مقایسه اثربخشی آموزش شفقت درمانی و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری دختران نوجوان (پایه دهم و یازدهم ) شهر کرج
محورهای موضوعی : زن و خانواده
زهرا رفسنجانی اکبرآبادی
1
,
مرجان حسین زاده تقوایی
2
,
عصمت دانش
3
,
آدیس کراسکیان موجمناری
4
,
آرزو تاری مرادی
5
1 - دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 - استادیار، گروه روانشناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران (نویسنده مسئول) h.taghvai@kiau.ac.ir
3 - استاد تمام گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران.
4 - استادیار، گروه روانشناسی، واحدکرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
5 - استادیار، گروه روانشناسی، واحدکرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
کلید واژه: تاب آوری, آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی, آموزش گروهی برنامه شفق درمانی,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری دختران نوجوان (پایه دهم و یازدهم ) شهر کرج بود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی و از لحاظ روش از نوع مطالعات نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری و گروه کنترل بود. جامعۀ پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر پایه دهم و یازدهم متوسطه دوم شهر کرج در سال 1400-1399 تشکیل دادند که از بین آن ها به صورت هدفمند 45 نفر (هر گروه 15 نفر) به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مقیاس تاب آوری کودک و نوجوان انگارو لیبنبرگ (CYRM-28) (۲۰۰۹) جمع آوری شد. مداخله شفقت درمانی طی 8 جلسه 5/1ساعته و مداخله آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی طی10 جلسه 5/1 ساعته انجام شد؛ اما گروه کنترل هیچ مداخله ای را دریافت نکردند. داده های پژوهش، به روش تحلیل واریانس آمیخته (با اندازه گیری مکرر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد با کنترل اثر پیش آزمون ها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. همچنین در گروه شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی با کنترل اثر پیش آزمون ها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. به عبارت دیگر می توان ادعا کرد که در "تاب آوری" بین گروه های آزمایش و آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 81 درصد و 8/75 درصد از تغییرات همزمان متغیر وابسته (تاب آوری) به ترتیب مرتبط به گروه (آموزش شفق درمانی و شناختی درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی) است. همچنین یافته ها نشان داد بین اثربخشی دو مداخله آموزش گروهی شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در تاب آوری تفاوت وجود دارد.
The aim of this study was to compare the effectiveness of group training of self-conscious compassion program and group training of mindfulness-based cognitive therapy on resilience of female adolescents. The present study was an applied research in terms of purpose and a quasi-experimental study in terms of method with pre-test-post-test-follow-up design and control group. The research population consisted of all 10th and 11th grade female high school students in Karaj in 2020-2021, from which 45 people (15 people in each group) were selected as a sample. Data were collected using the Angaro Lieberberg Child and Adolescent Resilience Scale (CYRM-28) (2009). The group training intervention of Beheshtar self-compassion program was performed during 8 sessions of 1.5 hours and the group training intervention of cognitive therapy based on mindfulness was performed during 10 sessions of 1.5 hours; But the control group did not receive any intervention. The research data were analyzed by mixed analysis of variance (with repeated measures). Findings showed that group training of mindful self-compassion program and mindfulness-based cognitive therapy is effective on adolescent resilience (P <0.05). The results also showed that there was no difference between the effectiveness of two interventions of self-compassion self-compassion group training and mindfulness-based cognitive therapy group training in resilience (p <0.05).
رضائی، م؛ استوار، افشین. (1396). اصول گزارش نتایج آزمونهای آماری متداول در مقالات علمی علوم پزشکی. دوماهنامه طب جنوب، 20(1)، 103-90. URL: http://ismj.bpums.ac.ir/article-1-864-fa.html
سگال، ز؛ ویلیامز، م؛ تیزدل، ج. (2005). راهنمای درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن. ترجمه پروانه محمدخانی، عذرا جهانی تابش و شیما تمنایی فر (1384). تهران: انتشارات فرادید.
نهنگ، ع.ا؛ موسوی نجفی، ف؛ محمدی، ر. (1399). تاثیر آموزش ذهن آگاهی بر خود نظم بخشی هیجانی و تاب آوری روانشناختی کودکان بد سرپرست. فصلنامه سلامت روان کودک، 7(1)، 119- 107. http://dx.doi.org/10.29252/jcmh.7.1.10
Andrews, J. L., Ahmed, S. P., & Blakemore, S. J. (2021). Navigating the social environment in adolescence: The role of social brain development. Biological Psychiatry, 89(2), 109-118. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2020.09.012
Beaumont, E., Bell, T., McAndrew, S., & Fairhurst, H. (2021). The impact of compassionate mind training on qualified health professionals undertaking a compassion‐focused therapy module. Counselling and Psychotherapy Research, 21(4), 910-922. https://doi.org/10.1002/capr.12396
Beck, A. R., Verticchio, H., Seeman, S., Milliken, E., & Schaab, H. (2017). A mindfulness practice for communication sciences and disorders undergraduate and speech-language pathology graduate students: Effects on stress, self-compassion, and perfectionism. American Journal of Speech-Language Pathology, 26(3), 893-907. https://doi. Org/10.1044/2017_AJSLP-16-0172.
Belcher, B. R., Zink, J., Azad, A., Campbell, C. E., Chakravartti, S. P., & Herting, M. M. (2021). The roles of physical activity, exercise, and fitness in promoting resilience during adolescence: effects on mental well-being and brain development. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 6(2), 225-237. https://doi.org/10.1016/j.bpsc.2020.08.005
Birchinall, L., Spendlove, D., & Buck, R. (2019). In the moment: Does mindfulness hold the key to improving the resilience and wellbeing of pre-service teachers?. Teaching and Teacher Education, 86, 102- 112. https://doi.org/10.1016/j.tate.2019.102919
Booth, C., Songco, A., Parsons, S., & Fox, E. (2022). Cognitive mechanisms predicting resilient functioning in adolescence: Evidence from the CogBIAS longitudinal study. Development and Psychopathology, 34(1), 345-353. https://doi.org/10.1017/S0954579420000668
Burns, J. W., Jensen, M. P., Thorn, B., Lillis, T. A., Carmody, J., Newman, A. K., & Keefe, F. (2022). Cognitive therapy, mindfulness-based stress reduction, and behavior therapy for the treatment of chronic pain: randomized controlled trial. Pain, 163(2), 376-389. https://doi.org/10.1097/j.pain.0000000000002357
Chen, Z., Jiang, J., Hu, T., Luo, L., Chen, C., & Xiang, W. (2022). The effect of mindfulness-based stress reduction therapy on maternal anxiety, depression, and sleep quality: A protocol for systematic review and meta-analysis. Medicine, 101(8). 1-10 https://doi.org/ 10.1097/MD.0000000000028849
DiFonte, M. C., Schick, M. R., & Spillane, N. S. (2022). Perceived stress and resilience among college students: The roles of self-compassion and anxiety symptomatology. Journal of American College Health, 1-7.
Geukens, F., Maes, M., Spithoven, A., Pouwels, J. L., Danneel, S., Cillessen, A. H., ... & Goossens, L. (2022). Changes in adolescent loneliness and concomitant changes in fear of negative evaluation and self-esteem. International Journal of Behavioral Development, 46(1), 10-17. https://doi.org/10.1177/0165025420958194
Gibson, J. (2019). Mindfulness, interoception, and the body: A contemporary perspective. Frontiers in Psychology, 10, 2012- 2020. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02012
Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6-41. https://doi.org/10.1111/bjc.12043
Hatun, O., & Kurtça, T. T. (2022). Self-compassion, Resilience, Fear of COVID-19, Psychological Distress, and Psychological Well-being among Turkish Adults. Current Psychology, 1-11. https://doi.org/10.1007/s12144-022-02824-6
Hu, X., You, S., Ling, Y., & Huebner, E. S. (2022). Family and Friends Support and Hope in Chinese Adolescents: The Mediating Effects of Self-Esteem. Journal of psychosocial nursing and mental health services, 3(5),1-8. https://doi.org/10.3928/02793695-20220112-01
Huynh, T., & Torquati, J.C. (2019). Examining connection to nature and mindfulness at promoting psychological well-being. Journal of Environmental Psychology, 66, 123- 135. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2019.101370
Hwang, Y. S., Medvedev, O. N., Krägeloh, C., Hand, K., Noh, J. E., & Singh, N. N. (2019). The role of dispositional mindfulness and self-compassion in educator stress. Mindfulness, 10(8), 1692-1702. https://doi.org/10.1007/s12671-019-01183-x
Joyce, S., Shand, F., Bryant, R. A., Lal, T. J., & Harvey, S. B. (2018). Mindfulness-based resilience training in the workplace: pilot study of the internet-based Resilience@ Work (RAW) mindfulness program. Journal of medical Internet research, 20(9), e10326. https://doi.org/10.2196/10326
Kudesia, R. S. (2019). Mindfulness as metacognitive practice. Academy of Management Review, 44(2), 405-423. https://doi.org/10.5465/amr.2015.0333
Lacroix, E., Atkinson, M. J., Garbett, K. M., & Diedrichs, P. C. (2022). One size does not fit all: Trajectories of body image development and their predictors in early adolescence. Development and Psychopathology, 34(1), 285-294. https://doi.org/10.1017/S0954579420000917
Lee, M. Y., Wang, H. S., & Lee, T. Y. (2022). Psychosocial stress, self-esteem, and social adjustment: A moderated mediation analysis in Taiwanese adolescents with Tourette syndrome. Journal of Pediatric Nursing, 62, e84-e90. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2021.07.013
Liu, Y., Pan, H., Yang, R., Wang, X., Rao, J., Zhang, X., & Pan, C. (2021). The relationship between test anxiety and emotion regulation: the mediating effect of psychological resilience. Annals of general psychiatry, 20(1), 1-9. https://doi.org/10.1186/s12991-021-00360-4
Masten, A. S., Lucke, C. M., Nelson, K. M., & Stallworthy, I. C. (2021). Resilience in development and psychopathology: multisystem perspectives. Annual Review of Clinical Psychology, 17, 521-549. https:// doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-081219-120307.
Pérez-Aranda, A., García-Campayo, J., Gude, F., Luciano, J. V., Feliu-Soler, A., González-Quintela, A., ... & Montero-Marin, J. (2021). Impact of mindfulness and self-compassion on anxiety and depression: The mediating role of resilience. International Journal of Clinical and Health Psychology, 21(2), 229- 240. https://doi.org/10.1016/j.ijchp.2021.100229
Reina, C. S., & Kudesia, R. S. (2020). Wherever you go, there you become: How mindfulness arises in everyday situations. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 159, 78-96. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2019.11.008
Schumer, M. C., Lindsay, E. K., & Creswell, J. D. (2018). Brief mindfulness training for negative affectivity: A systematic review and meta-analysis. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 86(7), 569. https://doi.org/10.1037/ccp0000324
Ungar, M., & Liebenberg, L. (2009). Cross-cultural consultation leading to the development of a valid measure of youth resilience: the international resilience project. Studia psychologica, 51(2-3), 259-268. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/71446624
Williamson, J. (2020). Effects of a self-compassion break induction on self-reported stress, self-compassion, and depressed mood. Psychological Reports, 123(5), 1537-1556. https://doi.org/10.1177/0033294119877817
_||_
Andrews, J. L., Ahmed, S. P., & Blakemore, S. J. (2021). Navigating the social environment in adolescence: The role of social brain development. Biological Psychiatry, 89(2), 109-118. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2020.09.012
Beaumont, E., Bell, T., McAndrew, S., & Fairhurst, H. (2021). The impact of compassionate mind training on qualified health professionals undertaking a compassion‐focused therapy module. Counselling and Psychotherapy Research, 21(4), 910-922. https://doi.org/10.1002/capr.12396
Beck, A. R., Verticchio, H., Seeman, S., Milliken, E., & Schaab, H. (2017). A mindfulness practice for communication sciences and disorders undergraduate and speech-language pathology graduate students: Effects on stress, self-compassion, and perfectionism. American Journal of Speech-Language Pathology, 26(3), 893-907. https://doi. Org/10.1044/2017_AJSLP-16-0172.
Belcher, B. R., Zink, J., Azad, A., Campbell, C. E., Chakravartti, S. P., & Herting, M. M. (2021). The roles of physical activity, exercise, and fitness in promoting resilience during adolescence: effects on mental well-being and brain development. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 6(2), 225-237. https://doi.org/10.1016/j.bpsc.2020.08.005
Birchinall, L., Spendlove, D., & Buck, R. (2019). In the moment: Does mindfulness hold the key to improving the resilience and wellbeing of pre-service teachers?. Teaching and Teacher Education, 86, 102- 112. https://doi.org/10.1016/j.tate.2019.102919
Booth, C., Songco, A., Parsons, S., & Fox, E. (2022). Cognitive mechanisms predicting resilient functioning in adolescence: Evidence from the CogBIAS longitudinal study. Development and Psychopathology, 34(1), 345-353. https://doi.org/10.1017/S0954579420000668
Burns, J. W., Jensen, M. P., Thorn, B., Lillis, T. A., Carmody, J., Newman, A. K., & Keefe, F. (2022). Cognitive therapy, mindfulness-based stress reduction, and behavior therapy for the treatment of chronic pain: randomized controlled trial. Pain, 163(2), 376-389. https://doi.org/10.1097/j.pain.0000000000002357
Chen, Z., Jiang, J., Hu, T., Luo, L., Chen, C., & Xiang, W. (2022). The effect of mindfulness-based stress reduction therapy on maternal anxiety, depression, and sleep quality: A protocol for systematic review and meta-analysis. Medicine, 101(8). 1-10 https://doi.org/ 10.1097/MD.0000000000028849
DiFonte, M. C., Schick, M. R., & Spillane, N. S. (2022). Perceived stress and resilience among college students: The roles of self-compassion and anxiety symptomatology. Journal of American College Health, 1-7.
Geukens, F., Maes, M., Spithoven, A., Pouwels, J. L., Danneel, S., Cillessen, A. H., ... & Goossens, L. (2022). Changes in adolescent loneliness and concomitant changes in fear of negative evaluation and self-esteem. International Journal of Behavioral Development, 46(1), 10-17. https://doi.org/10.1177/0165025420958194
Gibson, J. (2019). Mindfulness, interoception, and the body: A contemporary perspective. Frontiers in Psychology, 10, 2012- 2020. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02012
Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6-41. https://doi.org/10.1111/bjc.12043
Hatun, O., & Kurtça, T. T. (2022). Self-compassion, Resilience, Fear of COVID-19, Psychological Distress, and Psychological Well-being among Turkish Adults. Current Psychology, 1-11. https://doi.org/10.1007/s12144-022-02824-6
Hu, X., You, S., Ling, Y., & Huebner, E. S. (2022). Family and Friends Support and Hope in Chinese Adolescents: The Mediating Effects of Self-Esteem. Journal of psychosocial nursing and mental health services, 3(5),1-8. https://doi.org/10.3928/02793695-20220112-01
Huynh, T., & Torquati, J.C. (2019). Examining connection to nature and mindfulness at promoting psychological well-being. Journal of Environmental Psychology, 66, 123- 135. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2019.101370
Hwang, Y. S., Medvedev, O. N., Krägeloh, C., Hand, K., Noh, J. E., & Singh, N. N. (2019). The role of dispositional mindfulness and self-compassion in educator stress. Mindfulness, 10(8), 1692-1702. https://doi.org/10.1007/s12671-019-01183-x
Joyce, S., Shand, F., Bryant, R. A., Lal, T. J., & Harvey, S. B. (2018). Mindfulness-based resilience training in the workplace: pilot study of the internet-based Resilience@ Work (RAW) mindfulness program. Journal of medical Internet research, 20(9), e10326. https://doi.org/10.2196/10326
Kudesia, R. S. (2019). Mindfulness as metacognitive practice. Academy of Management Review, 44(2), 405-423. https://doi.org/10.5465/amr.2015.0333
Lacroix, E., Atkinson, M. J., Garbett, K. M., & Diedrichs, P. C. (2022). One size does not fit all: Trajectories of body image development and their predictors in early adolescence. Development and Psychopathology, 34(1), 285-294. https://doi.org/10.1017/S0954579420000917
Lee, M. Y., Wang, H. S., & Lee, T. Y. (2022). Psychosocial stress, self-esteem, and social adjustment: A moderated mediation analysis in Taiwanese adolescents with Tourette syndrome. Journal of Pediatric Nursing, 62, e84-e90. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2021.07.013
Liu, Y., Pan, H., Yang, R., Wang, X., Rao, J., Zhang, X., & Pan, C. (2021). The relationship between test anxiety and emotion regulation: the mediating effect of psychological resilience. Annals of general psychiatry, 20(1), 1-9. https://doi.org/10.1186/s12991-021-00360-4
Masten, A. S., Lucke, C. M., Nelson, K. M., & Stallworthy, I. C. (2021). Resilience in development and psychopathology: multisystem perspectives. Annual Review of Clinical Psychology, 17, 521-549. https:// doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-081219-120307.
Nahang, A.A.; Mousavi Najafi, F; Mohammadi, R. (2019). The effect of mindfulness training on emotional self-discipline and psychological resilience of poorly supervised children. Child Mental Health Quarterly, 7(1), 107-119.
Pérez-Aranda, A., García-Campayo, J., Gude, F., Luciano, J. V., Feliu-Soler, A., González-Quintela, A., ... & Montero-Marin, J. (2021). Impact of mindfulness and self-compassion on anxiety and depression: The mediating role of resilience. International Journal of Clinical and Health Psychology, 21(2), 229- 240. https://doi.org/10.1016/j.ijchp.2021.100229
Reina, C. S., & Kudesia, R. S. (2020). Wherever you go, there you become: How mindfulness arises in everyday situations. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 159, 78-96. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2019.11.008
Rezaei, M.; Strong, Afshin. (2016). The principles of reporting the results of common statistical tests in medical scientific articles. Bimonthly Journal of Southern Medicine, 20(1), 103-90.
Segal, Z; Williams, M.; Tizdel, J. (2005). Guide to cognitive therapy based on presence of mind. Translated by Parvaneh Mohammadkhani, Ezra Jahani Tabesh and Shima Temanai Far Tehran: Faradid Publications.
Schumer, M. C., Lindsay, E. K., & Creswell, J. D. (2018). Brief mindfulness training for negative affectivity: A systematic review and meta-analysis. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 86(7), 569. https://doi.org/10.1037/ccp0000324
Ungar, M., & Liebenberg, L. (2009). Cross-cultural consultation leading to the development of a valid measure of youth resilience: the international resilience project. Studia psychologica, 51(2-3), 259-268. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/71446624
Williamson, J. (2020). Effects of a self-compassion break induction on self-reported stress, self-compassion, and depressed mood. Psychological Reports, 123(5), 1537-1556. https://doi.org/10.1177/0033294119877817
مقایسه اثربخشی شفقت درمانی با آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری تاب آوری دختران نوجوان (پایه دهم و یازدهم ) شهر کرج
چکیده
هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری دختران نوجوان (پایه دهم و یازدهم ) شهر کرج بود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف جزء پژوهشهای کاربردی و از لحاظ روش از نوع مطالعات نیمه آزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون- پیگیری و گروه کنترل بود. جامعۀ پژوهش را کلیه دانشآموزان دختر پایه دهم و یازدهم متوسطه دوم شهر کرج در سال 1400-1399 تشکیل دادند که از بین آن ها به صورت هدفمند 45 نفر (هر گروه 15 نفر) به عنوان نمونه انتخاب شدند. دادهها با استفاده از مقیاس تاب آوری کودک و نوجوان انگارو ليبنبرگ (CYRM-28) (۲۰۰۹) جمع آوری شد. مداخله شفقت درمانی طی 8 جلسه 5/1ساعته و مداخله آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی طی10 جلسه 5/1 ساعته انجام شد؛ اما گروه کنترل هیچ مداخلهای را دریافت نکردند. داده های پژوهش، به روش تحلیل واریانس آمیخته (با اندازهگیری مکرر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتهها نشان داد با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است (190/0 Wilks Lambda =، 6/57F=، 000/0 P=، 810/
). همچنین در گروه شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. (242/0 Wilks Lambda =، 2/42F=، 000/0 P=، 758/0 ). به عبارت دیگر می توان ادعا کرد که در "تاب آوری" بین گروههای آزمایش و آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 81 درصد و 8/75 درصد از تغییرات همزمان متغیر وابسته (تاب آوری) به ترتیب مرتبط به گروه (آموزش شفق درمانی و شناختی درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی) است. همچنین یافتهها نشان داد بین اثربخشی دو مداخله آموزش گروهی شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی در تاب آوری تفاوت وجود دارد (05/0>p). نتیجهگیری میشود شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی در تاب آوری نوجوانان دختر موثر میباشند.
کلیدواژه: آموزش گروهی برنامه شفق درمانی، آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی، تاب آوری
مقدمه
اصطلاح نوجوانی1 از کلمه لاتین مشتق شده است که به معنای رسیدن به بزرگسالی است. شروع آن با بلوغ است و با عهده‌دار شدن مسئولیت‌های بزرگسالی پایان می‌یابد (گیوکنس2 و همکاران، 2022). نوجوانی انتقال از مرحله آخر کودکی به مرحله بالندگی و کمال است؛ یا دوره‌ای از جریان تدریجی زندگی را نوجوانی گویند که با تحول عمیق در جسم و روان و قدرت تجسم و تخیل زیادی همراه است (لی3 و همکاران، 2022). دوران نوجوانی ممکن است در بعضی جوامع ابتدایی‌تر کوتاه و در بعضی جوامع پیشرفته باشد. شروع آن با تغییرات سریع در انتظارات و توقعات جامعه از نوجوانان یا انتقال تدریجی از نقش‌های قبلی به نقش‌های تازه همراه است (هو 4و همکاران، 2022). تئوری روانشناسی، دوره نوجوانی را نه‌تنها به‌عنوان یک فرایند بیولوژیکی بلکه به‌عنوان فرایندهای روانشناختی و اجتماعی- فرهنگی می‌پذیرد (لاکروکس5 و همکاران، 2022). پیاژه در اهمیت نوجوانی میگوید: نوجوانی بزرگترین سرمایه ملی هر کشوری است، زیرا مرکز سرچشمهی خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها در نوجوانی نهفته است؛ بنابراین برای دستیابی به هر نوع رشد و ترقی و پیشرفت و از طرفی برای رهانیدن نوجوانان از خطرات اجتماعی و فردی باید خلاقیت و انرژی و توان آنان را در زمینههای خاصی به کار گرفت (اندروز6 و همکاران، 2021).
همانگونه که اشاره شد، دوره نوجوانی دوره بسیار حساسی در طول زندگی است و نوجوان در این دوره استرسهای زیادی را پشت سر میگذارد که اهمیت تابآوری را در نوجوانان نمایان میسازد (بوث7 و همکاران، 2022). تابآوری پدیده‌ای است که از پاسخهای انطباقی طبیعی انسان حاصل میشود و علیرغم رویارویی فرد با تهدیدهای جدی، وی را در دستیابی به موفقیت و غلبه بر تهدیدها توانمند میسازد (بلچر8 و همکاران، 2021). ماستن9 و همکاران (2021) اعتقاد دارند ازآنجایی‌که وقایع استرسزا، ذاتاً بسیار هیجانی است، توانایی افراد در تنظیم هیجاناتشان میتواند عامل بسیار مهمی در تعیین تابآوری آنها باشد و به نظر میرسد هر دو نقش مهمی در سلامت روانی افراد بازی میکنند. لیو 10و همکاران (2021) اعتقاددارند ازآنجایی‌که وقایع استرسزا، ذاتاً بسیار هیجانی است، توانایی افراد در تنظیم هیجاناتشان میتواند عامل بسیار مهمی در تعیین تابآوری آنها باشد و به نظر میرسد هر دو نقش مهمی در سلامت روانی افراد بازی میکنند.
مداخله در این دوره مهم رشدی برای کمک به پیشگیری از آسیب های روانی دوره بزرگسالی ضروری است. یکی از رویکردهای جدیدی که هم از اصول درمان‌های شناختی رفتاری بهره‌مند است و هم بر کنترل هیجانات تأکید دارد، آموزش شفق درمانی11 است. آموزش شفق درمانی توسط گیلبرت برای افرادی که مشکلات مزمنی نظیر اضطراب و افسردگی داشته‌اند و دچار شرمساری و خود تخریبی و خود سرزنشگری شده‌اند. پدید آمد (بیومونت12 و همکاران، 2021). شفقت خود بهشیار تأثیر قابل‌توجهی در پریشانی روانی ابعاد مختلف نشانه‌های روانشناختی و عاطفه مثبت دارد (بک13 و همکاران، 2017). مدل شفقتی که در آموزش شفق درمانی مورداستفاده قرارمیگیرد برمبنای رویکرد تکاملی نسبت به کارکردهای روانشناختی است. بر اساس این رویکرد، انگیزشها و قابلیتهای شفقت ورزی با نظام‌های مغزی تکامل بافتهای مرتبط است که زیربنای رفتارهای دلبستگی، نوع‌دوستی و مهرورزی قرار دارند. کارکرد طبیعی شفقت نیز ایجاد رفتارهای مهرجويانه، فراهم کردن موقعیتهایی برای به هم‌پیوستگی، امنیت، تسکین بخشی، مشارکت، ترغیب و حمایت و قدرت مقابله با مشکلات میباشد (هاتون و کورتسا14، 2022). در شفق درمانی ماهیت و کارکرد شفقت با نوع‌دوستی و مهرجویی و افزایش تاب آوری مرتبط است (دی فونته15 و همکاران، 2022). پژوهشگران نشان دادهاند که تکامل رفتار مهرجویانه نیازمند تغییرات معنیداری در سازمان‌دهی هیجانات میباشد. یعنی رفتار مهرجویانه انسانها نشان‌دهنده توانایی خاموش و کم قدرت سازی سیستم محافظت و خطر و تحریک سیستمهای مرتبط باتجربه عواطف مثبت و به دنبال آن افزایش تاب آوری است (ویلیامسون16، 2020).
یکی از رویکردهایی که در چند دهه اخیر در زمینه سلامت روان پیشرفت عمده‌ای داشته است، رویکرد درمان شناختی رفتاری است. ذهن آگاهی به معنی توجه کردن به زمان حال به شیوهای خاص، هدفمند و خالی از قضاوت است (کابات زین17، 1990؛ به نقل از اسچومر18 و همکاران، 2018). ذهن آگاهی یعنی بودن در لحظه با هر آنچه اکنون هست، بدون قضاوت و بدون اظهارنظر درباره آنچه اتفاق میافتد؛ یعنی تجربه واقعیت محض بدون توضیح (گیبسون19، 2019). این فرآیند شامل ایجاد روش خاصی از بذل‌توجه به تجربیات ما است که کم‌وبیش با روش متداول و روزمره بذل‌توجه ما به زندگی خود تفاوت دارد (چن20 و همکاران، 2022). ذهن آگاهی، بیانگر نوعی مشاهده متمرکز، انعطافپذیر و لحظه‌به‌لحظه آشکار شدن جریان افکار، احساسات و حسهای جسمانی است که خود را در حیطه هوشیاری ما عرضه میکند (بورنز21 و همکاران، 2022). در ذهن آگاهی از افراد خواسته میشود تا اولاً قضاوت خود درباره این تجربیات را به حالت تعلیق درآوده و ثانیاً آگاهی خود را برای چندمین بار با جدیت و درعین‌حال به‌آرامی، به جریان رویدادهایی معطوف کنند که در حیطه هوشیاری آنها قرار دارند (رینا و کودیسیا22، 2020). رویکردهای مرتبط بر ذهن آگاهی به آگاهی از افکار تأکید میکنند که با روشی مشابه روش ثبت افکار در درمان شناختی انجام میشود (هاینح و تورکوآتی23، 2019). بااین‌حال به‌جای تغییر افکار مشکل‌آفرین، ترجیح داده میشود که این افکار به‌عنوان رویدادهای ذهنی گذرا تشخیص داده شوند که می‌توانند بهصورت بالقوه مشکل‌آفرین باشند، اما در حال حاضر خطری ایجاد نکرده‌اند (هووانگ24 و همکاران، 2019). به‌جای اینکه تغییر افکار لازم باشد، مشاهده‌ی روشن و گذرا دیدن تکانه‌ها میتواند تجربههای خصوصی را به حالت بی‌خطری تبدیل کند، هرچند که آنها همچنان ممکن است ناخوشایند باشند (کودیسیا25، 2019). آموزش ذهن آگاهی، در یاری‌دادن افراد برای افزایش تاب آوری، موثر است (جویس26 و همکاران، 2018). پژوهشهای انجام شده نیز تاثیر مثبت شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی را بر افزایش تاب آوری تایید کردهاند؛ از جمله این پژوهشها میتوان به پژوهشهای پرز- آراندا27 و همکاران (2021) و بیرچینال28 و همکاران (2019) اشاره کرد که تاثیر پذیری شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی را بر افزایش تاب آوری اثبات میکنند. شایق بروجنی، منشی و سجادیان (1398) در پژوهشی با عنوان مقایسه اثربخشی آموزش ذهن آگاهی نوجوان محور و آموزش تنظیم هیجان بر پرخاشگری و اضطراب نوجوانان مبتلابه اختلال دوقطبی نوع دو نشان دادند که آموزش ذهن آگاهی میتواند بر کاهش پرخاشگری و اضطراب نوجوانان مؤثر باشد. حسینی مهر (1398) در پژوهشی با عنوان اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت بر خودکارآمدی اجتماعی، تحمل پریشانی و خود انتقادی در دختران نوجوان نشان داد که درمان مبتنی بر شفقت بر خودکارآمدی دختران نوجوان مؤثر است. همچنین آل بهبهانی و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان اثربخشی آموزش ذهنآگاهی به مادران بر کاهش پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم انجام دادند و نشان دادند که آموزش ذهنآگاهی به مادران بر کاهش پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم موثر است.
با توجه به پژوهشهای صورت گرفته تاثیر مثبت دو شفقت درمانی و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری تایید شده است؛ تحقیقات اثرات مثبت ذهن درمانی دلسوزانه و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی را بر تاب آوری تایید کرده اند. اما در هرکدام از پژوهشهای ذکر شده نبودن گروه کنترل و پیگیری، قابلیت اطمینان و تعمیمپذیری نتایج را با مشکل مواجه نموده است.. تحقیقات با تأکید بر درمان شناختی-رفتاری نیز بر درمان های جدیدتر (شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی) تمرکز دارد که اساساً با درمان شناختی-رفتاری متفاوت است. غفلت کردند. از آنجایی که شفقت خود بهشیار و فراتر از آن یک درمان ذهن محور با ساختارهای نوظهور در روانشناسی است، برای ارزیابی اثربخشی این مدل به ویژه در حوزه فرهنگ ایرانی که ماهیت متفاوتی با کشورهای غربی دارد، تحقیقات بیشتری لازم است تا عواطف و به ویژه تاب آوری در دختران نوجوان، را از منظر دیگری بررسی نماید. علاوه بر این، اگر چه آموزش شفق درمانی نوعی از آموزشهای مبتنی بر ذهن آگاهی میباشد، لیكن، این آموزش بهطور کلی روی فنهای این روش تمرکز نمیکند؛ بنابراین بررسی مقایسهای این دو روش مداخلهای بر افزایش تاب آوری احساس میشد. بنابراین هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری دختران نوجوان است.
فرضیه پژوهش:
بین اثربخشی شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری تاب آوری دختران نوجوان (پایه دهم و یازدهم ) شهر کرج تفاوت وجود دارد.
روششناسی
روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی، با طرح پیش آزمون-پس آزمون- پیگیری و گروه کنترل بود. جامعه آماری دربرگیرنده تمامی دانش آموزان دختر پایه دهم و یازدهم متوسطه دوم شهر کرج در نیم سال تحصیلی 1400- 1399 بود. که از بین آن ها 45 دانشآموز به صورت روش نمونهگیری هدفمند (15نفر گروه آزمایش آموزش مبتنی بر شفق درمانی، 15 نفر گروه شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی و 15 نفر گروه کنترل) انتخاب و بهصورت تصادفی در یکی از گروههای مداخله یا آزمایش جایگزین شدند. معیارهای ورود به نمونه شامل کسب نمرههایی که براساس پرسشنامه نشان دهنده تاب آوری پایین بود (افرادی که در این مقیاس نمره پایین تر از میانگین که نمره 70 بود،کسب نمودند؛ تاب آوری پایین و افرادی که نمرههای آنان بیشتر از میانگین گزارش شد، تاب آوری بالا نشان دادند) ؛ سن (13 تا 15 سالگی)، زندگی مشترک با والدین؛ رضایت کتبی والدین و تمایل دانشآموز به همکاری و شرکت در جلسات و ملاک های خروج: شرکت در گروههای درمانی دیگر به صورت همزمان، مصرف دارو و غیبت بیش از دو جلسه در حین مداخلات بود. ملاحظات اخلاقی پژوهش نیز به تمامی افراد نمونه اطمینان داده شد که اسمی از آن ها در هیچ قسمت پژوهش ذکر نخواهد شد و تنها از نتایج دادهها استفاده میشود. بهمنظور انجام پژوهش یک جلسه توجیهی برگزار شد و فرم رضایتنامه و پرسشنامه حاوی اطلاعات دموگرافیک بین شرکتکنندگان توزیع شد. با هدف ناشناس بودن و برای اینکه حریم خصوصی شرکت کنندگان تضمین شود، برای هر شرکت کننده کد متناسب اختصاص داده شد. پس از انتخاب و گمارش آزمودنیها و قبل از اجرای جلسات درمان آزمودنیهای هر دو گروه از طریق تاب آوری انگارو ليبتبرگ مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس گروه آزمایشی شفق درمانی تحت مداخله 8 جلسهای و بر اساس جلسات 5/1 ساعته هفتهای یک بار و گروه آزمایش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی نیز تحت مداخلهی 8 جلسهی 5/1 ساعته هفتهای یک بار قرار گرفتند. گروه کنترل در این میان مداخلهای دریافت نکرد. پس از پایان جلسات درمان آزمودنیهای هر سه گروه مجدداً با ابزار پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفتند و بعد از گذشته یک ماه نیز پیگیری صورت گرفت. دادههای حاصل از پژوهش با استفاده از SPSS ویراست 26 و روش آماری تحلیل واریانس آمیخته (با اندازهگیری مکرر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
ابزار سنجش
پرسشنامه تاب آوری (CYRM-28):
پرسشنامه تاب آوری توسط انگارو ليبتبرگ29 در سال 2009 ساخته شده است وشامل 28 سوال است؛ که به‌عنوان یک ابزار تفکیک برای کشف منابع فردی، ارتباطی، بافتی تابآوری طراحی کردهاند که برای نوجوانان سنین ۱۲ تا ۲۳ سال قابل‌اجراست. پاسخ دهندگان میزان توافق خود را با هر کدام از مادهها در مقیاس لیکرت از دامنه (اصلا= 1) تا (خیلی زیاد= 5) گسترده است، نشان میدهند. انگار و همکاران (2009) پایایی و روایی این پرسش نامه را بررسی و آلفای کرونباخ را 75/0 گزارش کردند. همچنین آنها روایی بالایی را از طریق همبستگی با پرسشنامه تاب کانر و همکاران (2003) (92/0=r) ارائه کردهاند (انگار و همکاران، 2009). پرسشنامه تابآوری کودک و نوجوان توسط کازرونی و همکاران (1392) جهت بررسی روایی همزمان مقیاس تاب آوری کودکان و نوجوانان در گروه دانش آموزان از پرسشنامه عوامل حمایت کننده فردی اسپینگر و فیلیپس استفاده کردند. نتایج نشان داد که ضرایب همبستگی بین پرسشنامه تاب آوری کودکان و نوجوانان و پرسشنامه عوامل حمایت کننده فردی (43/0=r) مثبت و معنی دار بود. همچنین این پژوهشگران پایایی این پرسشنامه را با روش دو نیمه سازی بین 71/0 تا 85/0 گزارش کردند (به نقل از نهنگ و همکاران، 1399). در پژوهش حاضر میزان پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 83/0 به دست آمد.
جدول 1. شفقت درمانی بر مبنای پروتکل ارائه شده توسط گیلبرت (2014)
جلسات | محتوا |
جلسهی اول | درك شفقت به خود ذهن آگاه : در جلسه اول تمامي شرکتکنندگان به همديگر معرفي میشوند و برنامه نيز به آنها معرفي میشود. |
جلسهی دوم | تمرين ذهن آگاهي: ذهن آگاهي را میتوان به اين صورت معني كرد: آگاهي از تجربيات كنوني و پذيرش آنها. در این جلسه به شرکتکنندگان آموزش داده میشود كه توجه خود را به یک‌چیز واحد مانند تنفس متمركز كنند و به اين وسيله احساس آرامش كنند. |
جلسهی سوم | تمرين مهرباني و مهر ورزيدن: در اين جلسه شرکتکنندگان تمرين مهر ورزيدن را ياد می‌گیرند. اين تمرينات شامل عباراتي مانند: من احساس امنيت می‌کنم، من با خودم مهربان هستم هست و اين تمرين يا در جلسات رسمي كلاس و يا در طول روز انجام میشود. |
جلسهی چهارم | يافتن جايگاه شفقت در خود: درس اصلي جلسهی چهارم اين است كه چگونه از تكرار عبارت‌های مهرورزی فراتر رفته و بهصورت طبيعي شفقت به خود را در خود تمرين كنند. |
جلسهی پنجم | عميق زندگي كردن: در اين جلسه به بررسي و كشف ارزش‌های اصلي كه به زندگي معنا می‌بخشد پرداخته میشود. |
جلسهی ششم | مدیریت احساسات و عواطف دشوار: عواطف دارای اجزا فیزیکی و عاطفی (افکار و واکنش‌های جسمی) هستند. |
جلسهی هفتم | تغییر روابط: تمامی رابطه‌ها شامل درد هستند. تمرينات اين جلسه شامل تغيير درد روابط، چه درد ذاتي و يا چه دردی كه ناشي از عدم توانايي در برقراري رابطه شامل باشد هستند. |
جلسهی هشتم | قبول و پذیرش زندگی: این جلسه آخر تعصبات منفی زندگی را مورد هدف قرار میدهد. |
جدول 2. مداخلات درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر باساس راهنمای عملی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی (سگال، ویلیامز و تیزدل، 2005؛ ترجمه محمدخانی و همکاران، 1384)
جلسه | محتوا |
جلسهی اول | جلسه معارفه اعضاء، تشریح قوانین گروه و اجرای 2 پرسشنامه برای دو گروه مداخله و گروه کنترل (پیشآزمون). |
جلسهی دوم | ارائه سرفصل‌های هر یک از جلسات، معرفی اجمالی روش درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی، مروری بر علائم خشم و ارائه تکلیف خانگی. |
جلسهی سوم | آموزش توجه و آگاهی با محوریت افکار مربوط به خشم و تنظیم هیجانی، آگاهی از افکار و احساسات به شیوه‌ی فراشناختی، بازنگری تکلیف خانگی، تمرین افکار و احساسات، ثبت وقایع خوشایند، ارائه تکالیف خانگی. |
جلسهی چهارم | پی بردن به ذهن سرگردان، آموزش فن وارسی بدن، کنترل ذهن سرگردان با تمرین وارسی بدن، مرور بر افکار خود آیند منفی، تمرین دیدن و شنیدن به مدت 5 دقیقه، 30 تا 40 دقیقه در تأمل نشستن، بازنگری تمرین. |
جلسهی پنجم | ذهن آگاهی از تنفس و تمرین مراقبه‌ی ذهن آگاهی، مراقبه نشسته، ذهن آگاهی از تنفس و بدن، تمرین ذهن آگاهی همراه با مراقبه. تعیین تکلیف خانگی. |
جلسهی ششم | تنفس 3 دقیقه‌ای (آگاهی، یکپارچه‌سازی، گسترش دادن) ماندن در زمان حال (تماس راحت، کشف تجربه، محدود کردن و گسترش دادن توجه) با روش مراقبه‌ای شنیدن. بازنگری تکلیف خانگی. |
جلسهی هفتم | ایجاد رابطه‌ای متفاوت باتجربه، چگونگی ایجاد و استفاده از پذیرش، تعیین تکلیف خانگی. |
جلسهی هشتم | مروری بر مبحث افکار حقایق نیستند و روش‌هایی که با استفاده از آنها میتوان افکار را به نحو متفاوتی دید، انتخاب گزینه‌های مراقبت از خود، ارتباط فعالیت و خلق، مروری بر جلسات گذشته و اجرا پسآزمون برای دو گروه مداخله و گروه کنترل. |
یافتهها
جدول 3. مقایسه میانگین و انحراف معیار تابآوری در بین سه گروه و در سه زمان قبل، بعد از مداخله و پیگیری
متغیر |
گروه | قبل از مداخله | بعد از مداخله | پیگیری | |||
میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | ||
تابآوری | درمان مبتنی بر شفق درمانی | 4/74 | 13/4 | 3/97 | 2/7 | 2/98 | 08/7 |
درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی | 8/73 | 64/4 | 6/85 | 19/5 | 4/86 | 06/5 | |
گروه کنترل | 2/74 | 91/4 | 4/74 | 18/4 | 1/74 | 48/4 | |
جدول 3 میانگین تابآوری را در سه گروه نشان می دهد همین طور که مشاهده می شود: تابآوری در بین سه گروه مورد مطالعه در پیشآزمون تفاوت چندانی دیده نمیشود؛ اما بعد از مداخله گروه های مداخله تفاوت چشمگیری را نسبت به گروه کنترل در مقایسه با قبل از مداخله نشان می دهند؛ همچنین این تفاوت در مرحله پیگیری نیز قابل‌مشاهده است. در ادامه جهت مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر شفق درمانی و درمان شناختی- رفتاری مبتنی بر ذهن آگاهی در توازن خود و کنترل خشم دارای مفروضه های است که می بایست رعایت نمود تا بتوان به نتایج اطمینان داشت. بهمنظور بررسی نرمال بودن متغیرهای موجود در این پژوهش برای به‌کارگیری آزمون مناسب از آزمون شاپیرو ویلک استفاده شد که نتایج در قبل از مداخله در شفقت درمانی 967/0، درمان شناختی- رفتاری مبتنی بر ذهن آگاهی 929/0و در گروه کنترل 923/0 (05/0<p) گزارش شد. این نتایج در بلافاصله بعد از مداخله در گروه شفقت درمانی 948/0، در گروه شناختی رفتاری مبتنی بر ذهن آگاهی 973/0و در گروه کنترل 978/0 (05/0<p) گزارش شد. همچنین نتایج این آزمون در یک ماه پس از مداخله در گروه شفقت درمانی 956/0 گروه شناختی رفتاری مبتنی بر ذهن آگاهی 977/0و در گروه کنترل نیز 961/0 (05/0<p) گزارش شد. جهت بررسی تقارن مرکب ماتریس کواریانس برای گروه شفق درمانی از آزمون باکس استفاده شد (1/33=آماره امباکس،87/4=F، 01/0>P)، که سطح معنیداری میزان F بدست آمده کمتر از 05/0 گزارش شد. این نتیجه بدان معنی است که فرض همگنی ماتریس کوواریانس مورد تائید قرار نمیگیرد ولی با توجه به برابری تعداد گروه ها می توان از این فرض چشمپوشی کرد (رضائی و استوار، 1396).کرویت ماچلی (094/0= آماره موشلی، 9/63= توزیع خی دو، 01/0>P) که چون آزمون کرویت ماچلی بالاتر از 05/0 نیست، از آزمون محافظه کارانهای چون گرین هاوس گیسر برای تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر استفاده شد؛ همچنین همگنی واریانس گروهها برای سه مرحله اندازه گیری به ترتیب برای پیشآزمون (002/0=F، 05/0<P)، پس آزمون (45/3=F، 05/0<P) و پیگیری (1/2=F، 05/0<P) گزارش شد که نشان دهنده تایید همگنی واریانسها در این سه مرحله اندازهگیری است. از طرفی این نتایج برای گروه شناختی-رفتاری مبتنی بر ذهنآگاهی آزمون (6/18=آماره امباکس، 74/2=F، 01/0>P)، که سطح معنیداری میزان F بدست آمده کمتر از 05/0 گزارش شد. این نتیجه بدان معنی است که فرض همگنی ماتریس کوواریانس مورد تائید قرار نمیگیرد ولی با توجه به برابری تعداد گروه ها می توان از این فرض چشمپوشی کرد. کرویت ماچلی (221/0= آماره موشلی، 7/40= توزیع خی دو، 05/0>P) که چون آزمون کرویت ماچلی بالاتر از 05/0 نیست، از آزمون محافظه کارانهای چون گرین هاوس گیسر برای تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر استفاده شد؛ همچنین همگنی واریانس گروهها برای سه مرحله اندازه گیری به ترتیب برای پیشآزمون (767/0=F، 05/0<P)، پس آزمون (58/1=F، 05/0<P) و پیگیری (591/0=F، 05/0<P) گزارش شد که نشان دهنده تایید همگنی واریانسها در این سه مرحله اندازهگیری است.
جدول4. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر
| اثر | نام آزمون | مقدار | F | درجه آزادی1 | درجه آزادی2 | سطح معنی داری | مجذور ایتای تفکیکی |
گروه آموزش شفق درمانی |
گروه* عامل | آزمون پیلایی | 810/0 | b6/57 | 2 | 27 | 001/0 | 810/0 |
آزمون لامبدای ویلکز | 190/0 | b6/57 | 2 | 27 | 001/0 | 810/0 | ||
آزمون اثر هتلینگ | 27/4 | b6/57 | 2 | 27 | 001/0 | 810/0 | ||
آزمون بزرگترین ریشه روی | 27/4 | b6/57 | 2 | 27 | 001/0 | 810/0 | ||
گروه شناختی درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی |
گروه * عامل | آزمون پیلایی | 758/0 | b2/42 | 2 | 27 | 001/0 | 758/0 |
آزمون لامبدای ویلکز | 242/0 | b2/42 | 2 | 27 | 001/0 | 758/0 | ||
آزمون اثر هتلینگ | 12/3 | b2/42 | 2 | 27 | 001/0 | 758/0 | ||
آزمون بزرگترین ریشه روی | 12/3 | b2/42 | 2 | 27 | 001/0 | 758/0 |
چنانکه اطلاعات جدول 4 نشان می دهد، در گروه شفق درمانی، با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. (190/0 Wilks Lambda =، 6/57F=، 000/0 P=، 810/ ). همچنین در گروه شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. (242/0 Wilks Lambda =، 2/42F=، 000/0 P=، 758/0 ). به عبارت دیگر می توان ادعا کرد که در "تاب آوری" بین گروههای آزمایش و آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 81 درصد و 8/75 درصد از تغییرات همزمان متغیر وابسته (تاب آوری) به ترتیب مرتبط به گروه (آموزش شفق درمانی و شناختی درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی) است. جهت بررسی اینکه کدام یک از گروهها در مرحله پس آزمون و پیگیری در تاب آوری با هم تفاوت دارند مقایسه زوجی با استفاده از آزمون بونفرونی انجام گرفت. نتایج در جدول 4 به قرار زیر گزارش شد:
جدول 5. آزمون بونفرونی برای مقایسه سه گروه در متغیرهای پژوهش
مراحل پژوهش | متغیرها | گروه | گروه | تفاوت میانگین | سطح معناداری |
| مؤلفه فردی تابآوری | شفقت درمانی | درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی | *6/11 | 001/0 |
پس آزمون | شفقت درمانی | گروه کنترل | *9/22 | 001/0 | |
| درمان شناختی مبتنی بر ذهن اگاهی | گروه کنترل | *2/11 | 001/0 | |
| مؤلفه فردی تابآوری | شفقت درمانی | درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی | *8/11 | 001/0 |
پیگیری | شفقت درمانی | گروه کنترل | *1/24 | 001/0 | |
| درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی | گروه کنترل | *3/12 | 001/0 |
با توجه به نتایج آزمون بونفرونی در جدول 5 در پسآزمون در تابآوری بین شفقت درمانی و درمان مبتنی بر ذهن آگاهی تفاوت معناداری وجود دارد (01/0>p)؛ همچنین بین شفقت درمانی و درمان مبتنی بر ذهن آگاهی و گروه کنترل تفاوت معنادار آماری گزارش شد (01/0>P). به عبارتی هر دو روش برافزایش مؤلفه فردی تابآوری اثر داشته‌اند و این دو مداخله تفاوت معناداری ازنظر اثربخشی برتاب آوری با یکدیگر داشتند؛ این نتایج در پسآزمون هر دو مداخله نیز دیده میشود.
بحث و نتیجهگیری:
پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری نوجوانان دختر انجام شد. نتیجه حاصل از پژوهش حاضر نشان داد شفقت درمانی به صورت پایدار بر تاب آوری نوجوانان دختر موثر است. نتیجه حاصل با نتیجه پژوهش هاتون و همکاران (2022)، دی فونته و همکاران (2022) و بک و همکاران (2017) همسو است. در تبیین یافته حاضر میتوان گفت: آموزش شفق درمانی متمرکز بر کار روی کنار آمدن با هیجانات و مشکلات است (بک و همکاران، 2017). به نظر میرسد این روش با وضوح بیشتر بهرهگیری از لحن و صدای درونی مثبت و مشفقانه را تقویت کرده و افراد را قادر میکند برای احساس ضروری امنیت تلاش بیشتری نشان دهند (دی فونته و همکاران، 2022). انجام و تکرار تمرینهایی از جمله تنفس تسکین بخش برای ایجاد الگوهای داخلی ایمن و مشفقانه میتواند یک محیط مطلوب برای مقابله با خلق نامتناسب، حل تعارضات هیجانی و تغییرات درمانی فراهم کند. در واقع، این آموزشها مثل یک سبک تنظیم هیجانی مثبت عمل کرده و به نوجوانان با تاب آوری پایین کمک میکند تا به جای اجتناب از هیجانات منفی خود، آن ها را بپذیرند و با تسهیل تنظیم هیجانی اثربخش به افزایش تاب آوری در خود کمک کنند (هاتون و همکاران، 2022).
در تبیین دیگر میتوان گفت: وجود نگرش مشفقانه در افراد، به آنها کمک میکند میان خود و دیگران پیوند احساس کنند و به‌واسطه این احساس بر خشم خود غلبه نمایند؛ به نظر میرسد سطح بالای شفقت به افزایش انگیزه برای حل‌وفصل چالشهای بین فردی، حل مسئله سازنده و ثبات رفتاری منجر میشود. همچنین میتوان گفت: افزایش خودآگاهی هیجانی، میتواند بر تابآوری باشد. بر این اساس درمان مبتنی بر شفقت با تأکید بر تجربه هیجانات ناخوشایند و عدم سرکوب یا فرار از آنها و مؤلفه‌های بعد اشتیاق (انگیزه مراقبت و توجه به‌سلامتی، حساسیت، همدردی، تحمل پریشانی، همدلی، دیدگاه غیر قضاوتی) که باعث میشود فرد با استفاده از به هوشیاری، تجربه هیجانی خود را بشناسد و سپس نگرشی مشفقانه نسبت به احساسات منفی خود پیدا کند و دیگر از احساسات دردناک و ناراحت‌کننده اجتناب نمیشود، بلکه فرد با مهربانی و نوعی مهرورزی نسبت به کاستیها و بیکفایتیهای خود و احساسات اشتراکات انسانی و اعتراف به اینکه همه انسانها دارای نقص هستند و اشتباه میکنند، به آنها نزدیک میشود (متقی نیا، 1397).
بنابراین هیجانهای منفی به حالت احساسی مثبتتری تبدیل میشوند و به فرد فرصت درک دقیقتر شرایط و انتخاب کارهای مؤثر برای تغییر خود یا شرایط به صورتی اثربخش و مناسب میدهند که دو هدف اساسی شفقت درمانی در این راستا، کاهش خصومت خود جهت داده‌شده و توسعه تواناییهایی برای ایجاد احساس خود اطمینانی، مهربانی و خود تسکین بخشی است که میتواند به‌عنوان پادزهری در برابر احساس تهدید شدگی، خشم، عاطفه مثبت و درنهایت افسردگی و اضطراب عمل کنند؛ بنابراین آگاهی و حساسیت نوجوانان نسبت به عواطف (اضطراب، خلق افسرده، خشم، عاطفه مثبت) بدون آنکه در دام سرزنش و قضاوت و شرم بیفتند و با همدلی کردن با خود باانگیزه التیام بخشیدن به رنج خود باعث شد تا اعضا متوجه تأثیرات ویرانگر هیجانها بر رفتار شوند و با جابه‌جا کردن احساسات متعادلتر به‌جای احساسات نابهنجار موفق به کنترل عواطف خود شوند و این جابهجایی منجر به بهبود خلق و حفظ بهزیستی روانشناختی افراد شد و مهارت کنترل عواطف افراد را تقویت و به تاب آوری در آن ها کمک کرد (سابقی، 1400).
نتیجه حاصل از پژوهش حاضر نشان داد آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی به صورت پایدار بر تاب آوری نوجوانان دختر موثر است. نتیجه حاصل با نتایج پژوهشگرانی چون پرز- آراندا و همکاران (2021)، کودیسیا و همکاران (2019)، بیرچینال و همکاران (2019) و جویس و همکاران (2018) همسو است. در تبیین یافته حاضر میتوان گفت: ذهن آگاهي باكنترل آگاهي لحظه به لحظه و غيرقضاوتي به شكل مرحله به مرحله، خود کنترلي، خودتنظيمي و خود نظارتي فرد بر رفتارهايش را افزوده و او را به سمت بهبودي هدايت ميکند (کودیسیا و همکاران، 2019). ذهن آگاهي مبتني بر شناخت درماني، فرصتي فراهم ميآورد تا افراد بدون قضاوت، احساسهاي بدني، شناختها، ادراکها و هيجاناتشان را مشاهده كنند و آنها را بپذيرند و دريابند كه افكار، لزوماً منطبق با واقعيت نيست (پرز- آراندا و همکاران، 2021). از طرفی میتوان گفت: تمرینات ذهن آگاهی به فرد امکان میدهد که پاسخهای خودکار و عادتی به تجربههای استرس زا را کاهش داده و در طول زمان با پرورش یک بینش درونی و پذیرش بیشتر نسبت به رویدادهای غیرقابل تغییر زندگی، فعال سازی سیستم پاسخ استرس را کاهش دهد (بیرچینال و همکاران، 2019).
درمان ذهن آگاهی نیز بیان میکند که اکثر افراد دارای تفکرات فاجعه‌آمیز میباشند و در بسیاری از آنها هیجانهای منفی زودگذر و موقتی هستند. ازاین‌رو این محتوی برای آنها منجر به بروز اختلال نمیشود. اختلال هیجانی که در آن فرد دچار حالت پریشانی میشود مشکل‌آفرین است. این نوع اختلال مزمن یا عودکننده است. اختلال هیجانی پیامد فرآیندهای شناختی است که سبب شکلگیری سبکهای تفکر خاصی میشوند که در آن فرد را گرفتار وضعیتهای عودکننده و طولانیمدت پردازش منفی اطلاعات خود میسازند. در کل، درمان ذهن آگاهی با عواملی که باعث تفکر پایدار و مقابله نامناسب میشوند، سروکار دارد (فرمانیان، 1401)
همچنین میتوان افزود: در فرایند آموزش ذهن آگاهی، فرد با افزایش آگاهی فراشناختی نسبت به افکار و احساسات بدنی خود، عدم قضاوت نسبت به آنها، در جهت رها کردن خود از این افکار و هیجانات دردناک و سرزنشگر گام برمیدارد که این به ایجاد یک نگرش مشفقانه نسبت به خود و دیگران کمک میکند. نگرشی که به فرد این توانایی را میدهد تا بافاصله گرفتن از تمام کاستیها و نواقص درونی و بیرونی و فارغ از همه آنها، با دیدگاهی وسیع‌تر به خود و دنیای پیرامون نگریسته و به‌این‌ترتیب با ایجاد یک احساس رهایی و وسعت نظر در خود، به بسیاری از ناملایمات و ضعفها بهگونهای مهربان و با دلسوزی برخورد کرده و شفقت به خود و دیگران را تجربه کند که همین موضوع میتواند به افزایش تاب آوری کمک کند (شایقی بروجنی و همکاران، 1398).
نتیجه حاصل از پژوهش حاضر درمقایسه بین دو مداخله شفق درمانی و درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری نشان داد که بین تاثیر دو مداخله در افزایش تاب آوری تفاوت معنادار وجود دارد. نتیجه حاصل با نتیجه پژوهش پرز- آراندا و همکاران (2021) همسو بود. در تبیین تفاوت دو آموزش میتوان گفت: درمان ذهن آگاهی از دستورالعملهایی که از شفقت ضمنی یا نا آشکار استفاده میکند و آموزش شفق درمانی از دستورالعملهایی که از شفقت صریح و آشکار استفاده میکند؛ با این تفاوت که روش ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی، ذهن آگاهی را در افرادی که از ابتدا مشکلات هیجانی بالا داشتند، افزایش میدهد درصورتی‌که آموزش شفق درمانی، ذهن آگاهی را برای همه (چه آن‌هایی که مشکلات هیجانی زیاد داشتند و چه کم) افزایش داده است (پرز- آراندا و همکاران، 2021)
نتیجه گیری:
این پژوهش نشان داد که هر دو شفقت درمانی و آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در افزایش تاب آوری در نوجوانان دختر مؤثر هستند و ازنظر تأثیرگذاری تفاوت معناداری با یکدیگر دارند. روش ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی، ذهن آگاهی را در افرادی که از ابتدا مشکلات هیجانی بالا داشتند، افزایش میدهد درصورتی‌که آموزش شفق درمانی، ذهن آگاهی را برای همه (چه آن‌هایی که مشکلات هیجانی زیاد داشتند و چه کم) افزایش داده است. پژوهش با توجه به امکانات و موقعیتی که در آن به اجرا درآمده است دارای محدودیت هایی است که تعمیم پذیری آن را به جامعه با مشکلاتی همراه میسازد. از جمله محدودیتهای پژوهش نمونهگیری هدفمند و حجم پایین نمونه بود. پیشنهاد میشود که در مطالعات بعدی، از نمونه گیری تصادفی و نمونه گیری با حجم بالا استفاده گردد. پژوهش حاضر نشان داد که درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی و شفقت درمانی تاثیر فزاینده ای بر افزایش تاب آوری نوجوانان دختر دارد، بنابراین پیشنهاد میگردد در پژوهشهای بعدی بر روی سایر مشکلات هیجانی نوجوانان نیز بررسی شود. همچنین پیشنهاد میگردد کتابچه هایی را طراحی کرد که در آن به تشریح تاثیر این دو آموزش پرداخته شود و با قرار دادن کتابچههای مذکور در اختیار نوجوانان و مدارس و مسئولان آموزشی و پرورشی،گامی موثر در راستای ارتقاء و بهبود مشکلات دوران نوجوانی برداشته شود.
منابع
رضائی، م؛ استوار، افشین. (1396). اصول گزارش نتایج آزمونهای آماری متداول در مقالات علمی علوم پزشکی. دوماهنامه طب جنوب، 20(1)، 103-90. URL: http://ismj.bpums.ac.ir/article-1-864-fa.html
سگال، ز؛ ویلیامز، م؛ تیزدل، ج. (2005). راهنمای درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن. ترجمه پروانه محمدخانی، عذرا جهانی تابش و شیما تمنایی فر (1384). تهران: انتشارات فرادید.
نهنگ، ع.ا؛ موسوی نجفی، ف؛ محمدی، ر. (1399). تاثیر آموزش ذهن آگاهی بر خود نظم بخشی هیجانی و تاب آوری روانشناختی کودکان بد سرپرست. فصلنامه سلامت روان کودک، 7(1)، 119- 107. http://dx.doi.org/10.29252/jcmh.7.1.10
Andrews, J. L., Ahmed, S. P., & Blakemore, S. J. (2021). Navigating the social environment in adolescence: The role of social brain development. Biological Psychiatry, 89(2), 109-118. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2020.09.012
Beaumont, E., Bell, T., McAndrew, S., & Fairhurst, H. (2021). The impact of compassionate mind training on qualified health professionals undertaking a compassion‐focused therapy module. Counselling and Psychotherapy Research, 21(4), 910-922. https://doi.org/10.1002/capr.12396
Beck, A. R., Verticchio, H., Seeman, S., Milliken, E., & Schaab, H. (2017). A mindfulness practice for communication sciences and disorders undergraduate and speech-language pathology graduate students: Effects on stress, self-compassion, and perfectionism. American Journal of Speech-Language Pathology, 26(3), 893-907. https://doi. Org/10.1044/2017_AJSLP-16-0172.
Belcher, B. R., Zink, J., Azad, A., Campbell, C. E., Chakravartti, S. P., & Herting, M. M. (2021). The roles of physical activity, exercise, and fitness in promoting resilience during adolescence: effects on mental well-being and brain development. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 6(2), 225-237. https://doi.org/10.1016/j.bpsc.2020.08.005
Birchinall, L., Spendlove, D., & Buck, R. (2019). In the moment: Does mindfulness hold the key to improving the resilience and wellbeing of pre-service teachers?. Teaching and Teacher Education, 86, 102- 112. https://doi.org/10.1016/j.tate.2019.102919
Booth, C., Songco, A., Parsons, S., & Fox, E. (2022). Cognitive mechanisms predicting resilient functioning in adolescence: Evidence from the CogBIAS longitudinal study. Development and Psychopathology, 34(1), 345-353. https://doi.org/10.1017/S0954579420000668
Burns, J. W., Jensen, M. P., Thorn, B., Lillis, T. A., Carmody, J., Newman, A. K., & Keefe, F. (2022). Cognitive therapy, mindfulness-based stress reduction, and behavior therapy for the treatment of chronic pain: randomized controlled trial. Pain, 163(2), 376-389. https://doi.org/10.1097/j.pain.0000000000002357
Chen, Z., Jiang, J., Hu, T., Luo, L., Chen, C., & Xiang, W. (2022). The effect of mindfulness-based stress reduction therapy on maternal anxiety, depression, and sleep quality: A protocol for systematic review and meta-analysis. Medicine, 101(8). 1-10 https://doi.org/ 10.1097/MD.0000000000028849
DiFonte, M. C., Schick, M. R., & Spillane, N. S. (2022). Perceived stress and resilience among college students: The roles of self-compassion and anxiety symptomatology. Journal of American College Health, 1-7.
Geukens, F., Maes, M., Spithoven, A., Pouwels, J. L., Danneel, S., Cillessen, A. H., ... & Goossens, L. (2022). Changes in adolescent loneliness and concomitant changes in fear of negative evaluation and self-esteem. International Journal of Behavioral Development, 46(1), 10-17. https://doi.org/10.1177/0165025420958194
Gibson, J. (2019). Mindfulness, interoception, and the body: A contemporary perspective. Frontiers in Psychology, 10, 2012- 2020. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02012
Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6-41. https://doi.org/10.1111/bjc.12043
Hatun, O., & Kurtça, T. T. (2022). Self-compassion, Resilience, Fear of COVID-19, Psychological Distress, and Psychological Well-being among Turkish Adults. Current Psychology, 1-11. https://doi.org/10.1007/s12144-022-02824-6
Hu, X., You, S., Ling, Y., & Huebner, E. S. (2022). Family and Friends Support and Hope in Chinese Adolescents: The Mediating Effects of Self-Esteem. Journal of psychosocial nursing and mental health services, 3(5),1-8. https://doi.org/10.3928/02793695-20220112-01
Huynh, T., & Torquati, J.C. (2019). Examining connection to nature and mindfulness at promoting psychological well-being. Journal of Environmental Psychology, 66, 123- 135. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2019.101370
Hwang, Y. S., Medvedev, O. N., Krägeloh, C., Hand, K., Noh, J. E., & Singh, N. N. (2019). The role of dispositional mindfulness and self-compassion in educator stress. Mindfulness, 10(8), 1692-1702. https://doi.org/10.1007/s12671-019-01183-x
Joyce, S., Shand, F., Bryant, R. A., Lal, T. J., & Harvey, S. B. (2018). Mindfulness-based resilience training in the workplace: pilot study of the internet-based Resilience@ Work (RAW) mindfulness program. Journal of medical Internet research, 20(9), e10326. https://doi.org/10.2196/10326
Kudesia, R. S. (2019). Mindfulness as metacognitive practice. Academy of Management Review, 44(2), 405-423. https://doi.org/10.5465/amr.2015.0333
Lacroix, E., Atkinson, M. J., Garbett, K. M., & Diedrichs, P. C. (2022). One size does not fit all: Trajectories of body image development and their predictors in early adolescence. Development and Psychopathology, 34(1), 285-294. https://doi.org/10.1017/S0954579420000917
Lee, M. Y., Wang, H. S., & Lee, T. Y. (2022). Psychosocial stress, self-esteem, and social adjustment: A moderated mediation analysis in Taiwanese adolescents with Tourette syndrome. Journal of Pediatric Nursing, 62, e84-e90. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2021.07.013
Liu, Y., Pan, H., Yang, R., Wang, X., Rao, J., Zhang, X., & Pan, C. (2021). The relationship between test anxiety and emotion regulation: the mediating effect of psychological resilience. Annals of general psychiatry, 20(1), 1-9. https://doi.org/10.1186/s12991-021-00360-4
Masten, A. S., Lucke, C. M., Nelson, K. M., & Stallworthy, I. C. (2021). Resilience in development and psychopathology: multisystem perspectives. Annual Review of Clinical Psychology, 17, 521-549. https:// doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-081219-120307.
Pérez-Aranda, A., García-Campayo, J., Gude, F., Luciano, J. V., Feliu-Soler, A., González-Quintela, A., ... & Montero-Marin, J. (2021). Impact of mindfulness and self-compassion on anxiety and depression: The mediating role of resilience. International Journal of Clinical and Health Psychology, 21(2), 229- 240. https://doi.org/10.1016/j.ijchp.2021.100229
Reina, C. S., & Kudesia, R. S. (2020). Wherever you go, there you become: How mindfulness arises in everyday situations. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 159, 78-96. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2019.11.008
Schumer, M. C., Lindsay, E. K., & Creswell, J. D. (2018). Brief mindfulness training for negative affectivity: A systematic review and meta-analysis. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 86(7), 569. https://doi.org/10.1037/ccp0000324
Ungar, M., & Liebenberg, L. (2009). Cross-cultural consultation leading to the development of a valid measure of youth resilience: the international resilience project. Studia psychologica, 51(2-3), 259-268. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/71446624
Williamson, J. (2020). Effects of a self-compassion break induction on self-reported stress, self-compassion, and depressed mood. Psychological Reports, 123(5), 1537-1556. https://doi.org/10.1177/0033294119877817
Comparing the effectiveness of compassion therapy and cognitive therapy group training based on mindfulness on the resilience of adolescent girls (10th and 11th grade) in Karaj city
Abstract
The aim of this study was to compare the effectiveness of group training of self-conscious compassion program and group training of mindfulness-based cognitive therapy on resilience of female adolescents. The present study was an applied research in terms of purpose and a quasi-experimental study in terms of method with pre-test-post-test-follow-up design and control group. The research population consisted of all 10th and 11th grade female high school students in Karaj in 2020-2021, from which 45 people (15 people in each group) were selected as a sample. Data were collected using the Angaro Lieberberg Child and Adolescent Resilience Scale (CYRM-28) (2009). The group training intervention of Beheshtar self-compassion program was performed during 8 sessions of 1.5 hours and the group training intervention of cognitive therapy based on mindfulness was performed during 10 sessions of 1.5 hours; But the control group did not receive any intervention. The research data were analyzed by mixed analysis of variance (with repeated measures). Findings showed that group training of mindful self-compassion program and mindfulness-based cognitive therapy is effective on adolescent resilience (P <0.05). The results also showed that there was no difference between the effectiveness of two interventions of self-compassion self-compassion group training and mindfulness-based cognitive therapy group training in resilience (p <0.05). It can be concluded that group training of compassionate mind and group training of cognitive therapy based on mindfulness are effective in resilience of female adolescents.
Group training of Mendan Mushfaq program, cognitive therapy group training based on mindfulness, resilience
[1] - adolescence
[2] - Geukens
[3] - Lee
[4] - Hu
[5] - Lacroix
[6] - Andrews
[7] - Booth
[8] - Belcher
[9] - Masten
[10] - Liu
[11] - Compassionate Mind Training(CMT)
[12] - Beaumont
[13] - Beck
[14] - Hatun, Kurtça
[15] - DiFonte
[16] - Williamson
[17] - Kabat – zinn
[18] - Schumer
[19] - Gibson
[20] - Chen
[21] - Burns
[22] - Reina, Kudesia
[23] - Huynh, Torquati
[26] - Joyce
[27] - Pérez-Aranda
[28] - Birchinall
[29] - Ungar, Liebenberg
