بررسی هنجارها و ناهنجارهای فرهنگ ایرانی در متون مکاشفه‌ای و پیشگویی ساسانی
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
1 - کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران
کلید واژه: Zoroastrianism, جامعۀ ایرانی, ادبیات مکاشفه و پیشگویی, زرتشتی گری, Iranian society, Apocalyptic and Prophetic Literature,
چکیده مقاله :
گذشته از فشارهای فرهنگی از انواع گوناگون، هجوم اقوام بیگانه به یک سرزمین، علاوه بر ویرانی و آسیب های سخت و شاید بعضاً جبران ناپذیر اقتصادی، یکی از مهم ترین عوامل زمینه ساز تغییر در الگو های اعتقادی، اجتماعی، سیاسی و آئینی آن است. از جمله راه های زدودن شک و تردید رخنه کرده در وجود مردمان در چنین جامعه ای، ایجاد گونه ای ادبی موسوم به مکاشفه و پیشگویی است. ادبیات پارسی میانه از نظر دارا بودن این گونۀ ادبی نسبت به دوره های پیشین خود غنی تر است. این متون در بر دارندۀ معیار هایی هستند که در مکتب ایرانی- زرتشتی آن روزگار مورد پذیرش بوده و عدول از آن، عامل بر هم خوردن نظام جامعۀ ایرانی تلقی می شده است. در این پژوهش و با هدف دستیابی به این معیار ها، آثاری چون ارداویراز نامه، زند وهمن یسن، ایادگار جاماسبی، جاماسب نامه، آمدن شاه بهرام ورجاوند و کتیبه های کرتیر مورد بررسی قرار گرفته است. الگو های استخراجی از متون فوق از نظر درونمایه در دو مجموعۀ خیر و شر و هر کدام از این دو مجموعه، خود در سه زیرمجموعۀ پندار، گفتار و کردار طبقه بندی شده اند. بدیهی است مقوله های مربوط به جهان بینی، اصول و عقاید دینی در زیر مجموعۀ پندار و مقوله های مربوط به سخن و کلام در زیر مجموعۀ گفتار جای گرفته اند. زیر مجموعۀ کردار، خود به شاخه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی و آئینی تقسیم شده است.
Other than cultural oppressions of various kinds, the assault of enemies against a country, in addition to desolation and severe economic damages, sometimes irreversible, is a key factor to drastic changes in the ideological, social, political and ritual basis of the society. To avoid the skepticism crept into the body of the community, there arises a literary genre called Apocalypse and Prophecy. Middle Persian literature is richer than its predecessors in this aspect. These texts contain standards accepted by the Zoroastrian community of Iran at the time, deviation from which was considered the catastrophe resulting in the collapse of the Iranian society. To attain these standards, the Pahlavi books of Ardā Wirāz Nāmag, Zand ī Wahman Yasn, Ayādgār ī Jāmāspīg, Jāmāsp Nāmag, Šāh Bahrām ī Warjāwand as well as the Sassanian inscriptions of Mobedān Mobed Kirdīr were surveyed. Considering the theme, the patterns of the above mentioned texts classified under the two basic notions of Good and Evil, went under three further subtitles of Thoughts, Words and Deeds. Obviously, ideological viewpoints and religious doctrines and principles were to be classified under the category of Thoughts; speech and utterance under Words; and social, political, economic, ethics and ritual matters under Deeds.
_||_
