نماد «مسیح (ع)» در شعر احمد شاملو و بدر شاکر السیاب (بررسی تطبیقی دو شعر «مرد مصلوب» و «المسیح بعد الصلب»)

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

داود نجاتی ¹ , سحر گرگی ² , عفت مردانی ³

1 - مدرس دانشگاه پیام نور دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه اصفهان
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1392/04/17 تاریخ پذیرش : 1392/11/28 تاریخ انتشار : 1393/03/01

کلید واژه: نماد, شاملو, Shamloo, مسیح, Christ, سیاب, sayyab, Cross,

چکیده مقاله :

سرگذشت پیامبران از دیرباز به عنوان یکی از مفاهیم مؤثّر در ادبیات مورد توجه و اقبال شاعران قرار گرفته است. حضرت مسیح (ع) یکی از مهم ترین شخصیت های مذهبی است که مفاهیم شاعرانه و خیال انگیز فراوانی در ادبیات به ایشان اختصاص یافته است. داستان زندگی و بردار شدن مسیح از موضوعاتی است که شاعران طلایه دار شعر نو در ادبیات پارسی و عربی هر یک از زاویه ی دید خود به آن نگریسته و با ابزارها و فضاهای تکنیکی و هنری شعر خویش به این موضوع پرداخته اند. در ذهن احمد شاملو و بدر شاکر السیاب، به عنوان دو پیشگام و پیشاهنگ شعر معاصر، این داستان به صورتی کاملاً بکر و تازه بازآفرینی و واکاوی شده است. این پژوهش، کوششی در بررسی تطبیقی دو شعر مرد مصلوب از شاملو و المسیح بعد الصلب از سیاب، در راستای رسیدن به رویکرد و نگاه این دو شاعر به مسائل و مشکلات جامعه، در ورای قرار دادن نقاب مسیح بر چهره خود است. روایت مونولوگ های مسیح در هر دو شعر، پژواک گفتگوهای درونی انسانی خردورز، متعهّد و تمام اجتماعی است که خویشتن را در راه تعهدات و آرمان هایش فدا می کند تا جانِ کلام و پیام خود را به دیگر انسان ها تسرّی بخشد. با این تفاوت که در روایت سیاب، مرگ بر صلیب مسیح (ع)، پایان داستان ایشان تلقّی نمی شود و شاعر محور اصلی شعر خود را بر نوزایی و رستاخیز بنا نموده؛ که این موضوع در روایت شاملو با صراحت کمتری مطرح گردیده است.

چکیده انگلیسی:

The stories of prophets have long been regarded as one of the concepts of literature and were welcomed by poets. Jesus is one of the most important religious figures to whomabundant fantastic poetic concepts in literature have been devoted.The story of Christ's life and his crucifixionare among the issues that the vanguard poets in Persian and Arabic literature and poetry considered from different angles; and,using the technical and artistic tools and space,they paid attention to this the issue.This story has completely been pristine, recreated and analyzed byAhmad Shamloo and BadrShakir al-Sayyab, as the pioneers and vanguard of contemporary poetry. This study is an attempt at comparative analysis of two poems, "Crucified Man" byShamloo and Sayyab’s"Christ after Crucifixion" in order to achieve the perspective of these two poets to the problems of society, beyond the veil of Christ on his face .Narrative of Christ’s monologues in both poetries is thevoices of inner rational, social and committed dialoguethat self-sacrifice himselffor the commitments and ideals to spread the gist of his message to other humans.

منابع و مأخذ:

1-     پروینی، خلیل و دیگران .(1390). «بررسی تطبیقی مسیح (ع) در شعر ادونیس و شاملو»، جستارهای ادبی، شماره 7.

2-     پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.

3-   پورنامداریان، تقی و محمّد خسروی شکیب .(1387ش). «دگردیسی نمادها در شعر معاصر»، تهران: دو فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره یازدهم.

4-     جوکار، منوچهر و عارف رزیجی .(1390)­.«عناصر و مضامین ترسایی در شعر شاملو». فصلنامه ادب پژوهی، شماره هفدهم.

5-     حسینی خاتون آبادی، محمّد باقر .(1375). ترجمه­ی اناجیل اربعه. چاپ اوّل. به کوشش رسول جعفریان. تهران: نقطه.

6-      حمیدی، سید جعفر .(1366). «تجلی عیسی مسیح در شعر شاعران پارسی گوی»، کیهان فرهنگی، شماره 45.

7-     خادمی کولایی، مهدی .(1386). «نمودهای اساطیری انبیا و آئین­گذاران در شعر شاملو». پیک نور. سال پنجم. شماره سوم.

8-   دادخواه، حسن و محسن حیدری .(1385). «رمانتیسم در شعر بدر شاکر السیاب». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان. دوره جدید. شماره 19 (پیاپی 16).

9-   رجائی، نجمه و علی اصغر حبیبی .(1390). «تکنیک نقاب در قصیده­ی «المسیح بعد الصلب» بدر شاکر السیاب». ادب عربی. سال 3. شماره 1 (پیاپی 3).

10- سلاجقه، پروین .(1384). نقد شعر معاصر: امیرزاده­ی کاشی­ها، احمد شاملو. تهران: مروارید.

11- السیاب، بدر شاکر .(2000م). الأعمال الشعریه الکامله. بغداد: دار الحریه للطباعه و النشر.

12- شاملو، احمد .(1383). مجموعه­ی آثار. چاپ پنجم. تهران: نگاه.

13- طاهری، علیرضا و زینب یدملّت .(1390). «جنبه­های نمایشی اشعار احمد شاملو». بوستان ادب. سال سوم. شماره سوم (پیاپی 9).

14- فرزانه، بابک و علی علی محمّدی .(1391). «اسطوره در شعر أدونیس و شاملو». فصلنامه­ی ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. شماره بیست و نهم.

15- فخری عماره، اخلاص.(1992). الشاعر و هموم الإنسان المعاصر. قاهرة: مکتبة الآداب.

16-  قانونی، حمید رضا .(1387). «مسیحیت در شعر شاملو و مقایسه تطبیقی آن با برخی از شاعرانمعاصرعرب». فصلنامه پیک نور. سال ششم.

17- غنیمی هلال، محمد .( 1373). ادبیات تطبیقی، ترجمه مرتضی آیت­الله زاده، تهران: انتشارات امیرکبیر.