بررسی اجمالی ویژگی‌های دستوری زبان خوارزمی و سنجش آن با زبان سغدی

محورهای موضوعی : مطالعات میان‌رشته‌ای

مرجانه الهی ¹

1 - دانش‌آموخته دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/04/22 تاریخ پذیرش : 1402/04/22 تاریخ انتشار : 1389/06/01

کلید واژه: اوستایی, آرامی, ایرانی جدید, ایرانی شرقی, ماضی افزونه‌دار,

چکیده مقاله :

در این گفتار نخست، خط و زبان خوارزمی و بن‌مایه‌های آنان در دوران باستان و میانه و نیز در زمان پس از ظهور اسلام در ماوراءالنهر و آثار بجای‌مانده از آنان بررسی می‌شود. سپس دربارة ویژگیهای دستوری زبان خوارزمی به تفصیل سخن رانده می‌شود و با یکی از زبانهای بسیار مهم ایرانی‌میانه شرقی، یعنی سغدی سنجیده می‌گردد. در جای‌جای این گفتار این دو زبان چه از نگر دستوری و چه از نگر واژگانی مورد سنجش قرار می‌گیرند و پیوند و پیوستگی آنان هرچه بهتر نشان داده می‌شود. از سویی دیگر کوشش شده است تا ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد دستوری که تنها مختص زبان خوارزمی است چونان: قانون وقف، اصل پیشگرایی یا صدارت‌طلبی، توالی پسوندها و... به تفصیل بیان شوند. در پایان نیز نمونه‌هایی چند از واژگان مشترک خوارزمی و سغدی که نماینده گروه زبانهای ایرانی‌میانه شرقی هستند با زبان پشتو که امروزه بازماندة زبان خوارزمی به شمار می‌آید، ارائه شده‌است تا پیوستگی این زبان‌ها به یکدیگر بدرستی نمایان گردد.

چکیده انگلیسی:

First, in this study, Khwarazmi's handwriting and language as well as their sources in Ancient and Middle time and after rising of Islamin in Transoxiana and its remaining works would be considered. Then the characteristics and traits of khwarazmi's language will be beheld and compared with one of the important middle Iranian's language, (i.e. Soghdi's language). Anywhere in this study, these two languages will be compared, both in grammatical and expressional aspects, and their combinations will be indicated as much as possible. On the other hand, it is attempted to express unique grammatical features that only belong to Khwarazmi's language such as: dedicated rule, the principle of seeking protrusive or chancellery, extensions and sequences and so on. At the end, there are some common samples of Soghdi and Khwarazmi's expressions representing the Middle Eastern group of Iranian languages with Pashto language that were remnants of Khwarazmi's language representing the connection among these languages.