نمادشناسی نقوش جانوری در هنر ساسانی

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ

بهمن فیروزمندی شیره‌جینی ¹ (دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)
الهام وثوق بابایی ² (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/04/11 تاریخ پذیرش : 1402/04/11 تاریخ انتشار : 1393/06/01

کلید واژه: نماد, هنر ساسانی, نقوش جانوری, مفاهیم مذهبی, ایدئولوژی پادشاهی,

چکیده مقاله :

مفاهیم رمزگونه و نشانه‌های نمادین همواره در هنر ایران شیوه‌ای موثر در انتقال اندیشه‌های مذهبی و آئینی مردمان این سرزمین بوده است. یکی از مهمترین و فراوان‌ترین نقوش نمادین که در دوره ساسانی در کانون توجه هنرمندان قرار گرفت نقش‌های جانوری هستند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، مطالعه نمادهای جانوری و تبیین چیستی بنمایه‌های آن در آثار هنری ساسانی است. این هدف با پاسخ به پرسش‌های زیر پی گرفته می‌شود ۱- هر یک از جانوران بازگو کننده چه مفهومی هستند؟ ۲- چه ارتباطی میان نقوش جانوری با مذهب زردشتی دوره ساسانی وجود دارد؟ در این پژوهش آثار هنری این دوره از جمله سنگ‌نگاره‌ها گچبری ظروف فلزی و پارچه ها (۸۴ نمونه) در نمودارهای فراوانی مورد بررسی قرار گرفت و در کنار آن استفاده از متون دست اول این دوره به منظور دست‌یابی به نتایج علمی، مورد توجه قرار گرفت. این پژوهش نشان می‌دهد که در فرهنگ هنری عصر ساسانی، نمادهای هر یک از جانوران دارای مفهومی ویژه است که مهمترین مضامین آن برگرفته از مفاهیم، مذهبی اسطوره‌ای کیهانی و همچنین بازتابی از ایدئولوژی سلطنتی دوره ساسانی بوده است.

چکیده انگلیسی:

In art of Iran, symbolic signs and mythical concepts has been an effective way to transfer rituals and religious insight of Iranian people. One of the most important and frequency symbol sign which can be seen from prehistoric to end of historic are zoomorphic pattern. In Sassanid era, the artists were so concerned on animal motives that its reflection can be seen on Art works. So, the main aim in this article is analyzing of these designs and symbol and significant of their motives. This goal is pursued by answering the following questions: 1) what concept is reflect by each animals? 2) What relation between Sassanid Zoroastrian religions with the engravings of animals? In this representation, Archeological discovering includes relief, Metal work and textile (84 samples) were review in frequency chart and besides searching, and using the top and old textbooks of this period had been a way for getting complete result. The result show, in sassanian art like other cultures, symbol of animals has a specific meaning that the main of them have derived from the concepts of religion, mythical, astronomical and are also has been reflection of the Sassanid royal ideology.