در جستجوی ناکجا آباد (بررسی تطبیقی آرمان شهر در شعر جبران خلیل جبران و سهراب سپهری)

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

فاروق نعمتی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1390/09/05 تاریخ پذیرش : 1390/11/20 تاریخ انتشار : 1391/09/01

کلید واژه: سهراب سپهری, رمانتیسم, Sohrab Sepehri, Utopia, romanticism, Persian, جبران خلیل جبران, آرمان‌شهر, شعر معاصر فارسی و عربی, The contemporary, Arabi poems, Jobran Khalil Jobran,

چکیده مقاله :

آرمان شهر در اندیشه ی شاعران و ادیبان، مدینه ی فاضله و ناکجاآبادی است که در آن، همه ی انسان ها در آزادی و سعادت زندگی می کنند و از ظلم و جور و بی عدالتی خبری نیست. رؤیای چنین جامعه ی آرمانی، در میان شاعران رمانتیسم، نمود بیشتری دارد؛ چرا که این شاعران، به دلیل احساس نوعی تنهایی و غربت، به طرح آرمان شهر خیالی و جهان مثالی خود می پردازند و آن را به گونه های مختلفی تجسّم می کنند. جبران خلیل جبران و سهراب سپهری، به عنوان دو شاعر رمانتیک در ادبیات معاصر فارسی و عربی، از میان گونه های مختلفی که می توان برای رمانتیسم قائل شد، به طور ویژه به رمانتیسم آرمانشهری پای بند بوده اند و تلاش آنها بر این بوده تا با مشربی عرفانی و رویکردی صوفیانه، دنیای رؤیایی خود را ترسیم نمایند. سهراب، شهر پشت دریاها و گاهی هیچستان و ده بالادست را سمبل هایی از دنیای آرمان شهر خود می داند، و در مقابل جبران نیز،جنگل را نماد آرمان شهر خود برگزیده است. همچنین هر دو شاعر، ویژگی هایی همچون عشق، عدالت، زیبایی، معرفت و شناخت و ...، برای جهان مطلوب خود برمی شمارند. در این پژوهش و با شیوه ی تحلیلی- توصیفی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی دیدگاه دو شاعر به مقوله ی آرمان شهر و ویژگی های آن خواهیم پرداخت.

چکیده انگلیسی:

For poets and authors, Utopia is nowhere, all humans search it, in order to get rid of crulity. This dream abounds the romantic poet’s minds, because they take refugee in their artifitial worlds which they imagine them. Jobran khalil Jobran and Sohrab Sepehri are two romantic, contemporary, Persian and Arabic poets who depend on utopia in their poems in the mystical, suffistic ways. Sohrab describes ″The Beyond seas″, ″Nowhere″, and ″The Above Oasis″ as the symbols of Utopia, instead Jobran uses ″jungle″. They use love, fair, beauty, virtue, and understanding as the characteristics of Ideal world.

منابع و مأخذ:

1-  اُشو، راجینیش، (1382ش)، تائوئیزم و عرفان شرق دور، ترجمه­ی فرشته جنیدی، تهران، هدایت الهی.

2-  باباچاهی، علی، (1377ش)، گزاره­های منفرد، تهران، نشر نارنج.

3-  ثروت، منصور، (1385ش)، آشنایی با مکتب­های ادبی، تهران، سخن.

4-  جبر، جمیل، (1983م)، جبران فی عصره وآثاره الأدبیة والفنیّة، ط1، بیروت، مؤسسة نوفل.

5-  الحاوی، ایلیا، (1998م)، الرومنسیة فی الأدب العربی والغربی، بیروت، دارالثقافة.

6-   حسینی، صالح، (1375ش)، گل­های نیایش، شعر و نقد سهراب سپهری، چ1، تهران، انتشارات نیلوفر.

7-  ..................، (1371ش)، نیلوفر خاموش (نظری به شعر سهراب سپهری)، چ2، تهران، انتشارات نیلوفر .

8-  خلیل جبران، جبران، (1994م)، المجموعة الکاملة لمؤلفات، تقدیم: جمیل جبر، ط1، بیروت، دارالجیل.

9-  داد، سیما، (1383ش)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چ2، تهران، انتشارات مروارید.

10-  دلاشو، م. لوفر، (1364ش)، زبان رمزی افسانه­ها، ترجمه­ی جلال ستاری، تهران، توس.

11-  رامشینی، مهدی، (1385ش)، سهراب سپهری و جبران خلیل جبران، چ1، تهران، فرهنگسرای میردشتی.

12-  روزبه، محمدرضا، (1389ش)، شعر نو فارسی؛ شرح، تحلیل و تفسیر، چ1، تهران، انتشارات حروفیه/ دانشگاه لرستان.

13-  سپهری، سهراب، (1370ش)، هشت کتاب (مجموعه اشعار سپهری)، چ10، تهران، کتابخانه­ی طهوری.

14-  ستاری، جلال، (1372ش)، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، چ1، تهران، نشر مرکز.

15-  سهروردی، شهاب­الدین، (1380ش)، آواز پر جبرئیل، تصحیح و مقدمه: سید حسین نصر، مقدمه و تحلیل فرانسوی: هانری کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

16-   سیدی، سید حسین، (1384ش)، به باغ همسفران؛ درباره­ی جبران و سپهری، چ1، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی. 

17-  شریفیان، مهدی، (تابستان1384ش)، «نماد در اشعار سهراب سپهری»، پژوهشنامه­ی علوم انسانی، ش45-46، صص113-130.

18-  شمیسا، سیروس، (1382ش)، نگاهی به سپهری، چ8، تهران، انتشارات صدای معاصر.

19-  صلیبیا، جمیل، (1366ش)، فرهنگ فلسفی، ترجمه: منوچهر صانعی، تهران، حکمت.

20-  غریب، روز، (1971م)، تمهید فی النقد الحدیث، بیروت، دارالمکشوف.

21-  الفاخوری، حنا، (1986م)، الجامع فی تاریخ الأدب العربی ( الأدب الحدیث )، ط1، بیروت، دارالجیل.

22-  کامل، سلیمان، (2000م)، دراسة فی شعر جبران خلیل جبران، ط1، دار المرساة، سوریا (اللاذقیة).

23-  کفافی، محمد عبدالسلام، (1382)، ادبیات تطبیقی، ترجمه­ی حسین سیدی، چ 1، مشهد، به نشر.

24-  مجلسی، محمد باقر، (1983م)، بحار الأنوار (الجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار)، ط2، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء.

25-  الملائکة، نازک، (1997م)، دیوان، بیروت، دارالعودة.

26-   نعیمه، میخائیل، (1964م)، مقدمه مجموعه آثار عربی جبران خلیل جبران، بیروت، دار صادر- دار بیروت.

27-  یاحقی، محمد جعفر، (1388ش)، جویبار لحظه­ها، چ11، تهران، انتشارات جامی.

28-  یونگ، کارل گوستاو، (1384ش)، رؤیاها، ترجمه­ی ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران، کاروان.