نظریات و عملیات در باستان‌شناسی: چگونه می‌توان این دو را بهتر و بیشتر ترکیب کرد تا به درک شفاف‌تری از گذشته دست یابیم و باستان‌شناسی را به نحو کارآمدتری در حال و آینده به کار بندیم
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ
کامیار عبدی
1
(استاد مدعو، دانشگاه تربیت مدرس ؛ پژوهشگر ارشد، مرکز ایران‌شناسی، دانشگاه کالیفرنیا، ایرواین.)
کلید واژه: باستان‌شناسی نظری, باستان‌شناسی عملی, نظریات عمومیت گرایانه, نظریات جزئی گرایانه, زیست‌بوم‌شناسی فرهنگی,
چکیده مقاله :
باستان شناسی در موقعیت حساسی قرار دارد. با دستکاری روزافزون انسان در چشم انداز طبیعی، هر روز تعداد بیشتری از آثار و محوطه‌های باستانی در معرض خطر نابودی قرار می گیرند. در عین حال، با کاهش روزافزون بودجه برای فعالیت های میدانی باستان شناسی ـ اعم از فعالیت های پژوهشی و نجات بخشی ـ از رهگذر مشکلات اقتصادی جهانی، تعداد محوطه های باستانی که می توان در آنها پژوهش کرد یا از تخریب نجاتشان داد روز به روز کمتر می شود. افزون بر این مشکلات، در خود باستان شناسی نیز فاصلۀ بین نظریات و عملیات روز به روز بیشتر می شود. مقدار معتنابهی مطلب در زمینۀ نظریات باستان شناسی به طور مداوم منتشر می شود، در حالی که عملیات باستان شناسی ما کماکان همان است که نسل قبل از ما، یا حتی نسل قبل از آن، به کار می بستند و تنها پیشرفت در این زمینه شیوه های جدید یا پیشرفته تر در بازیافت، تجزیه و تحلیل و تاریخ گذاری مواد باستانی است. در این مقاله، نویسنده توصیه می کند که باستان شناسی با به کارگیری پیشرفت‌های اخیر در علوم مرتبط ـ مانند زیست بوم‌شناسی ـ رویکردی عملگرایانه تر در پیش گیرد تا به نتایجی دست یابد که ملموس تر است و به بهبود شرایط زندگی مردم کمک می کند یا بر اساس داده های حاصل از کارهای میدانی باستان شناختی از بلایای زیست‌محیطی (مانند شوره زدگی زمین یا بیابان زایی) جلوگیری کند. این امر مسلماً موجب خواهد شد که پاره ای از اهداف کاملاً علمی و پژوهشی باستان‌شناسی عجالتاً کنار گذاشته شود، اما چنین به نظر می رسد که این بهایی است لازم برای تضمین آیندۀ باستان شناسی.
Archaeology is at a cross-road. With increasing human interference in natural landscapes, more and more archaeological remains come under threat of destruction. In the meantime, with diminishing funds for archaeological fieldwork – in both research and salvage – as a result of global economic problems, fewer and fewer archaeological sites can be studied or rescued. To add insult to injury, the gap between archaeological theory and archaeological practice keep widening. While a considerable amount of literature on archaeological theory appears on a regular basis, archaeological practice remains basically the same as previous generation or the generation before that. The only progress in this area is new or more advanced techniques for recovery, analysis, and dating of archaeological material. In this paper, the author argues for a more engaged practice of archaeology which is capable of producing tangible results that would improve the quality of life for ordinary people or prevent environmental disasters (e.g., soil salinization, desertification) from happening by adhering to the data recovered from archaeological fieldwork. A certain degree of purely academic and research objectives of archaeology may have to be ignored for the time being, but it seems to be a necessary sacrifice to ensure the future of archaeology.
_||_
