بازشناسی حمام‌های مشهد در دوره ناصری بر اساس متون و نقشه‌های تاریخی

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

محسن طبسی ¹ , سپیده موسوی ²

1 - گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد
2 - گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد

تاریخ دریافت : 1397/04/30 تاریخ پذیرش : 1398/07/29 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: دوره ناصری, حمام‌های مشهد, مطلع الشمس, نفوس ارض اقدس, نقشه جولیس,

چکیده مقاله :

چکیده پاکیزگی، که از روزگاران کهن اهمیت داشت، با ظهور اسلام، ضرورتی دوچندان یافت و حمام‌ها به تدریج جای خود را در ساختار شهری پیدا کردند. مطالعه سیر تاریخی حمام‌ها، متکی بر مستندات مکتوب است زیرا گرمابه‌ها به دلیل تغییر شرایط اجتماعی، در معرض آسیب و تخریب قرار داشته‌اند. حمام‌های تاریخی مشهد وضعیتی اسفبارتر دارند. متأسفانه از حمام‌های دوره ناصری کمتر اثری برجای مانده است. لذا هدف این تحقیق، بازشناسی حمام‌های مشهد در دوره ناصری بر اساس متون تاریخی و نقشه‌های برجای مانده از آن روزگار است. در مطالعه حاضر از روش تاریخی بهره گرفته شده که اطلاعات لازم را به روش اسنادی و میدانی فراهم آورده شده است. منابع تحقیق عبارتند از متون تاریخی مطلع الشمس و نفوس ارض اقدس، و نقشه جولیس. نتایج تحقیق، نشان از اختلاف تعداد حمام‌ها در سه سند مذکور دارد. دلایل اختلاف، مشخص نبودن مرزهای محله‌ها و غیر بومی بودن جولیس و اعتمادالسلطنه می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Abstract The cleanness, which was important from the ancient times to the Iranian people, became more and more necessary with the advent of Islam, and the baths found their place in the urban structure. The study of the history of baths relies on written documentation because the baths have been exposed to damage due to changing social conditions. Historical baths in Mashhad have a sharper situation. The Nasser period is a brilliant period in the construction of baths in Mashhad, which has been left with less than the baths. Therefore, the purpose of this research is to recognize the baths of Mashhad in the Naser Al-Din period based on texts and maps which is remaining from that time. In the present study, the historical method has been used to provide the necessary information through documentary and field studies. The sources of research include Matlaa-ol-Sams, Nofoos-e Arz-e Aghdas and the Julies map. The results show the difference in the number of bathrooms in the three documents. The reasons for the difference are the uncertainty surrounding the borders of the neighborhoods and the non-native of Julies and Etemad Al-Saltanah.