مروری بر دوره مس‌وسنگ شمال غرب ایران و پیشنهاداتی برای حوزه گسترش سنت دالما

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ

محسن حیدری ¹

1 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه زاهدان، زاهدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/04/17 تاریخ پذیرش : 1402/04/17 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: شمال غرب ایران, زاگرس مرکزی, دوره مس‌وسنگ, سنت سفالی دالما, حوزه گسترش,

چکیده مقاله :

یکی از دوره‌ ها و فرهنگ هایی که در شمال غرب ایران کمتر به آن توجه شده، دوره مس‌وسنگ و سنت سفالی دالماست. متأسفانه، اطلاعات ما از این دوره بسیار مختصر و تنها محدود به چند مقاله و گزارشنه چندان مفصل است. این سنت سفالی دارای حوزه گسترش نسبتاً وسیعی از شمال غرب ایران تا زاگرس مرکزی است و شامل سفال‌های منقوش، سفال‌هایی با تزیینات حجمی (نقش کنده، فشاری، پانچی و افزوده)، سفال‌های ساده و با پوشش گلی غلیظ قرمز است. به نظر می ‌رسد که سفال‌های منقوش تداوم سفال‌های دوره پیشین، یعنی فرهنگ حاجی فیروز بوده وسفال‌های با تزئینات فشاری، کنده، پانچی و افزوده فاقد پیشینه ‌ای در منطقه هستند واحتمالاً این نوع سفال‌ها از منطقه ای دیگر به این منطقه وارد شده اند. متأسفانه، با وجود آنکه مدل‌هاو نظریه‌ های گوناگونی در مورد گسترش سنت سفالی دالما ارائه شده، اما هنوز از نحوه گسترش آن اطلاعی در دست نیست. آیا گسترش این سنت سفالی بواسطه کوچ‌ نشینان روی داده یا مهاجرت؟ انتقال ایده سبکی در این بین تأثیرگذار بوده یا عواملی دیگر؟ این ابهام بدلیل عدم انجام پژوهش‌های دقیق منطقه‌‌ای و فرامنطقه‌ ای همچنان به قوت خود باقی است.

چکیده انگلیسی:

One of the periods and culture in northwest of Iran which is of little attention is the period of Chalcolithic and Dalma pottery tradition. Unfortunately our information about this period is so slight and it is limited to some brief essays and reports. This pottery tradition have relatively vast extension basin from northwest to central Zagros, and it includes painted, manipulated decoration (Incised, Impressed, Punched and Adjunct), plain pottery with red slip. It seems that painted potteries are the continuation of previous period, Hjifiruz, and potteries with manipulated decoration don’t have any record in the area and probably entered this area from another area. Unluckily, although various models and views about the extension of Dalma tradition has been presented, there is no information about how it has been extended. Has the extension of this pottery been occurred by the migrations or nomad? Has the transmission of Lightness The idea been influential in the meantime or other factors? This obscurity still remains in force because of the lack of accurate territorial and extraterritorial investigations.