خراسان در عصر شاه اسماعیل اول صفوی ( 930-907ﻫ.ق.)
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
محمد کریم یوسف جمالی
1
(
دانشیار گروه تاریخ
دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد
)
کلید واژه: شیعیان, خراسان, ازبکان, اسماعیل اول صفوی, صوفیان, قزلباشان,
چکیده مقاله :
بعد از مرگ تیمور در سال 807ه.ق. و تقسیم امپراتوری او بین مدعیّان تیموری، شهر فرغانه به ظهیرالدین محمّد بابُر از فرزندان عمر شیخ ابن‌ابوسعید محمد‌ابن میرانشاه ابن‌تیمور رسید و وی پس از تصرف سمرقند- پایتخت تیمور- در سال 906ه.ق. با دشمن قدرتمند‌تر از خود- محمّد شیبانی خان ازبک معروف به "شیبک خان" روبرو گردید که در نهایت باعث مهاجرت او به هند و تأسیس سلسله‌ی گورکانیان هند شد. با فروپاشی قدرت تیموریان در خراسان و روی‌کار آمدن شیبک‌خان ازبک، توازن قدرت در خراسان به هم خورد و دولت نوپای صفوی که از سال 907 ه.ق. در تبریز به همت شاه‌اسماعیل اول و صوفیان قزلباش او تأسیس شده بود در مخاطره بزرگ افتاد. لذا، شاه‌اسماعیل وصوفیان او- که سعی‌شان بر این بود تا متصرفات خود را به شرق ایران گسترش داده تشیع دوازده امامی را در آنجا تعمیم دهند - سعی کردند تا به هر وسیله‌ای که شده منطقه را زیر سلطه‌ی خود قرار داده و بر خراسان بزرگ دست یابند که در این راستا جنگ مرو در سال 916 ه.ق. و فتح خراسان از مهم‌ترین حوادث این ایام است. در مقاله‌ی حاضر تلاش نویسنده بر این بوده تا کوشش شاه اسماعیل و صوفیان او را در برقراری نظم و امنیت در خراسان و تعمیم مذهب تشیع 12 امامی درهرات در این عصرنشان داده از منابع اصلی در این رابطه اطلاعات دست اوّل ارائه دهد.
After the death of Timur in 807 A>H> and after the division of his empire among the Timurid claimants, the city of Ferghanee belonged to Zahir Addin. Mohammad Baber, a son of Omar sheikh Ibn-e Abu Said Mohammad Ibn-e Miran shah Ibn-e Timur. And he conflicted with the enemy mightier than him, Mohammad Sheybani khan Uzbeg known as “Sheylak khan”, after he had accupied samargand, timur’s capital city in 406 A.H. he subsequently was to immigrate to india, where he founded the dynasty of Indian Gorkaniyan. With dispersing timurids’ might in khorasan and after sheybak khan began to proceed, the power balance in khorasan disperred and the new coming government of safavi, having been established in Tabriz by the efforts of shah ismail 1 and his ghezelbash sulis was in terrible dangers. Therefore, shah Ismail 1 and his Sufis who tried to expand their territories to the east of iran and generalize the religion of 12-imam tashayyo,tried to dominate over the religion and occupy the large Khorasan by means of every thing possible. In this, the war of Marw started in the year of 916 A.H> one of the most important events then was the defeat of Khorasan. In this article the author is trying to show shah Ismail 1 and his Sufis’ endeavores in establishing security and arrangement in Khorasan, generalizing the 12-imam Tashayyo religion in heart. Then and presentiment. Main sources according to the first hand information.
