بررسی آماری نسبت های یونی و شاخص های اشباع در تعیین منشا املاح منابع آب زیرزمینی دشت دلفان

محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

طیبه کارخانه ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشدزمین شناسی زیست محیطی ،دانشگاه لرستان.)
رامین ساریخانی ² (استادیاربخش علوم زمین،دانشگاه لرستان)
آرتیمس قاسمی دهنوی ³ (استادیاربخش علوم زمین،دانشگاه لرستان)

تاریخ دریافت : 1395/09/15 تاریخ پذیرش : 1395/09/15 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: تحلیل عاملی, خوشه بندی سلسله مراتبی, شاخص اشباع, تبادل یونی, واریمکس چرخشی,

چکیده مقاله :

هدف اصلی این تحقیق بررسی آب زیرزمینی شهرستان دلفان در شمال استان لرستان از نظر ویژگی های ژئوشیمیایی با استفاده از شاخص های اشباع و تحلیل عاملی است. برای این منظور از آنالیز عناصراصلی آب زیرزمینی منطقه در 40 نقطه استفاده شده است.نتایج حاصل نشان میدهد همه ی متغییرها دارای غلظت مناسب و پایین تر از حد مجاز استانداردجهانی بوده اند.ازآنجا که شاخص اشباع می‌تواندعامل مهمی در درک فرایند انحلال_ته نشینی کانی ها موجود درآب زیرزمینی باشد،به محاسبه شاخص اشباع با استفاده ازمدل هیدروشیمیایی نرم افزار Phreeqc پرداخته شده است.شاخص اشباع کانی های مورد بررسی در همه ی نمونه های آب کمتر از صفر بود و کانی های بررسی شده می‌توانند درحال انحلال در آب زیرزمینی باشند.همچنین براساس نمودارهای تبادل یونی،سدیم وکلر دارای دو منشا متفاوت بوده و انحلال کلسیت،دولومیت و ژیپس در اکثرنمونه ها رخ داده است.براساس خوشه بندی سلسله مراتبی(HCA)،نمونه ها در دو خوشه ی اصلی قراردارند که خوشه ی یک دارای غلظت آنیونی-کاتیونی بیشتری نسبت به خوشه دو می باشد.مطابق نمودار استیف رسم شده برای هر خوشه،تیپ آب منطقه بیکربناته-کلسیک می باشد. به منظور یافتن عوامل اصلی کنترل کننده شیمی آب زیرزمینی از روش واریمکس چرخشی که عمومی ترین نوع PCA است،به این دلیل که مولفه های قابل تفسیر بیشتری ارائه میدهد، استفاده شده است. مطابق این روش انحلال سنگ های آهکی و دولومیتی و تعامل آب-سنگ مهمترین عوامل کنترل کننده ی شیمی آب زیرزمینی منطقه می باشد.

چکیده انگلیسی:

This research aims to examine underground water of delfan city in terms of geochemical characteristicsTo this end,the main elements of underground water were analyzed.Based on which all parameters were lower than allowed limit.As the saturation index can be an important factor to understand solvation –setllement of mineral available in underground water ,the saturation index was calculated using computerized code phreeqc.The saturation index of the studied minerals in all water specimens was negative and all considered minerals can be solving.Also ,based on ionic exchange diagrams,sodium and cholor have two different origins and Calcite,Dolomit and Gypsum  solvations have occurred from which Calcite and Dolomit solvations were higher.According to the HCA,samples are in two main clusters which Anions-Kations concentration in one cluster samples were higher .According to the clusters stiff diagram the region water type is Bicarbonate –Casic .To find main factor of underground water chemistry ,rotational Varimax method has been used which is the most common PCA,because it gives more interpretable elements.By this method,the limestones and Dolomit,s solvation and rock-water interaction are the most important factors of the region,s underground water chemistry