اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی، رضایت زناشویی و خود تاب آوری زنان مبتلا به یائسگی زودرس مراجعه کننده به مرکز بهداشت

محورهای موضوعی : زن و خانواده

زهرا کاظمی ¹ , رمضان حسن زاده ² , شعبان حیدری ³

1 - گروه روان شناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاداسلامی ، ساری، ایران
2 - استاد، گروه روان شناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاداسلامی، ساری، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]
3 - استادیار، گروه روان شناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاداسلامی ، ساری، ایران

تاریخ دریافت : 1400/04/12 تاریخ پذیرش : 1400/06/15 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, رضایت زناشویی, درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد, خود تاب آوری, یائسگی زودرس,

چکیده مقاله :

یائسگی زودرس، در کنار مشکلات جسمی، با مشکلات روانی همچون اضطراب، افسردگی، کاهش تاب‌آوری و مشکلات سازگاری زناشویی همراه است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی، رضایت زناشویی و خود تاب آوری زنان مبتلا به یائسگی زودرس مراجعه کننده به مرکز بهداشت بود. در این پژوهش نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون، تعداد 32 نفر از زنان مبتلا به یائسگی زودرس مراجعه کننده به مراکز بهداشت شهرستان ساری به عنوان نمونه در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در گروه آزمایش و کنترل قرار داده شدند. برای گردآوری داده‌ها از سه پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی، فرم کوتاه رضایت زناشویی و پرسشنامه تاب آوری کونور و دیویدسون (2003) استفاده شد. پس از اجرای پیش آزمون، پروتکل 8 جلسه ای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای گروه آزمایش اجرا شد درحالیکه گروه کنترل فقط در سنجش‌های پیش آزمون و پس آزمون شرکت کردند. پس از تحلیل آماری داده ها با کوواریانس چندگانه در بسته آماری SPSS25، نتایج نشان دادند که مداخله درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد توانسته است کیفیت زندگی، رضایت زناشویی، خود تاب آوری و مولفه های آن ها را در زنان مبتلا به یائسگی زودرس مراجعه کننده به مرکز بهداشت افزایش دهد. در نتیجه می‌توان روان‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد را به عنوان روش درمانی اثربخش در بهبود شاخص‌های سلامت روان زنان مبتلا به یائسگی زودرس مورد استفاده قرار داد.کلمات کلیدی: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، کیفیت زندگی، رضایت زناشویی، خود تاب آوری، یائسگی زودرس

چکیده انگلیسی:

Besides physical problems, premature menopause is associated with psychological problems like anxiety, depression, reduced resiliency and marriage adjustment problems. The purpose of this study was to investigate the effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy on quality of life, marital satisfaction and self-resiliency of women with premature menopausal referred to the health center. In this semi-experimental study with pre- and post-test design, 32 women with premature menopausal referred to the Sari health centers were recruited as an available sample and allocated to an experimental or control group. Data were collected through the three questionnaires: World Health Organization Quality of Life Questionnaire (WHOQOL-BREF), Marital Satisfaction Scale (short-form), and Connor-Davidson Resilience Scale (2003). After the pretest, an 8-session protocol of acceptance and commitment treatment was performed for the experimental group, while the control group participated only in the pretest and posttest sessions. After statistical analysis of data with multiple covariance (MANCOVA) in SPSS25 statistical package, the results showed that therapeutic intervention based on acceptance and commitment has been able to improve quality of life, marital satisfaction, self-resilience and their components in women with premature menopausal referred to health centers. As a result, acceptance and commitment-based psychotherapy can be used as an effective treatment to improve the mental health indicators of women with premature menopause.

منابع و مأخذ:

استرآبادی، مریم؛ امیرفخرایی، آزیتا؛ کرامتی، کرامت؛ سماوی، عبدالوهاب. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر استرس ناباوری و افسردگی زوجین نابارور. پژوهش‌نامه زنان. 11(31)، 1-18. doi: 10.30465/ws.2020.5344

افشاری، ع. (1397). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری زنان در سقط جنین مکرر. روان پرستاری, 6(4 ), 11-17. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=469993

ایزدی، مهنوش؛ رسولی، آراس. (1398). اثربخشی روان‎ درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود افسردگی و کیفیت خواب زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان. پژوهش پرستاری، 14(1)، 21-28.‎

آشتاب، حمیده. (1393). یائسگی و پیامدهای (فیزیولوژیک، روانشناختی، جامعه شناختی) آن در خانواده با تأکید بر سبک زندگی. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مطالعات زنان (زن در خانواده)، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد.

چراغیان، ح؛ حدیث، حیدری، ناصر، قدمی؛ زارعی، بنت الهدی. (1394). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی حین بارداری زنان. سلامت جامعه، 9(2)، 56-64.

حسن زاده، منیره؛ اکبری، بهمن؛ ابوالقاسمی، عباس. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بهزیستی روان‌شناختی و عملکرد جنسی زنان با سابقه ناباروری. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن‌سینا. ۲۷ (۴)، ۲۵۰-۲۵۹.

حمدی، الهام؛ کشاورزی ارشدی، فرناز؛ فرزاد، ولی الله؛ صالحی، مهدیه. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رضایت زناشویی زنان افسرده. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی. ۱۷ (۲)، ۲۶-۳۵.

خلعتبری، ج؛ بهاری، ص. (1389). ارتباط بین تاب آوری و رضایت از زندگی. روانشناسی تربیتی, 1(2)، 83-94. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=167100

دهقانی، اکرم؛ رضایی دهنوی، صدیقه. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون. افق دانش. ۲۴(3)، ۲۴۶-۲۵۲.

رجبی، غ؛ سروستانی، ی؛ اصلانی، خ؛ خجسته مهر، ر. (1392). پیش بینی های رضایت زناشویی در پرستاران زن متاهل. نشریه پرستاری ایران، 26(82)، 23-33. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=237960

رجبی، غلامرضا. (1388 ). ساختار عاملی رضایت زناشویی در کارکنان متاهل دانشگاه شهید چمران. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال پانزدهم، شماره 4؛ 351-358.

رحیمیان بوگر، اسحاق؛ اصغرنژاد فرید، علی اصغر. (۱۳۸۷). رابطه سرسختی روان شناختی و خودتاب آوری با سلامت روان در جوانان و بزرگسالان بازمانده زلزله شهرستان بم. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال چهاردهم، شماره ۱، بهار ۱۳۸۷، ۷۰- ۶۲.

رزم پوش، م؛ رمضانی، خ؛ ماردپور، ع؛ کولیوند، پ. (1397). تأثیر آموزش پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی و تاب آوری پرستاران. علوم اعصاب شفای خاتم، 7(1 )، 51-62. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=462043

رسولی علی آبادی، ب؛ کلانتری، م. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی, عزت نفس و نگرانی تصویر بدنی, بعد از اولین زایمان زنان شهرستان کاشان. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن سینا (مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان)، 26(2 )، 103-112. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=353901

ساریزاده، محمدصادق؛ رفیعینیا، پروین؛ صباحی، پرویز؛ تمدن، محمدرضا. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی بیماران همودیالیزی: یک مطالعه کارآزمایی آموزشی تصادفی شده. مقاله پژوهشی مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 17 (3)، 252-241.

شاکرنژاد، س.، و موذن، ن.، و حمیدی، م.، و هاشمی، ر.، و بزاززاده، ن.، و بداقی، م. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر پریشانی روانشناختی, رضایت زناشویی و کیفیت زندگی در زنان مبتلا به بیماری اسکلروز متعدد. سلامت و مراقبت, 19(1), 7-17. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=283124

طباطبایی، امینه سادات؛ سجادیان، ایلناز؛ معتمدی. (2017). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر عملکرد جنسی، کم‌رویی جنسی و جرأت‌ورزی جنسی زنان مبتلا به اختلالات جنسی. تحقیقات علوم رفتاری, 15(1), 84-92.‎

عباسی، م.، و خزان، ک.، و پیرانی، ذ.، و قاسمی جوبنه، ر. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کارکردهای شناختی- هیجانی جانبازان. طب جانباز, 8(4), 203-208. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=288745

عسکری، فریبا؛ بصیری مقدم، کوکب؛ بصیری مقدم، مهدی؛ ترابی، شیرین؛ غلام فرخانی، سمیه؛ محرری، محبوبه؛ میرآخرلو، شیرین. (1390). سن یائسگی طبیعی و مقایسه ی شیوع عوارض زودرس ناشی از آن در مراحل مختلف گذار یائسگی در زنان گناباد. افق دانش (فصلنامه ی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد)، 17 (4)، 48-42.

فتحی احمد سرائی، نرگس؛ نشاط دوست، حمیدطاهر؛ منشئی، غلامرضا؛ نادی، محمدعلی. (1395). تعیین اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی مبتلایان به دیابت نوع دوم. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت. 4(1)، ۳۱-۳۹.

کاوسیان، ج.، و حریفی، ح.، و کریمی، ک. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر رضایت زناشویی زوج ها. سلامت و مراقبت, 19(1), 75-87. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=283281

کلال قوچان عتیق، یاسر؛ سرایی، فاطمه. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سازگاری زناشویی، رضایت جنسی و رضایت از زندگی زنان. مجله اصول بهداشت روانی (ویژه نامه سومین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم تربیتی), 527-533. doi: 10.22038/jfmh.2016.8331

گلعزار، س؛ رمضانی تهرانی، ف؛ عبادی، ع؛ کشاورز، ز؛ زایری، ف. (۱۳۹۸).  مقابله با نارسایی اولیه‌ی تخمدان در زنان ایرانی: یک مطالعه‌ی کیفی. مجله دانشکده پزشکی اصفهان, 37. 608-616 http://dx.doi.org/10.22122/jims.v37i529.11019

محمدعلیزاده چرندابی، سکینه؛ میرغفوروند، مژگان؛ آغه میری، ویدا؛ ناظمیه، حسین؛ سلطانپور، صدیقه. (1393). تأثیر رازک بر نشانه های زودرس یائسگی در زنان پریمنوپوز: یک کارآزمایی بالینی دوسوکور کنترل شده. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، 19 (1)، 22-12.

محمدی، م.، و جزایری، ع.، و رفیعی، ا.، و جوکار، ب.، و پورشهباز، ع. (1385). بررسی عوامل تاب آور در افراد در معرض خطر سو مصرف مواد مخدر. پژوهش های نوین روانشناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز), 1(3-2), 203-224. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=57747

مصباح، ا.، و حجت خواه، س.، و گل محمدیان، م. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بهبود رابطه والد-فرزندی در مادران دارای کودک کم توان ذهنی. پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره (مطالعات تربیتی و روان شناسی), 8(2 ), 84-100. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=359448

مقتدایی، م.، و خوش اخلاق، ح. (1394). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف پذیری روان شناختی همسران جانبازان. طب جانباز, 7(4), 184-188. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=268824

منصوری، جمیله. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تاب آوری و رضایت زناشویی زنان متاهل،پنجمین همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران،تهران. https://civilica.com/doc/787804

نایب حسین زاده، سپیده؛ فتح اله زاده، نوشین؛ سعادتی، نادره؛ رستمی، مهدی. (1395). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد در افزایش کیّفیت زندگی و خود- شفقتی مادران کودکان ناتوان آموزش‌پذیر. مطالعات روانشناختی. 12(3)، 103-122.doi: 10.22051/psy.2016.11517.1219

 نجات، س.، و منتظری، ع.، و هلاکویی نایینی، ک.، و محمد، ک.، و مجدزاده، س. (1385). استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (WHOQOL-BREF): ترجمه و روان سنجی گونه ایرانی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی, 4(4), 1-12. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=61528

نریمانی, محمد, علمداری, الهه, ابوالقاسمی, عباس. (1393). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی زنان نابارور. مشاوره و روان درمانی خانواده. 4(3)، 387-405.

Hayes, S.C., Pistorello, J., & Levin, M.E. (2012). Acceptance and commitment therapy as a unified model of behavior change. The Counseling Psychologist, 40 (7), 976-1002.

Hayes, S.C., Strosahl, K.D., & Wilson, K.G. (2012). Acceptance and Commitment Therapy: The Process and Practice of Mindful Change (2nd ed.). New York: Guilford Press.

Peterson, B. D., & Eifert, G. H. (2011). Using Acceptance and Commitment Therapy to Treat Infertility Stress. Cognitive and Behavioral Practice, 18(4), 577-587. doi:https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2010.03.004

Peterson, B. D., Eifert, G. H., Feingold, T., & Davidson, S. (2009). Using acceptance and commitment therapy to treat distressed couples: A case study with two couples. Cognitive and Behavioral Practice, 16(4), 430–442. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2008.12.009

Hayes, S.C., Luoma, J., Bond, F., Masuda, A., & Lillis, J. (2006). Acceptance and Commitment Therapy: Model, processes, and outcomes. Behavior Research and Therapy, 44 (1), 1-25.

Forman, E.M., Herbert, D. (2009). New directions in cognitive behavior therapy: acceptance-based therapies, chapter to appear. In: O'Donohue W.T., Fisher, J.E., editors. Cognitive behavior therapy: applying empirically supported techniques in your practice. 2nd ed. Hoboken, N.J: John Wiley & Sons; p. 263 -8.

Connor KM, Davidson JR. Development of a new resilience scale: the Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depress Anxiety. 2003;18(2):76-82. doi: 10.1002/da.10113. PMID: 12964174.

Deeks, A. A., Gibson-Helm, M., Teede, H., & Vincent, A. (2011). Premature menopause: a comprehensive understanding of psychosocial aspects. Climacteric, 14(5), 565-572. doi:10.3109/13697137.2011.566390

Haghayegh, S. A. (2020). The effect of treatment based on the acceptance and commitment therapy on infertility, satisfaction of marriage and attitude toward to the infertility in sterile women %J Shenakht Journal of Psychology and Psychiatry. 7(2), 13-25.

Golezar, S., Ramezani Tehrani, F., Khazaei, S., Ebadi, A., & Keshavarz, Z. (2019). The global prevalence of primary ovarian insufficiency and early menopause: a meta-analysis. Climacteric, 22(4), 403-411. doi:10.1080/13697137.2019.1574738

Goswami, D., & Conway, G. S. (2007). Premature Ovarian Failure. Hormone Research in Paediatrics, 68(4), 196-202. doi:10.1159/000102537

Javadpour, S., Sharifi, N., Mosallanezhad, Z., Rasekhjahromi, A., & Jamali, S. (2021). Assessment of premature menopause on the sexual function and quality of life in women. Gynecol Endocrinol, 37(4), 307-311. doi:10.1080/09513590.2021.1871894

Li, X. T., Li, P. Y., Liu, Y., Yang, H. S., He, L. Y., Fang, Y. G., . . . Chaplin, J. E. (2020). Health-related quality-of-life among patients with premature ovarian insufficiency: a systematic review and meta-analysis. Quality of Life Research, 29(1), 19-36. doi:10.1007/s11136-019-02326-2

Mishra, G. D., Pandeya, N., Dobson, A. J., Chung, H.-F., Anderson, D., Kuh, D., . . . Weiderpass, E. (2017). Early menarche, nulliparity and the risk for premature and early natural menopause. Human Reproduction, 32(3), 679-686. doi:10.1093/humrep/dew350

Nazarpour, S., Simbar, M., Ramezani Tehrani, F., & Alavi Majd, H. (2016). Relationship between Sexual Function and Quality of Life in Post-menopausal Women %J Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 26(143), 90-98.

Onder, M., & Batigun, A. D. (2016). Premature and normal menopause: an evaluation in terms of stress, marital adjustment and sex roles. Düşünen Adam: Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 29(2), 129–138. https://doi.org/10.5350/DAJPN2016290204

Parsaeian, M., Pouraram, H., Djazayery, A., Abdollahi, Z., Dorosty, A., Jalali, M., . . . Mohammad, K. (2017). An Explanation for Variation in Age at Menopause in Developing Countries Based on the Second National Integrated Micronutrient Survey in Iran. Arch Iran Med, 20(6), 361-367.

Rostami Dovom, M., ‌Bidhendi-Yarandi, R., Mohammad, K., Farahmand, M., Azizi, F., & Ramezani Tehrani, F. (2021). Prevalence of premature ovarian insufficiency and its determinants in Iranian populations: Tehran lipid and glucose study. BMC Women's Health, 21(1), 79. doi:10.1186/s12905-021-01228-1

Rudnicka, E., Kruszewska, J., Klicka, K., Kowalczyk, J., Grymowicz, M., Skórska, J., . . . Smolarczyk, R. (2018). Premature ovarian insufficiency - aetiopathology, epidemiology, and diagnostic evaluation. Przeglad menopauzalny = Menopause review, 17(3), 105-108. doi:10.5114/pm.2018.78550

Scott, W., Hann, K. E., & McCracken, L. M. (2016). A Comprehensive Examination of Changes in Psychological Flexibility Following Acceptance and Commitment Therapy for Chronic Pain. J Contemp Psychother, 46, 139-148. doi:10.1007/s10879-016-9328-5

Deval, C., Bernard-Curie, S., & Monestès, J.-L. (2017). Effects of an acceptance and commitment therapy intervention on leaders’ and managers’ psychological flexibility. Journal de Thérapie Comportementale et Cognitive, 27(1), 34–42. https://doi.org/10.1016/j.jtcc.2016.10.002