تجدد گرایی و ساخت دولت مقتدر در اندیشه سیاسی میرزا تقی خان فراهانی ( امیر کبیر)
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهیحافظ طلعتی کله سر 1 , جلیل نائبیان 2 , رضا نصیری حامد 3
1 - دانشجوی دکترای اندیشه سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز hafeztalati1978@gmail.com
2 - استاد تاریخ معاصر دانشگاه تبریز (نویسنده مسئول) jnayebian@gmail.com
3 - استادیار موسسه تاریخ و فرهنگ¬ دانشگاه تبریز r.nasirihamed@gmail.com
کلید واژه: میرزا تقی‌خان, توسعه سیاسی, اصلاحات, روشنفکران ایرانی, قانون,
چکیده مقاله :
در این پژوهش سعی شده است به کشف اشتراکات و افتراق های میان واقعیت ها و فرایندهای سیاست خارجی و داخلی ایران در رابطه با روسیه و انگلیس در بازه زمانی دوران صدارت میرزا تقی‌خان امیرکبیر پرداخته شود. بنابراین به دنبال پاسخ به این سوال اصلی بوده که تجدد و ساختار دولت مقتدر در اندیشه سیاسی میرزا تقی‌خان فراهانی "امیرکبیر" تحت تأثیر چه مولفه و عواملی می‌توان تحلیل و بررسی کرد و فرضیه اصلی آن، سیاست امیر در قبال اقدامات اصلاحی فرانسه، روسیه، عثمانی و کشورهای دیگر اروپایی پروس و اتریش. با توجه به موقعیت جغرافیای سیاسی این کشور در چارچوب تامین منافع ملی و استراتژی و نفوذ و عمق راهبردی در قالب ملی‌گرایی و موازنه گرایی قرار می‌گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که سیاست خارجی امیر در قبال دو کشور قدرتمند روس و انگلیس بر پایه "برابری" بود اصلی که دکتر غلام محمد مصدق به نام "موازنه منفی" و بعداً مهندس بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت در نظام جمهوری اسلامی سیاست خارجی خویش را بر پایه "توازن" استوار ساخت، اصلی که ریشه آن به سال های ۱۲۲۷ - ۱۲۳۰ بازمی‌گشت. هدف از این اصل، حفظ استقلال ایران در برابر انگلیس و روسیه دو امپراتوری رقیبی که در آن زمان بیش از همه مایه نگرانی ایران بودند. از طریق پیش گرفتن منش"بی طرفی"یا عدم تعهد (nonalignment) بود.سنگ زیربنای جنبش عدم تعهد نه در "باندوگ" اندونزی (1954) و نه در بلگراد "یوگسلاوی" (1960) بلکه در ایران توسط قهرمان مبارزه با استعمار "میرزا تقی‌خان امیرکبیر" وزیر بی نظیر گذاشته شد.
In this research, an attempt has been made to discover the commonalities and differencesbetween the realities and processes of Iran's foreign and domestic policy in relation to Russia andngland during the time period of Mirza Taqi Khan Amirkabir's chancellorship. Therefore, it has sought toanswer the main question that modernity and the structure of the powerful statein the political thought MirzaTaqi KhanFarahani "Amir Kabir" can be analyzed and analyzed under the influence of what elements and factors, and its main hypothesis is the Amir's policy towards the reform measuresofFrance, RussiaOttoman and other European countries, Prussia and Austria. According to the political geography of this country, it is placed in the framework of providing national interests and strategy and strategic influence and depth in the form of nationalism and balancingism. The results of this research show that the Amir's foreign policy towards the two powerful countries, Russia and England, was based on "equality", which Dr. Gholam Mohammad Mossadegh, known as "Negative Balance" and later the merchant engineer of the interim government in the Islamic Republic of Iran, based his foreign policy on. It was built on the basis of "balance", the principle of which goes back to the years 1227-1230. The purpose of this principle is to maintain Iran's independence against England and Russia, two rival empires that were Iran's biggest concern at that time. It was through taking the attitude of "neutrality"or non-alignment.The cornerstoneofthenon-alignmentmovementwas not in"Bandug"Indonesia1954 norinBelgrade"Yugoslavia"(1960) butinIranbythe heroof the fight against colonialism. Mirza Taqi KhanAmir Kabir wasappointed as the uniqueminister.
