تحول گفتمان روزنامه‌های روشنفکری در قبل و بعد از جنبش مشروطه (با تکیه بر قانون، روح‌القدس و صوراسرافیل)
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
سهیلا ترابی فارسانی
1
(استادیار گروه تاریخ
دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد)
کلید واژه: قانون, روشنفکران, ترقی‌خواهی, صوراسرافیل, روح‌القدس,
چکیده مقاله :
جریان روشنفکری ایران پیش از پیروزی انقلاب مشروطه و در پی فرستادن دانشجویان ایرانی به اروپا و آشنایی آنان با مبانی و مفاهیم اندیشه مدرن زاده شد. یکی از ابزارهای طرح افکار جدید روشنفکران ایرانی نشر روزنامه بود. در این بین، روزنامه قانون که به دست میرزا ملکم خان در لندن منتشر می‌شد طیف مهمی از اندیشه‌های جدید را نمایندگی می‌کرد و بر جریان فکری در درون کشور بسیار تاثیر نهاد. میرزا ملکم خان در روزنامه قانون اصلاح‌گری ترقی خواهانه را تبلیغ می‌کرد و دگرگونی ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور را بر الگویی مبتنی بر گونه‌ای لیبرالیسم محدود و هدایت شده استوار ساخته بود. پس از پیروزی مشروطیت روزنامه رادیکال و تاثیرگذار صوراسرافیل به مدیریت و نویسندگی میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و میرزا علی اکبرخان دهخدا نماینده جریان رادیکال روشنفکری پس از پیروزی انقلاب مشروطه به شمار می‌رفت، که از یک سو به آزادی خواهی سیاسی لیبرالی و از سوی دیگر به عدالت اقتصادی سوسیالیستی باور داشت. روشنفکران رادیکال پس از پیروزی انقلاب مشروطه، افرادی از طبقه میانه حال بودند که به رادیکالیسم دمکراتیک باور داشتند. پس از پیروزی انقلاب مشروطه، جریانی تندرو و افراطی که پیشینه روشنفکری نداشت و آبشخور عقیدتی آن سنت برابری جویانه اسلامی بود، سربرآورد. روزنامه روح القدس به مدیریت و نویسندگی شیخ احمد تربتی ملقب به سلطان العلما خراسانی، ناشر آرای این دسته از مشروطه طلبان برابری خواه بود که از مشروطه، عدل را در مفهوم سنتی آن خواهان بودند و از آن نه ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عادلانه که کنش دادگرانه فرد عادل را فهم می‌کردند.
Long before the victory of the constitutional revolution, in the aftermath of sending the first groups of Iranian students to Europe and as a result of their acquaintance with foundations and basic concepts of modern thought, Iranian intellectual movement came into being. One of the devices to propagate modern ideas into Iran by these intellectuals was to publish newspapers. "Ghanoon", a newspaper published by Mirza Malkam Khan in London represented an important section of the intellectuals, and Iranian thinkers inside Iran were greatly influenced by ideas published in it. Mirza Malkom Khan, through the pages of "Ghanoon", propagated reform and development in the country's socio-economic and political structures based on a kind of limited and monitored liberalism. After the victory of the constitutional revolution an influential radical newspaper called "Sur-i Esrafil" was published by Mirza Jahangir Khan Sur-i Esrafil and Mirza Ali Akbar Khan Dehkhoda which represented the radical intellectuals. " Sur-i Esrafil", on one hand, believed in liberal political rights, and on the other hand, propagated a socialist program of economic justice. These radical intellectuals were mainly people of the middle class origin who believed in democratic radicalism. But, at the same time the constitutional revolution made it possible for a zealous ultra-radical group to enter the political spectrum, who did not have any relations with the modern intellectual movement and believed in the traditional Islamic egalitarianism. "Ruh ol' Qodos" published by Sheikh Ahmad Torbati, otherwise called Soltan ol'Olama Khorasani propagated the ideas of this group of egalitarian constitutionalists who wanted to gain justice from constitutionalism. What they perceived from justice was not just socio-economic and political structures, but only just actions and deeds performed by a just person
