تدوین بسته آموزش روابط والد- فرزندی به شیوه درمان شناختی- رفتاری و تعیین اثربخشی آن بر خودکارآمدی دانش آموزان
محورهای موضوعی : فصلنامه مهارت های روانشناسی تربیتی
مهرعلی بابائی میاردان
1
,
سید داود حسینی نسب
2
,
علی نقی اقدسی
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استاد گروه روانشناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - استادیار گروه روانشناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
کلید واژه: روابط والد- فرزند, درمان شناختی- رفتاری, خودکارآمدی ,
چکیده مقاله :
این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی آموزش روابط والد-فرزندی به شیوه درمان شناختی –رفتاری بر اساس بسته آموزشی تدوین‌شده بر خودکارآمدی فرزندان انجام شد. تحقیق به روش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماري شامل دانش‌آموزان دوره اول دبیرستان ناحیه یک تبریز در سال تحصيلي 1400-1399 و مادران آن‌ها بود. با توجه به هدف مطالعه 42 نفر از مادران به‌عنوان نمونه آماری در دسترس انتخاب و به‌طور تصادفی در دو گروه 21 نفر (گروه تجربی و کنترل) قرار داده شدند و 42 نفر دانش‌آموز، فرزندان مین مادران به پیروی از مادرانشان در گروه‌های تجربی و کنترل قرار گرفتند. مادران گروه آزمایش، مداخلات آموزشی را مطابق بسته‌ی آموزشی طی 10 جلسه 90 دقیقه‌ای در طول 10 هفته دریافت کردند. خودکارآمدی دانش آموزان با استفاده از پرسشنامه خودکارآمدی بندورا موردسنجش قرار گرفت. پکیج آموزشی با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای/ اسنادی به روش سنتز پژوهی تدوین و روایی آن به روش روایی محتوایی، مدل لاوشه (1975)، نظر جمعی گروه خبرگان تعیین شد. نتایج نشان داد که ضریب کمی شاخص روایی CVI بسته‌ی آموزشی بین 9/0 تا 1 بود که نشان از قابلیت اعتبار آن است. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که مداخله آموزشی روابط والد- فرزندی به شیوه درمان شناختی- رفتاری با استفاده از بسته آموزشی تدوین‌شده بر خودکارآمدی فرزندان به‌طور معنی‌دار مؤثر بوده است (85/43=F، ). بنابراین می‌توان از مداخلات آموزش روابط والد- فرزند با کمک تکنیک‌های مبتنی بر درمان شناختی-رفتاری برای افزایش و ارتقای خودکارآمدی دانش آموزان استفاده کرد.
This study was conducted with the aim of investigating the effectiveness of parent-child relationship education through cognitive-behavioral therapy based on the educational package compiled on children's self-efficacy. This research was conducted using a semi-experimental method with a pre-test and post-test design with a control group. The statistical population included the students in the first year of a high school in district one of Tabriz in the academic year 2020-2021 and their mothers. According to the purpose of the study, 42 mothers were selected as available statistical samples and randomly divided into two groups of 21 people (experimental and control groups) and 42 students, the children of the same mothers, were placed in the experimental and control groups based on their mothers’ group. The mothers of the experimental group received educational interventions according to the educational package during 10 sessions of 90 minutes for 10 weeks. Students' self-efficacy was measured using the Bandura's self-efficacy questionnaire. The educational package was compiled using library/documentary studies using the research synthesis method and its validity was determined by the content validity method, Lawshe's model (1975), the collective opinion of the expert group.The results demonstrated that quantitative coefficient of CVI validity index of the educational package was between 0.9 and 1, which indicates its reliability. The results of the covariance analysis of the data indicated that the educational intervention of parent-child relations in the way of cognitive-behavioral therapy using the educational package developed was significantly effective on children's self-efficacy (F = 43.85, ).Therefore, parent-child relationship education interventions with the help of techniques based on cognitive-behavioral therapy can be used to increase and promote students' self-efficacy.
احمدی تبار، سید مرتضی، مکوندی، بهنام و سودانی، منصور (1397). اثربخشی آموزش خانواده به شیوه شناختی-رفتاری (CBT) بر سازگاری زناشویی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی زوجین، زن و مطالعات خانواده، 11(41)، 41-23.
بک، جودیت (1399). درمان شناختی رفتاری: اصول پایه و فراتر از آن. ترجمه: سوده آقامحمدی، محمدرضا محمدی و مریم سلمانیان، تهران: ارجمند.
حسنی نیک، سید سلیمان و اسلام زاده، علی (1398). اثربخشی آموزش شناختی- رفتاری گروهی بر بهبود علائم پس آسیبی، باکیفیت زندگی، عزت‌نفس و رضایت زناشویی زنان مواجهه شده باخیانت زناشویی، پژوهشنامه زنان، 11(1)،7-53.
ساندرز، میتو (1398). برای همه پدرها و مادرها: شیوه‌ای مثبت جهت رسیدگی به رفتار کودکان. ترجمه: نوشین شمس، تهران: ذهن آویز.
فری، مایکل (1397). راهنمای عملی شناخت درمانی گروهی. ترجمه¬: مسعود محمدی و رابرت فرنام. تهران: رشد.
فیبر، آدل و مزلیش، آیلین (1384). کلیدهای تربیت کودکان و نوجوانان-گفتن و شنیدن با کودکان و نوجوانان. ترجمه: زهرا جعفری، تهران: صابرین.
فیبر، آدل و مزلیش، آیلین (1395). کودک، خانواده، انسان. ترجمه: گیتی ناصحی، تهران: نشر نی.
کوهن، آلفی (1399). فرزند پروری بدون شرط. ترجمه: کامیار سنایی، تهران: صابرین.
كيانی، سياوش، صباحی، پرويز، مكوندحسينی، شاهرخ، رفيعی نيا، پروين و آلبويه، محمود رضا (1399). مقايسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذيرش و تعهد و درمان شناختی-رفتاری مثبت نگر بر خودكارآمدی در بيماران مبتلابه درد مزمن، علوم روان‌شناختی، 19(89)، 578-567.
گوردون، تامس (1398). فرهنگ تفاهم: شیوه‌های صحیح برقراری ارتباط با فرزندان. ترجمه: پری‌چهر فرجادی، تهران: فرزان.
گولدنبرگ، هربرت و گولدنبرگ، آیرین (1402). خانواده‌درمانی. ترجمه: مهرداد فیروز بخت، تهان: موسسه فرهنگی رسا.
گینات، هایم (1396). رابطه والدین و کودکان. ترجمه: سیاوش سرتیبی، تهران: نشر روان.
ونزل، امی، دابسون، کیت و هیز، پاملا (1398). درمان شناختی رفتاری: تکنیک‌ها و راهبردها. ترجمه: مائده وحید پور و مصطفی نوکنی، تهران: انتشارات ارجمند.
یوسفی، ناصر، محمدی، فاروق، عزیزی، آرمان، شمس اسفند آبادی، روفیا (1398). مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری کلاسیک و درمان شناختی رفتاری مبتنی بر غنی‌سازی بر افسردگی و کیفیت زندگی در زنان افسرده، روانشناسی بالینی، 11 (3)،112-101.
Ahmadizadeh R, Zenoozian S, Rezaei M, Mohammadi J, Motahhari Z. (2022). Effect of Child-Parent Relationship Therapy on the Severity of Separation Anxiety Disorder in Children: A Clinical Trial with a Parallel Groups Study Design. PCNM. 12 (1), 20-28.
Alimoradi, Z. Jafari, E. Broström, A. Maurice, M. Ohayon. Chung-Ying Lin, Mark D. Griffiths, Blom, K, Jernelöv, S. Kaldo.V. Amir H. Pakpour. (2022). Effects of cognitive behavioral therapy for insomnia (CBT-I) on quality of life: A systematic review and meta-analysis, Sleep Medicine Reviews Volume , 64, August 2022, 101646.
Anvari, M. H. Kajbaf, M. B. Montazeri, M. S. & Sajjadian, P (2014). Relationship among dimensions of family communication patterns and locus of control with self-efficacy.Zahedan, Journal of Research in Medical Sciences,16(5), 86-88.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York, NY: W.H. Freeman and Company.
Bandura, A. (2000).Exercise of human agency through collective efficacy. Current Directions in Psychollogical Science. 9(3), 75–78.
Banovcinova, A. Levicka, K. (2015). The Impact of the Financial Income on the Family Communication. Revista Romaneasca pentru Educatie Multidimensionala, 7(2), 35-46.
Bui HT, Mackie L, Hoang PA, Tran TT. (2020). Exploring the effectiveness of cognitive behavioral therapy for Vietnamese adolescents with anger problems. Kasetsart journal of social sciences. 41(1), 147-51.
Chan, C. W. Au Yeung, E. & Law, B. M. (2019). Effectiveness of physical activity interventions on pregnancy-related outcomes among pregnant women: a systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(10), 18-40.
Cooper, H. Hedges, L. V. & Valentine, J. C. (2009). The handbook of research synthesis and meta-analysis. Russell Sage Foundation.
Cox, M. J. & Harter, K. S. M. (2003). Parent-child relationships. In M. H. Bornstein, L. Davidson, C. L. M. Keyes, & K. A. Moore (Eds.), Well-being: Positive development across the life course (pp. 191–204). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Debora Carr, D. S. (2009). Encyclopedia of the life course and human development. Macmillan Reference USA.
Fivush, R. Haden, C. A. & Reese, E. (2006). Elaborating on elaborations: Role of maternal reminiscing style in cognitive and socioemotional development. Child Development 77(6), 1568–1588.
Fivush, R. (2007). Maternal reminiscing style and children’s developing understanding of self and emotion. Clinical Social Work Journal, 35(1), 37–46.
Givertz, M. & Segrin, C. (2014). The association between overinvolved parenting and young adults’ self-efficacy, psychological entitlement, and family communication. Communication Research, 41(8), 1111-1136.
Goodvin, R. & Romdall, L. (2013). Associations of mother–child reminiscing about negative past events, coping, and self-concept in early childhood. Infant and Child Development, 2 (4), 383–400.
Goulao, M. F. (2014). The Relationship Between Self-Efficacy and Academic Achievement in Adults' Learners. Athens Journal of Education, 1 (3), 237-246.
Hamidi, F. Shirazizadeh, Z, Ebrahim Damavandi, M. (2020). The Effect of Cognitive Behavioral Counseling on Parent‐Child Relationship in Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder. Health Education and Health Promotion, 2(8), 1-6.
Komariah, M. Amirah, S. Gibraltar Faisal, A. Amabella Prayogo, S. Maulana, S. Platini, H. Suryani,S, Yosep, I, and Arifin, H. (2022). Efficacy of Internet-Based Cognitive Behavioral Therapy for Depression and Anxiety among Global Population during the COVID-19 Pandemic: A Systematic Review and Meta-Analysis of a Randomized Controlled Trial Study, Healthcare, 10(7), 1224.
Laible, D. (2011). Does it matter if preschool children and mothers discuss positive vs. negative events during reminiscing? Links with mother-reported attachment, family emotional climate, and socioemotional development. Social Development, 20(2), 394–411.
Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28 (4), 563-575.
Lindenberg, K, Kindt, S. Szász-Janocha, C. (2022). Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy–Based Intervention in Preventing Gaming Disorder and Unspecified Internet Use Disorder in Adolescents A Cluster Randomized Clinical Trial. JAMA Netw Open. ;5 (2):e2148995.
Maccoby, E. E. (2007). Historical overview of socialization research and theory. In J. E. Grusec & P. D. Hastings (Eds.), Handbook of socialization: Theory and research (13–41). New York: Guilford Press.
Mohd Suki, N. & Mohd Suki, N. (2016). Library patrons’ emotions after information retrieval: effects of perceived self-efficacy. Program, 50 (3), 288-302.
Pintado, S, Castillo, M. Penagos-Corzo, J. C. (2018). Comparing Cognitive-Behavior Tehrapy and Positive Psychology to Enhance Emotional Well-Being. Revista Interamericana de Psicologia/Interamerican Journal of Psychology, 52(2):171-182.
Romano M, Truzoli R, Osborne LA, Ree P. (2014). The relationship between autism quotient, anxiety, and internet addiction. Research in Autism Spectrum Disorers. 8(11): 1521-1526.
Samaan, M, Diefenbacher, A, Schade, C, Dambacher, C, Pontow, I, M, Pakenham, K & Fydrich, T. (2020). A clinical effectiveness trial comparing ACT and CBT for inpatients with depressive and mixed mental disorders, Psychotherapy Research. 31(3), 372-385.
Sandelowski M, Voils CI, Barroso J. (2006). Defining and designing mixed research synthesis studies. Res Sch. 13(1):29-40.
Schrodt, P. & Ledbetter, A. M. (2007). Communication processes that mediate family communication patterns and mental well-being: A mean and covariance structures analysis of young adults from divorced and nondivorced families. Human Communication Research, 33(3), 330–356.
Wei, M. Russell, D. W. & Zakalik, R. A. (2005). Adult Attachment, Social Self-Efficacy, Self-Disclosure, Loneliness, and Subsequent Depression for Freshman College Students: A Longitudinal Study. Journal of Counseling Psychology, 52(4), 602–614.
