اقتباس ادبی در سینمای ایران (مطالعه موردی، چهل‌ودو فیلم اقتباسی)

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

نرگس صالحی ¹ , دکتر محمدرضا حاجی آقابابایی ²

1 - دانشجوی دکتر زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

تاریخ دریافت : 1398/01/02 تاریخ پذیرش : 1398/01/02 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: سینما, داستان, ادبیات تطبیقی, اقتباس ادبی,

چکیده مقاله :

چگونگی اقتباس از آثار ادبی یکی از موضوعات مهم‌ در حوزه‎ی مطالعات سینمایی است و نظریات گوناگونی در این زمینه پدید آمده است. آنچه در بیشتر این مباحث می‌بینیم، پرداختن به موضوع اقتباس از منظر سینماست، درحالی‌که در مطالعات ادبی، پرداختن به موضوع اقتباس از منظر ادبیات دارای اهمیت است. نکته دیگر آن است که نظریات مطرح‌شده در حوزه‌ی اقتباس، بر اساس فیلم‌های خارجی‌شکل گرفته است و گاهی در تطبیق میان آن نظریات و آنچه در سینمای ایران رخ‌داده است، تمایزاتی دیده می‌شود و لازم است نظریه‌ای بومی در این حوزه ارائه گردد. در پژوهش حاضر، اقتباس در سینمای ایران از دو منظر متن تصویری (فیلم سینمایی) و متن نوشتاری (داستان) بررسی‌شده است و بر اساس اقتباس‌های صورت گرفته، نظریه‌ای تازه ارائه گردیده است. با بررسی فیلم‌های اقتباسی سینمای ایران می‌توان گفت اقتباس دارای دو رویکرد اصلی است: رویکرد نخست، اقتباس بر اساس منبع ادبی و رویکرد دیگر اقتباس بر اساس عناصر داستانی است. در روش نخست، حضور عناصر سازنده‎ی متن نوشتاری در ساخت فیلم سینمایی از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است، درحالی‌که در روش دوم، آنچه مهم است، نظر فیلم‎ساز در ساخت اثر است. در این رویکرد، فیلم‌ساز مضمون کلی متن نوشتاری را در فیلم مورداستفاده قرار می‌دهد و به دیگر عناصر سازنده‎ی متن داستانی می‌تواند توجه زیادی نکند یا آن‎ها را بر اساس نظر خود تغییر دهد.

چکیده انگلیسی:

Literary works are valuable sources that manifest in various forms in different artistic areas. One of these areas is where literary texts are used in order to create films, a procedure known as adaptation. Adaptation here means using a written text partially or fully in order to create a visual text, and several scholars maintain that this procedure takes place in three ways, namely free, faithful, and word-for-word. Other approaches have also been put forward. The current research looks at adaptation, focusing on both the narrative text and the visual text. Considering the visual text, three approaches to cinematic adaptation have been introduced and illustrated with examples from the Iranian cinema. Considering the narrative text, two approaches to the analysis of adapted works have also been reviewed. The current paper aims to address the shortcomings of approaches to the analysis of adaptation and put forward a new perspective that gives more weight to the elements of the literary text.