«بررسی تطبیقی مفهوم عقلانیت در اندیشه های ماکس وبر و شهید مطهری و تبعات سیاسی آن»
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"
سید امین تقوی فر
1
,
حامد عامری گلستانی
2
,
شیوا جلال پور
3
,
حامد محقق نیا
4
1 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران (نویسنده مسئول)
3 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
4 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
کلید واژه: "ماکس وبر", "عقلانیت", "معرفت شناسی", "شهید مطهری", "عقل",
چکیده مقاله :
هسته پایدار اندیشه های ماکس وبر و شهید مطهری عقلانیت است. عقلانیت در اندیشه های وبر با عبور از خوانش پارسونزی، بر اساس سوبژکتویسم کانتی امری برساخته است. یعنی انسان واقعیت را نه در مطابقت با واقع بلکه باید آن را جعل و اعتبار کند؛ چون در حوزه های اندیشه و اخلاقیات هیچ پدیده فرهنگی پیشینی وجود ندارد؛ همچنین عقلانیت در تفکرات شهید مطهری، جنبه های وسیعی چون وحیانی و قرین شرع بودن را در بر می گیرد که از ابزارهای گوناگونی همچون تجربه، وحی، نقل و عقل بهره می برد و از انجا که توانسته است به ابعاد مختلف اجتماعی انقلاب جامعیت بخشد مبنای ایدئولوژیک انقلاب اسلامی است. در این مقاله از روش تحقیق کیفی استفاده شده و روش تجزیه داده ها بصورت توصیفی است. نتیجه ای که به دست آمد این است که عقلانیت در اندیشه های وبر بر اساس ادراکات اعتباری و نه ادراکات حقیقی در منظومه فکری شهید مطهری قابل فهم و تحلیل می باشد.
The stable core of the thoughts of Max Weber and Shahid Motahari is rationality. Rationality in Weber's thoughts has built something based on Kantian subjectivism by passing Parsonsian reading. It means that man should not make the reality in accordance with the reality, but should falsify and validate it; Because there is no previous cultural phenomenon in the fields of thought and ethics; Also, rationality in the thoughts of Martyr Motahari includes broad aspects such as being a revelation and a follower of the Sharia, which uses various tools such as experience, revelation, narration, and reason, and from where it has been able to provide comprehensiveness to the various social dimensions of the revolution. It is the ideology of the Islamic revolution. In this article, the qualitative research method is used and the data analysis method is descriptive. The result obtained is that rationality in Weber's thoughts can be understood and analyzed based on credit perceptions and not real perceptions in the intellectual system of Shahid Motahari.
1- اس ترنر، برایان، (1385) وبر و اسلام، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
2- پارسانیا، حمید، (1391) جهان های اجتماعی، تهران، کتاب فردا.
3- رحیم پور ازغدی، حسن، (1387) پنج گفتار، تهران، طرح فردا.
4- حسین زاده، محمد (1385) درآمدی بر معرفت شناسی و مبانی معرفت دینی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
5- شریعتی سبزواری، محمدباقر، (1385) تحریری بر اصول فلسفه، قم، بوستان کتاب.
6- عبودیت، عبدالرسول، (1396) خطوط کلی حکمت متعالیه، تهران،انتشارات سمت.
7- کچویان، حسین، (1390) هویت ما، قم، کتاب فردا.
8- مطهری، مرتضی، (1354) امدادهای غیبی در زندگی بشر، انتشارات اسلامی، تهران.
9- مطهری، مرتضی (1383) انسان کامل، تهران، صدرا.
10- مطهری، مرتضی (1380) مجموعه آثار جلد 8، تهران، صدرا.
11- مطهری، مرتضی (1381) مجموعه آثار جلد 21، تهران، صدرا.
12- مطهری، مرتضی (1381) مجموعه آثار جلد 21، تهران، صدرا.
13- مطهری، مرتضی (1376) مقالات فلسفی، تهران، صدرا.
14- مطهری، مرتضی (1376) مقدمه ای برجهان بینی اسلامی، تهران، صدرا.
15- مطهری، مرتضی (1375) نظری به نظام اقتصاد اسلام، صدرا، تهران.
16- مطهری، مرتضی، (1375) مساله شناخت، تهران، صدرا.
17- مطهری، مرتضی (1375) اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد 1، تهران، صدرا.
18- مطهری، مرتضی (1375) اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد 2، تهران، صدرا.
19- مطهری، مرتضی، (1375) مساله شناخت، تهران، صدرا.
20- مطهری، مرتضی، (1375) شرح منظومه، تهران، صدرا.
21- مطهری، مرتضی، (1386) کلیات علوم اسلامی جلد 1، تهران، صدرا.
22- مطهری، مرتضی (1393) اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد 3، تهران، صدرا
23- مطهری، مرتضی (1393) اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد 5، تهران، صدرا
24- مطهری، مرتضی (1395) تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا.
25- وبر، ماکس (1390) دانشمند و سیاستمدار، تهران، نشر علمی.
26- وبر، ماکس (1392) روش شناسی علوم اجتماعی، تهران، نشر مرکز.
27- وبر، ماکس، (1398) اقتصاد و جامعه، تهران، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی.
28- وبر، ماکس، (1382) اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، تهران،انتشارات علمی و فرهنگی.
مقالات:
1- اباذری، یوسف، (1396) ماکس وبر و مناقشه روشی، مطالعات جامعه شناختی، شماره 2.
2- جعفری ولنی، علی اصغر، (1394) استاد مطهّری و ادراکات اعتباری علاّمه طباطبائی، مجله اندیشه علامه طباطبایی، دوره 2، شماره 2.
3- حق پرست، شعبان، (1396) منطق اعتبار قاعده حقوقی در منطقه الفراغ، پژوهش حقوق خصوصی، دوره 6 شماره 21.
4- صالحی فارسانی، علی (1396) نگاه وبر به لیبرال دموکراسی موجود در غرب، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. شماره 1.
5- صالحی فارسانی، علی و سعید حاجی ناصری (1393) نقد مولفه های فرهنگی مدرنیته در نوشته های وبر، لیوتار و فوکو. فصلنامه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. شماره 2.
6- عالم، عبدالرحمن و پنداشته پور، مصطفی، (1395) ماکس وبر و احیای حاکمیت سیاسی در عصر سلطه عقلانیت ابزاری، فصل نامه سیاست، شماره 1.
7- کلبرگ، اشتفان، (1389) انواع عقلانیت از دیدگاه ماکس وبر، مجله معرفت، شماره 80.
8- مسعودی، سیداسماعیل و زاهد زاهدانی، سید سعید (1397) تحلیل ابژکتیویته ماکس وبر در پرتو فلسفه استعلایی کانت، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 4.
منابع انگلیسی:
1- Weber, Max (1922). Collected essays on science teaching. Tuebingen: Mohr
1- 2- Waghavi far, Seyed amin (2022) political science Methodology in the thoughts of sadra school commentators
