نقد واگرایی عمل از ایمان و ممانعت از فروکاست آن در نحله های کلامی
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"علی حسینی 1 , ابولحسن بختیاری 2
1 - استادیار فلسفه، گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی،دانشگاه یاسوج،یاسوج،ایران
2 - گروه الهیات و معارف اسلامی- دانشگاه فرهنگیان پردیس همدان
کلید واژه: کفر, خوارج, مرجئه, گسست عمل از ایمان, ایمان,
چکیده مقاله :
ایمان همراه عمل صالح در قرآن کریم، حکایت از یک همگرایی و نوعی رابطه ای وثیق دارد؛ و این که چرا؛ در چیستی ایمان و نوع رابطه آن با عمل اختلاف وجود دارد ذهن را به سمتی سوق می دهد تا به دنبال گونه ای تبیین و نقد باشد، تبیین از بابت چرایی اختلاف و نقد در راستای فهمی دقیق، محکم و مستدل با اتکال به ام الکتاب آموزه های دینی و اسلامی. فرقه ی مرجئه "ایمان" را امری بسیط و هویتّی تجزیه ناپذیر دانسته و برآن باورند ایمان تقدّم رتبی برعمل دارد و عمل در پَسِ" ایمان " قرار دارد درتقابل با این دیدگاه فرقه خوارجند که معتقدند عمل جزء ایمان است و ایمان امری ترکیبی است. برخلاف نظرگاه این دو دیدگاه؛ نظرگاه سوم نظر اعتدالی مکتب اهل بیت-علیهم السلام- است که تفکر مرجئه و خوارج را مورد نقد قرار داده است. حال سوال این است که؛ آیا ایمان صرف تصدیق قلبی و با عمل یکی است و یا به نوعی عمل از آثار خارجی و نشانه یا لازمه ایمان می باشد و از حقیقت ایمان خارج است؟ نقطه عزیمت این تحقیق بیان رابطه مفهومی و ساختارمعنایی ایمان در واگرایی از عمل در فهم فرقه مرجئه و همگرایی از عمل در اندیشه خوارج و دسته نقد هایی که از طرف مکتب اهل بیت برآنان وارد است که عمل از ارکان ایمان است، می باشد. از ظاهر برخی روایات شیعه بر می آید که عمل جوارحی یکی از ارکان ایمان است و از واکاوی چنین رابطه ای و در پاسخ به سوال طرح شده می توان گفت، عمل از آثار خارجی و نشانه یا لازمه ایمان می باشد.از این رو؛ با نظر به واگرایی ایمان و عمل از نگاه مرجئه و همگرایی ایمان و عمل از نگاه خوارج این مقاله برآن است با روش مطالعات کتابخانه ای ضمن بررسی این دو نظرگاه، نظر تشکیکی همگرایی و نگره تعدیلی هر دو دیدگاه توقیف شده دربطن دین اسلام را ترسیم و از فروکاست(حل و منحل) آن دو در آموزه های اسلامی اجتناب نماید.
The mention of faith along with righteous deeds in the Holy Qur'an is the discovery of a convergence and the sign of a possible relationship, but there is a difference in what faith is and its relationship with behavior. The Marja'i sect considers "faith" as an indisflexible identity, so it has a priority and action is located on the back of "faith", contrary to the opinion of the Khawarij sect, which is part of the faith. The Ahl al-Bayt (a)'s school of thought has been criticized and the important point is to analyze the definition of faith from the perspective of theolines and its components. Following the fundamental question arises, whether faith is merely a heartfelt affirmation, or is it an act of external or necessary works of faith, but it is generally out of its truth? In the course of this research, the conceptual and structural relationship is effective and what criticisms are on it. The appearance of some Shi'a hadiths shows that jurahi's act is one of the pillars of faith, so the criticism is incompatible with the appearance of hadiths. The brief result of this analysis of the above relationship is that the mentioned relationship is an act of external and indestheic works or the necessity of faith. Considering the title and preventing its collapse in Islamic teachings, it is possible to prove the co-ordation of faith and practice.
- قرآن کریم.
- نهج البلاغه.
- الصحيفة السجادية.
- ابراهيم زاده، عبد الله،(1387) كلام جديد ناشر: اداره آموزش عقيدتى سياسى نمايندگى ولى فقيه در سپاه مكان چاپ: تهران ، چاپ: دوم.
- آمدى،سيف الدين (1423) أبكار الأفكار في أصول الدين،ناشر: دار الكتب چاپ: قاهرهبه تحقيق احمد محمد مهدى.
-آذر بایجانی ،مسعود،(1378)روانشناسی دین ازدیدگاه ویلیام جیمز ،ناشر پژوهشگاه حوزه ودانشگاه چاپ، قم چاپ اول .
- ایزوتسو،توشی هیکو(1378) مفهوم ایمان در کلام اسلامی،ترجمه زهرا پور سینا،چاپ اول انتشارات سروش.
- اصفهانى ،ابن منده(1422ق )الإيمان ناشر: دار الكتب العلمية مكان چاپ: بيروت سال چاپ: نوبت چاپ: اول.
- اندلسى، ابن حزم (1416ق )الفصل في الملل و الأهواء و النحل ناشر: دار الكتب العلمية مكان چاپ : بيروت سال چاپ: نوبت چاپ: اول ملاحظات: تعليق از احمد شمس الدين.
- بروجردى، آقا حسين، جامع أحاديث الشيعة (للبروجردي)، 31جلد، انتشارات فرهنگ سبز - تهران، چاپ: اول، 1386 ش.
- تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحكم و درر الكلم (مجموعة من كلمات و حكم الإمام علي عليه السلام)، 1جلد، دار الكتاب الإسلامي - قم، چاپ: دوم، 1410 ق.
- تفتازانى، سعدالدين،(1409) شرح المقاصد ناشر: الشريف الرضي مكان چاپ: افست قم چاپ: اول ملاحظات: مقدمه و تحقيق و تعليق از دكتر عبد الرحمن عميره.
- ................ ،شرح العقائد النسفية ناشر: مكتبة الكليات الأزهرية مكان چاپ: قاهره سال چاپ: 1407 ق نوبت چاپ: اول ملاحظات: به تحقيق دكتر حجازى سقا.
- جان دیون پورت ،(1388) عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن به ضمیمه خاورشناسی وتوطئه خاورشناسان پیشرفت اسلام ترجمه سید غلامرضا سعیدی به کوشش سید هادی خسرو شاهی –چاپ اول
- جزرى ،ابن اثير ( 1367 ش) النهاية في غريب الحديث ناشر: موسسه مطبوعاتى اسماعيليان چاپ: قم چاپ: چهارم.
- جرجانی ،مير سيد شريف ( 1412 ق) التعريفات ناشر: ناصر خسرو تهران ، چاپ چهارم.
- جرجانى، میر سيد شريف على بن محمد تاب التعريفات، 1جلد، ناصر خسرو - تهران، چاپ: چهارم، 1370.
- حسینی العاملی،سید محسن الامین (1410ق)کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن عبد الوهاب،دارالکتاب الاسلامی بی جا.
- حنفى ،حسن (بی تا )من العقيدة إلى الثورة ناشر: مكتبة مدبولي مكان چاپ: قاهره ملاحظات: به تحقيق جمعى از محققان.
- حويزى، عبدعلى بن جمعه، تفسير نور الثقلين، 5جلد، اسماعيليان - ايران - قم، چاپ: 4، 1415 ق.
- حكيمى،محمدرضاوهمکاران(1360ش-1401ق )الحياة،دفترانتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه- قم،چاپ:سوّم.
- خاتمى، احمد،( 1370 ) فرهنگ علم كلامناشر: انتشارات صبامكان چاپ: تهران چاپ اول.
- خواجه نصير الدين طوسى(1405 ق) تلخيص المحصل المعروف بنقد المحصل ناشر: دار الأضواءمكان چاپ: بيروت نوبت چاپ: دوم
- سجادى، سيد جعفر ( 1373)فرهنگ معارف اسلامى ناشر: انتشارات دانشگاه تهران چاپ: تهران چاپ سوم.
- سبحانى،جعفر( 1385) الإيمان و الكفر في الكتاب و السنة ناشر: مؤسسه امام صادق ع: قم چاپدوم.
- ...............، (سال چاپ: گوناگون )، بحوث في الملل و النحل ناشر: مؤسسة النشر الإسلامي- مؤسسة الإمام الصادق ع مكان چاپ: قم نوبت چاپ: گوناگون.
- سبحانى ، جعفر(1428 ق )محاضرات في الإلهيات - تلخيص از على ربانى گلپايگانىناشر: مؤسسه امام صادق ع مكان چاپ: قم سال چاپ: نوبت چاپ: يازدهم
- شيخ طوسى (1406ق) الاقتصاد فيما يتعلق بالاعتقاد ناشر: دار الأضواء مكان چاپ: بيروت: نوبت چاپ: دوم .
- شريف مرتضى،( 1411 ق) الذخيرة في علم الكلامناشر: مؤسسة النشر الإسلامي چاپ: قم .
- شهرستانی ،ابی الفتح محمد بن عبد الکریم (ق1415-م1994) الملل والنحل ، موسسه الکتب الثقافیه – بیروت لبنان، چاپ اول.
- شيخ صدوق ،معاني الأخبار ناشر: جامعه مدرسين مكان چاپ: قم سال چاپ: 1403 ق نوبت چاپ: اول
- صدر المتالهین شيرازى، محمد بن ابراهيم شرح أصول الكافي ناشر: مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى مكان چاپ: تهران سال چاپ: 1383 ش نوبت چاپ: اول
- شيرازى ،سلطان الواعظين (1419ق) ليالي بيشاور مناظرات و حوار ناشر: مؤسسة البلاغ مكان چاپ: بيروت: نوبت چاپ: دهم ملاحظات: تعريب و تحقيق و تعليق از سيد حسن موسوى
- طباطبايى،محمد حسين ( 1390)الميزان فى تفسير القرآن ،اسماعيليان - قم، چاپ دوم.
- ......... ( 1374)ترجمه تفسيرالميزان ،انتشارات اسلامي جامعه مدرسين حوزه علميه - قم، چاپ پنجم.
- عاملی،زین العابدین بن علی بن احمد(1409)حقائق الایمان ، تحقیق السید مهدی الرجائی ،منشورات مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی-طبع:مطبعه سید الشهدا ء –علیه السلام- ،چاپ اول فراهيدى، خليل بن احمد( 1410 ق) كتاب العين ناشر: انتشارات هجرت مكان چاپ: قم نوبت چاپ: دوم.
- فاضل مقداد (1405ق) إرشاد الطالبين إلى نهج المسترشدين ناشر: انتشارات كتابخانه آيت الله مرعشى ره مكان چاپ: قم ملاحظات: به تحقيق سيد مهدى رجائى
- قاضى سعيد قمى( 1415ق) شرح توحيد الصدوق ناشر: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى مكان چاپ: تهران: نوبت چاپ: اول ملاحظات: تصحيح و تعليق از نجفقلى حبيبى
- قزوينى، ملا خليل بن غازى( 1429ق / 1387) الشافي في شرح الكافي، 2جلد، دار الحديث - ايران ؛ قم، چاپ: اول،
- کلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق ،( 1407) الكافي،دارالكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم.
- مازندرانى، محمد صالح بن احمد(1382ق)شرح الكافي-الأصول، مكتبةالإسلامية - تهران،چاپ: اول.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى(1404ق )مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول - تهران، چاپ: دوم .
- ...............( 1404 ق) بحار الأنوارناشر: مؤسسة الوفاء چاپ: بيروت.
- كبير مدنى، سيد عليخان بن احمد، رياض السالكين في شرح صحيفة سيّد الساجدين، 7جلد، دفتر انتشارات اسلامى - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1409ق.
- مطهرى، مرتضی ( 1358)،مجموعه آثار: انتشارات صدرا.
- مكارم شيرازى ،ناصر (1371 )تفسير نمونه ، ناشر: دارالكتب الإسلامی چاپ: تهران چاپ اول.
- مصطفوى،حسن (1360ش) التحقيق في كلمات القرآن الكريم ناشر: بنگاه ترجمه و نشر كتاب مكان چاپ: تهران
- رازى، فخر الدين( 1411ق) المحصل ناشر: دارالرازي مكان چاپ: عمان سال چاپ: نوبت چاپ: اول ملاحظات: مقدمه و تحقيق از دكتر اتاى.
- ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى( 1410ق )مجموعة ورّام - قم، چاپ: اول،.
- یوسفیان ،حسن ،)1390(کلام جدید،انتشارات سمت، تهران.
