پژوهشی در تطور و تنوع مفهوم "مادری" در جامعه انسانی و بررسی مصادیق آن
محورهای موضوعی : زن و خانواده
1 - استادیار، گروه الهیات ، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول ) abdollahpour@iaut.ac.ir
کلید واژه: مادر, تغییر جنسیت, رضاع, مادرخوانده, شبکه محارم, مادر سالاری, رحم اجاره ای,
چکیده مقاله :
با واژه مادر –و معادل آن در هر زبانی- اولین چیزی که به ذهن می رسد، زنی است که ما را زاده است اما این مفهوم در گذر تاریخ، مصادیق زیادی را متحمل شده است. تغییرات سریع جامعه بشری این مصادیق را گسترده تر می کند. این مقاله در صدد بررسی تحولات مفهوم و مصادیق مادری در زبان انسانها است و با روش توصیفی-تحلیلی نوشته شده است. با توجه به این که در صد بزرگی از جامعه بشری در طول چهار هزار سال گذشته تابع ادیان ابراهیمی بوده اند، در این مقاله ضمن بررسی نقش مادر در جوامع وحشی و ابتدایی، کارکرد واژه مادر در متون دینی سه دین بزرگ خاور میانه-بخصوص اسلام- بررسی می شود. مصادیق مادر در طول زمان عبارتند از: جمعی از مادران و زنان و حتی دختران قوم در قبائل ابتدایی، الهه مادر –با نامهای مختلف - مادر بیولوژیکی که کودک را زاده است و یا تخمک خود را اهدا کرده است، مادری که جنینی از تخمک غیر را در رحم خود پرورده است، مادر بزرگ و اجداد مونث فرد، مادران رضاعی، مادر خوانده-و مادر ادعایی، همسران پیامبر، مادر همسر، مادری یا پدر بیولوژیک که تغییر جنسیت داده است و نیز مادران تعمیدی.
Upon hearing the word "mother" - and its equivalent in any language - the first thing that comes to mind is the woman who gave birth to us, but this concept has suffered many examples throughout history. Rapid changes in human society make these examples more widespread. This article aims to investigate the evolution of the concept and examples of "motherhood" in human language and is written with a descriptive-analytical method. Due to the fact that a large percentage of human society has been subject to Abrahamic religions during the past four thousand years, in this article, while examining the role of mother in wild and primitive societies, the function of the word "mother" in the religious texts of three major religions of the Middle East. Especially Islam is examined. Examples of mothers over time include: a group of mothers and women and even tribal girls in primitive tribes, the mother goddess - with different names - the biological mother who gave birth to the child or donated her egg, the mother who conceived an embryo from the egg of another raised in her womb, the person's grandmother and female ancestors, foster mothers, adoptive and alleged mothers, wives of the Prophet, mother-in-law, mother or biological and father who has changed gender.
- قرآن کریم
- عهد عتیق بر اساس کتاب مقدس اورشلیم،(1393)، ترجمه پیروز سیار، نشر هرمس، تهران.
-آزاد ارمکی، تقی، (1389)، جامعه شناسی خانواده ایرانی، انتشارات سمت، تهران،.
-السرخسی الحنفی، شمس الدین محمد ، المبسوط،(بی تا) ناشر: دار المعرفة – بیروت.
- ایزدیار، نسرین و دیگران، انتخاب اهدای تخمک: راهی برای رسیدن به مادری (مطالعة پدیدارشناختیِ تجربة زنان نابارور مراجعه‌کننده به پژوهشگاه رویان)،(1393) مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره 8، شماره 1، ص21-6
-برگ، اتوکلاین، روانشناسی اجتماعی،(1386) ترجمه :علی محمد کاردان، نشر علمی فرهنگی.
-ثمودی، فرح،(1387)، ایزد بانوان در ایران باستان و هند، تهران، آرون.
-جمیلی کهنه شهری، فاطمه، پیوهشی پیرامون جامعه شناسی خانواده دورکیم،( بهار 1376)، مجله علوم انسانی دانشگاه الزهرا، شماره21، ص80-49
-چراغی، اسماعیل، فمنیسم و کارکردهای خانواده،(1387) نشریه: معرفت(علمی-ترویجی) ، شماره 131.
- خدا پرست، امیر حسین، راسخ، محمد، حق بر شناختن پدر و مادر بیولوژیک، (1386)، فصل نامه:باروری و ناباروری، دوره8، شماره3 ، ص247-258
- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا،1372،نشر دانشگاه تهران، تهران.
- راغب اصفهانی، حسین، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ القرآن ، (1383)،ترجمه و تحقیق همراه با تفسیر لغوی و ادبی قرآن از غلامرضا خسروی حسینی، المکتبه المرتضویه لاحیاء آثارالجعفریه، تهران.
-رید، اولین، مادر سالاری، ترجمه افشنگ مقصودی، 1401،نشر گل آذین، تهران.
-زاهد زاهدانی، سید سعید، جامعه شناسی خانواده با رویکرد سه وجهی، (1396)، نشریه: تحقیقات بنیادین علوم انسانی، سال سوم، شماره2، ص 114-97.
- سیوری، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان، (1422 ق)تصحیح عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، مکتب نوید اسلام.
- سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، (1392 نشر امیر کبیر، تهران.
- شبلی، احمد، مقارنه الادیان (بخش یهود)،(بی تا)، مکتبه النهضه المصریه، قاهره.
-صادقی، رضا، از نام گرایی تا نسبی گرایی، (1397)، نشریه: جستارهایی در فلسفه و کلام، دوره 50، شماره2.
-طائب، حمیده، و دیگران، محور مدرن/فمنیستی و اسلامی با توجه به سه رویکرد سنت محور، مدرن/ فمنیستی و اسلامی، (1396) نشریه: مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 48، ص 168-147
- طباطبایی، محمدحسین. سیری در قران،(1379) ، جهان آرا، تهران.
-عسگری، لیلا، حضور ایزدبانوی بزرگ در زبان ها و گویشهای ایرانی، "گویش شناسی" 1386، دوره چهارم، شماره 1 و 2.
- فانیان، خسرو، پرستش الهه مادر در ایران، (1351 ) نشریه بررسیهای تاریخی، شماره43.
-فهیمی، منیره، مادری، واکاوی تجربه زنانه و تاثیر ناباروری بر زندگی زنان، (1388)، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 24.
- کلینی ، محمد ، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، (1365)، چاپ چهارم، تهران.
-گرت، استفانی، جامعه شناسی جنسیت، (1396)، ترجمه: کتایون بقایی، نشر نی، تهران.
- گیدنز، آنتونیگ، جامعه شناسی، (1374)، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نی.
-مرادخانی، احد و معماریان، زهرا، احکام تغییر جنسیت زوجین از دیدگاه فقه امامیه،(1392)، نشریه مطالعات فقهی-فلسفی، سال چهارم، شماره 16.
- معینیان، نرمینه، روزنامه پیام آذربایجان، (دی 1401 ) شماره 2007.
- میشل، آندره، جامعه شناسی خانواده و ازدواج، (1354)، ترجمه: فرنگیس اردلان، نشر دانشگاه تهران.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، (1386) و همکاران، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
- مقصودی، منیژه، انسان‌شناسی خانواده و خویشاوندی، (۱۳۸۶)، نشر شیرازه.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، 1404 ، موسسه الوفا، بیروت، لبنان.
- مجمع الکنائس الشرقی، قاموس کتاب المقدس، (۱۹۸۱م( )، منشورات مکتبه المشعل.
-معین، محمد، فرهنگ معین، (1386)، نشر زرین، تهران.
-مک کلور، ویمالا، تائو مادری، (1991)، نشر: کتابخانه دنیای جدید، کالیفرنیا، آمریکا.
-مقصودی، منیژه ، انسان‌شناسی خانواده و خویشاوندی،(۱۳۸۶)، نشر شیرازه.
-هیلنز، جان راسل، راهنمای ادیان زنده، (1392)، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، موسسه بوستان کتاب، قم.
Frazer, james G., the golden bough, 12 vols,London and new York, Macmillan, 1907-15.
_||_-Asgari, Leila, (2016), The Presence of the Great Goddess in Iranian Languages and Dialects, "Dialectology" Fourth Volume, Number 1 and 2.
-Azad Aramaki, Taghi, (2009), Sociology of the Iranian Family, Samt Publications, Tehran.
- Al-Sarkhsi Al-Hanafi, Shams al-Din Muhammad, (N.D) Al-Mabusut, Publisher: Dar Al-Marafah - Beirut.
-Berg, Autocline, Social Psychology, (2006) Translation: Ali Mohammad Kardan, Scientific and Cultural Publication.
- Cheraghi, Ismail, (2008), Feminism and the functions of the family, publication: Marafet (science-promotional), number 131.
- Eastern Synagogue, (1981),Qumos Kitab al-Maqdis, pamphlets of the Al-Mashal school.
- Dehkhoda, Ali Akbar, Dehkhoda Dictionary, (1993), Tehran University Press, Tehran.
-Garrett, Stefani, (2016), Sociology of Gender, translation: Ketayoun Beqaei, Nei Publishing House, Tehran.
- Giddens, Antonig, (1995), Sociology, Translated by Manouchehr Sabouri, Tehran, Ni.
- Fanian, Khosrow, (1972), Worshiping the Mother Goddess in Iran, Journal of Historical Studies, No. 43.
- Fahimi, Munira, Motherhood, analysis of women's experience and the effect of infertility on women's lives, (2008), Book of Social Sciences Month, No. 24.
Frazer, james G. , the golden bough, 12 vols,London and new York, Macmillan, 1907-15.
-Kilini, Mohammad, Al-Kafi, (1986), Dar Al-Katb al-Islamiya, 4th edition, Tehran.
- Khodaparast, Amir Hossein, Rasakh, Mohammad, (2006), The right to know biological parents, Chapter: Fertility and Infertility, Volume 8, Number 3: 247-258
- Jamili Kohneh Shahri, Fatemeh, (2016), A discussion about the sociology of Durkheim's family, Al-Zahra University Journal of Humanities, No. 21: 49-80
- Moradkhani, Ahad and Memarian, Zahra, (2012), Rulings on changing the gender of couples from the perspective of Imamiyyah jurisprudence, Jurisprudential-Philosophical Studies Journal, 4th year, number 16.
- Moinian, Narmineh, (2007), Payam Azarbaijan newspaper.
- Michel, Andre, (1975), Sociology of family and marriage, Translated by: Feringis
Ardalan, Tehran University Press.
- Makarem Shirazi, Nasser, (2006), The Message of the Qur'an, and colleagues, Darul Kitab al-Islamiya, Tehran.
- Maqshoodi, Manijeh, (2008), Anthropology of family and kinship, Shiraz publication.
- Majlesi, Mohammad Baqir, Bihar al-Anwar, (1983), Alofa Institute, Beirut, Lebanon.
-Moin, Mohammad, Farhang Moin, (2007), Zarin Publishing House, Tehran.
-McClure, Vimala, (1991), The Tao of Motherhood, Publisher: New World Library, California, USA.
- Maqsoudi, Manijeh, (2008), Anthropology of family and kinship, Shiraz publication.
-Hilens, John Russell, (2012), The Guide to Living Religions, translated by: Abdur Rahim Tashet, Bostan Ketab Institute, Qom.
- Izdiyar, Nasreen and others, (2013), The choice of egg donation: a way to achieve motherhood (a phenomenological study of the experience of infertile women referring to Royan Research Institute), Iranian Journal of Social Studies, Volume 8, Number 1: 6-21
- Ragheb Esfahani, Hossein, (2003), Translation and research of the words of the Qur'an, translation and research along with the literal and literary interpretation of the Qur'an by Gholamreza Khosravi Hosseini, al-Maktabeh al-Mortazawieh Lahiya Asar al-Jaafarieh, Tehran.
- Reid, Olin, Matriarchy, (2022), Translated by Afshang Maghsoudi, Gol Azin Publishing House, Tehran.
- Siuri, Moqdad bin Abdullah, Kanzal-Irfan, (2020) corrected by Abdur Rahim Aqiqi Bakshaishi, Qom, School of Navid Islam.
- Siyuti, Jalal al-Din, Al-Itqan fi Ulum al-Qur'an, (2012), Amir Kabir Publishing House, Tehran.
- Shabli, Ahmed, Makarna Al-Adian (Jewish Section), (N.D), Maktaba al-Nahda al-Masriya, Cairo.
-Sadeghi, Reza, (2017), From Nominalism to Relativism, Publication: Essays in Philosophy and Theology, Volume 50, Number 2.
- The Old Testament based on the Holy Bible of Jerusalem, (2013), translated by Pirouz Siyar, Hermes Publishing House, Tehran.
- Taib, Hamida, and others, (2016), The modern/feminist and Islamic axis according to three traditional, modern/feminist and Islamic approaches, Journal: Cultural Studies and Communications, No. 48: 147-168
- Tabatabai, Mohammad Hossein. (2000), Siri in the Qur'an, Jahanara, Tehran.
- Thamodi, Farah, (2007), The Goddess of Women in Ancient Iran and India, Tehran, Aron.
-Qur’an Karim
- Zahed Zahidani, Seyed Saeed, (2016), Sociology of the family with a three-faceted approach, Journal: Fundamental Research of Human Sciences, third year, number 2: 97-114.
