بررسی اثربخشی نقاشی‌درمانی بر خلاقیت و رشد اجتماعی کودکان 4 تا 6 ساله
محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)ماندانا رکنی 1 , علی زاده محمدی 2 , شکوه نوابی نژاد 3
1 - کارشناسی ارشد مشاوره و راهنمایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران mandana.rokni@gmail.com
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران dr.zadeh@gmail.com
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران navabinejad@yahoo.com
کلید واژه: خلاقیت, رشد اجتماعی, نقاشی‌درمانی,
چکیده مقاله :
چکیده زمینه: با توجه به اهمیت خلاقیت و رشد اجتماعی و از آنجا که یکی از زمینه های رشد این دو در دوران کودکی، نقاشی است می توان از آن برای پرورش خلاقیت و بهبود روابط کودکان بهره گرفت. هدف: هدف اصلی در این پژوهش، بررسی تأثیر نقاشی درمانی بر خلاقیت و رشد اجتماعی کودکان 4 تا 6 سال است. روش:روش مورد استفاده در این پژوهش، روش نیمه آزمایشی است و نمونه گیری به صورت تصادفی انجام گرفته است. در ابتدا از بین مراکز پیش دبستانی منطقه دو بهزیستی تهران، دو مرکز و سپس از این دو مرکز، تعداد 30 کودک به صورت تصادفی در هریک از گروه های آزمایش و گواه جایگزین شدند. سپس از کودکان هر دو گروه، آزمون های خلاقیت تورنس و رشد اجتماعی واینلند به عمل آمد. بعد از اجرای نقاشی درمانی به مدت 12 جلسه بر روی گروه آزمایش، میزان خلاقیت و رشد اجتماعی هر دو گروه کنترل و آزمایش مجدداً مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که در سطح معناداری 05/0P ≤ نقاشی درمانی بر خلاقیت (در ابعاد ابتکار، سیالی و انعطاف پذیری) و رشد اجتماعی کودکان 4 تا 6 سال تأثیر معناداری دارد. نتیجه گیری: نقاشی درمانی از جمله روش های جذاب و مؤثر در افزایش خلاقیت (در ابعاد ابتکار، سیالی و انعطاف پذیری) و رشد اجتماعی کودکان 4 تا 6 سال است.
Abstract Background: Due to the importance of creativity and social maturity and since one of the growth backgrounds in childhood is painting, it can be used for improvement of creativity and children relationships. Purpose: The main aim of this study is evaluation the effectiveness of painting therapy to creativity and social maturity of 4-6 year old kids. Method: The method in this study is semi-experimental and sampling has been done randomly. 30 children were replaced in experimental and control groups. Both groups received Torrance Test of Creativity and Vinland Test of Social Maturity. After performing 12 sessions of group painting therapy on experimental group, creativity and social maturity of both groups were determined again. Results: The results showed that painting therapy has meaningful effect on creativity (originality, fluency, flexibility) and social maturity of 4-6 year old kids (P ≤ 0.05). Conclusion: Painting therapy is an attractive approach on improvement of creativity (originality, fluency, flexibility) and social maturity of 4-6 year old kids.
اربابیان، اعظم (1385). تأثیر فعالیت های هنری در پرورش خلاقیت کودکان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
افروز، غلامعلی (1371). نقش اعتماد به نفس در خلاقیت نوجوانان و جوانان. ماهنامه آموزشی و تربیتی پیوند، ش 159.
ثابت مقدم، مرتضی و بهرامیان، پریسا (1390). پرورش خلاقیت. اصفهان: فرهنگ مردم.
جعفری، سالار (1385). بررسی اهمیت نقاشی کودکان از دیدگاه روانشناختی (ذهنی و عاطفی). مجموعه مقالات اولین کنگره سراسری هنردرمانی در ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
جمالی فیروزآبادی، محمود، سپهریان حیدرزاده، منوچهر و جلالی کشاورز، مریم (1389). تأثیر روش های آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان. نشریه تحقیقات روانشناختی، دوره 2، شماره 7.
حسینی، افضل السادات (1388). ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
حیدری، مهدی، (1387)، تأثیر تعلیم و تربیت و مهارت های آموزشی در مهدکودک بر روی کودکان 2 تا 6 سال. تهران: نشر ویرایش.
خدامراد، صدیقه (1389). بررسی تأثیر بازی بر خلاقیت و رشد اجتماعی کودکان 4 تا 6 ساله پیش دبستانی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
داداش زاده ، کاوه (1373). نقاشی و نوشته های کودکان. تهران: انتشارات گوتنبرگ.
دادستان، پریرخ و منصور، محمود (1371). نقاشی کودکان، کاربرد تست خانواده. تهران: چاپ دریا.
دی لئو، جوزف. تفسیر نقاشی های کودکان. ترجمه فروزان، فاطمه (1375). تهران: سازمان بهزیستی.
روشندل، سیمین (1376). بررسی تأثیر آموزش نقاشی با روش اتین بر خلاقیت دانش آموزان دوره
راهنمایی شهرستان شهرکرد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
زاده محمدی، علی (1389). هنردرمانی (مقدمه ای بر هنردرمانی ویژه ی گروه ها). تهران: نشر قطره.
زارع، مهدی (1387). اثربخشی هنردرمانی گروهی بر مشکلات رفتاری دختران 18-12 ساله بی سرپرست و بدسرپرست مراکز شبانه روزی بهزیستی شهرستان آباده. مجموعه مقالات دومین کنگره سراسری هنردرمانی در ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
سیادت، بهجت السادات (1390). بررسی تأثیر آموزش هنر بر خلاقیت دانش آموزان دختر دوره ابتدایی شهرستان اسلامشهر سال تحصیلی 89- 90. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
سیف، حسین (1374). بررسی تأثیر آموزش نقاشی به روش باز در پرورش خلاقیت کودکان 10 ساله ذکور در مناطق 8 و 15 شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.عابدی، محمدرضا (1383). خلاقیت. تهران: انتشارات جامی.
فراری، آنا اولیوریو. نقاشی کودکان و مفاهیم آن، ترجمه: صرافان، عبدالرضا (1382). تهران: انتشارات دستان.
فیشر، رابرت و ویلیامز، مری. شکوفاسازی خلاقیت. ترجمه چوبینه، ناتالی (1388). تهران: پیک بهار.
قهرمان زاده، رویا (1390). اثربخشی نقاشی درمانی بر افزایش خلاقیت و کاهش خشم دانش آموزان دختر پایه دوم راهنمایی شهر ماکو. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
کرملو، سمیرا، وکیلیان، سارا و خرم آبادی، راضیه (1385). کاربرد تست ترسیم نقاشی به عنوان ابزار ارزیابی افسردگی و اضطراب در کودکان بی سرپرست. مجموعه مقالات اولین کنگره سراسری هنردرمانی در ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
کرمی، جهانگیر و خدادادی، کامران (1391). اثربخشی نقاشی درمانی در کاهش رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان دختر دچار نارساخوانی. نشریه ناتوانی های یادگیری، دوره 1، شماره 3.
کریمی، علی (1386). پرورش خلاقیت (راهنمای عملی برای معلمان، والدین و مدیران). تهران: انتشارات رسانه تخصصی.
کول، ونیتا. برنامه آموزش و پرورش در دوره پیش دبستانی، ترجمه: مفیدی، فرخنده (1380). تهران: انتشارات سمت.
لاندگارتن، هلن. هنردرمانی بالینی. ترجمه هاشمیان، کیانوش و ابوحمزه، الهام (1378). تهران: انتشارات مهاجر.
لند، جورج، و جارمن، بت. آینده خلاقیت و خلاقیت در آینده، ترجمه: قاسم زاده، حسن (1379). تهران: انتشارات ناهید.
محتشم، سعید (1384). پژوهش، تشخیص و درمان با نقاشی در کودکان. اولین همایش بین المللی روانپزشکی کودک و نوجوان.
مقدسی، حمیده (1372). روانشناسی هنر برای کودکان عادی و استثنایی. تهران: انتشارات چاپار فرزانگان.
میرزابیگی، علی (1382). نقش هنر در آموزش و پرورش و بهداشت روانی کودکان. تهران: انتشارات مدرسه.
نژادی، فرحناز (1385). بررسی موردی هنردرمانی با رویکرد نقاشی درمانی بر کودک دچار تأخیر رشدی و دیرآموزی. مجموعه مقالات اولین کنگره سراسری هنردرمانی در ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
نوری، فریده (1382). تأثیر نقاشی درمانی در کاهش پرخاشگری دانش آموزان کم توان ذهنی. نشریه تعلیم و تربیت استثنائی، شماره 26.
Boden, M. A. (1996). Dimensions of creativity. A Bradford Book.
Jenkinson, S. (2001). The Genius of play: Celebrating the spirit of childhood. Hawthorn House.
Brown, V. and Church, R. (1996). Mandala Drawing: Facilitating Creative Growth in Children with A.D.D. or A.D.H.D. Art Therapy: Journal of the American Association of Art Therapists, 13: 252-60
Carr, M. and Vandiver, T. (2003). Effects of instructional art projects on children’s behavioural responses and creativity within an emergency shelter. Art Therapy: Journal of the American Association of Art Therapists, 20: 157-62.
Manheim, R. (1998). Alone with the Alone: CreativeImagination. Published by Princeton University Press.
Oster, G. and Crone, P. (2004). Using drawing in assessment and therapy. Brunner, Rutledge.
Singer, J.L. (2004). Fostering school achievement and creativity through sociodramatic play in the classroom. Washington DC: Zero to Three Press.
Torrance, E. P. (1968). "Torrance Tests of Creative Thinking". Scholastic Testing Service, Inc.
Torrance, E. P. (1972), Predictive validity of the Torrance Tests of Creative Thinking. The Journal of Creative Behavior, 6: 236-262.
Torrance, E. P., and Goff, K. (1979). "A quiet revolution". The Journal of Creative Behavior, 23: 136-145.
_||_
