شاخصه‌های رمانتیکی کشف و شهود در شعر سهراب سپهری

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

دیاکو الهی ¹ , آرش مشفقی ² , ناصر علیزاده ³

1 - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بناب، ایران.
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب،
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/04/25 تاریخ پذیرش : 1401/04/25 تاریخ انتشار : 1401/04/01

کلید واژه: عرفان, سپهری, رمانتیسم, کشف و شهود, love, romanticism, Index, revelation, : Sepehri,

چکیده مقاله :

کشف و شهود یکی از اصول مکتب رمانتیسم است که براساس آن هنرمند رمانتیک در عوالم درونی خود، سفر می کند، آنچه می بیند را بازگو می کند. سیر درونی در عرفان نیز در کشف و شهود آمده است و یکی از مؤلفه های عرفانی است که می توان آن را با مکتب رمانتیسم مقایسه کرد. در این مقاله شعر سهراب سپهری در ارتباط با شاخصه رمانتیکی کشف و شهود عرفانی وی بررسی شده است. سپهری برجسته ترین شاعر عارف مسلک معاصر است که در صدد ایجاد یک جامعه آرمانی با روحیه ای رمانتیک وار به کشف و شهود پرداخته است. بررسی اشعارش نشان می دهد، سپهری در توصیفاتش از اصول رمانتیسم بهره برده و اندیشه عارفانه او با افکار رمانتیکش آمیخته شده است، وی با تخیل رمانتیکی با تأکید بر منِ شاعرانه متکی بر رمانتیسم فردی به دنبال کشف و شهودی عرفانی است؛ در این مکاشفه با دیدگاهی متفاوت از دیگر شاعران، نگاهی مثبت و عاشقانه به تمام جهان دارد و تلاش می کند انسان گرفتار جهان مادی را به آرمانشهر ببرد، در تشابه وی با مکتب رمانتیسم توجه به طبیعت گرایی، عشق، تنهایی، نفی عقل، سفر و آرمانشهر شاخص ترین مؤلفه های رمانتیکی در توصیف های شهودی وی است اما در مقایسه با این مکتب، وی نگرش منفی رمانتیک ها را ندارد. از شاخصه های منفی رمانتیک ها مانند بیان درد و اندوه، توصیف صحنه های دلخراش، نگاه بدبینانه به جهان، در شعر او نشانی نیست.

چکیده انگلیسی:

Discovery and intuition is one of the principles of the school of Romanticism, according to which the romantic artist travels in his inner worlds, recounting what he sees. The inner course of mysticism is also found in discovery and intuition and is one of the mystical components that can be compared to the school of Romanticism. In this article, the poetry of Sohrab Sepehri  in connection with the romantic characteristic of his discovery and mystical intuition has been studied.This study shows that Sepehri has used the principles of Romanticism in his descriptions and his mystical thought has been mixed with his romantic thoughts. With a romantic fantasy, he seeks mystical discovery and intuition by emphasizing (poetically me) relying on individual romanticism. In this revelation, with a different view from other poets, he has a positive and romantic view of the whole world and tries to take the person caught in the material world from the material world and the problems of life to the mystical utopia. In his resemblance to the school of Romanticism, attention to naturalism, love, loneliness, the negation of reason, travel, and the utopia are the hallmarks of the most romantic components in his intuitive descriptions. But compared to this school, he does not have a negative attitude towards romance. There are no negative features of romance in his poetry, such as the expression of pain and sorrow, the description of sad scenes, the pessimistic view of the world.

منابع و مأخذ:

منابع

احمدی، بابک(1374) حقیقت و زیبایی، چاپ اول، تهران: مرکز.

آشتیانی، سید جلال‌الدین(بی­تا) شرح مقدمه قیصری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

آشوری، داریوش(1383) «سپهری در سلوک شعر»ص11ـ 27، باغ تنهایی(یادنامه سهراب سپهری)، به کوشش حمید سیاه پوش، ، تهران: نگاه.

ترابی، ضیاالدین(1382) «راز طبیعت در شعر سهراب سپهری»، مجله کیهان فرهنگی، ش 200: 66ـ 69.

ثروت، منصور(1385) آشنایی با مکتب­های ادبی،چ اول، تهران: سخن.

جعفری جزی، مسعود(1377) سیر رمانتیسم در اروپا، چاپ اول، تهران: مرکز.

ــــــــــــــ (1386) سیر رمانتیسم در ایران از مشروطه تا نیما، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.

حافظ(1372) دیوان، براساس نسخه تصحیح شده علامه محمد قزوینی، با ترجمه احوال حافظ از علی اکبر دهخدا، چاپ هفتم،تهران: پیام عدالت.

حسنی،صالح(1371) نیلوفرخاموش، چاپ اول، تهران: نیلوفر.

حسینی­کوهساری، سید اسحاق(1389) «کشف و شهود عرفانی»، نشریه فلسفه­ دین، ش5: 141 ـ 172.

رودگر، محمدجواد(1396)«عوامل کشف و شهود در قرآن و روایات»، پژوهشنامه معارف قرآنی، ش29، 87ـ 112.

روشنفکر، کبری(1386) «جلوه رمانتیسم مثبت در آثار سهراب سپهری و ایلیا ابوماضی،» فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه ازاد اسلامی مشهد،ش13 : 135 ـ 150.

زرقانی،سیّد مهدی(1384) چشم­انداز شعر معاصر ایران، چاپ اول، تهران: ثالث.

زرّین­کوب، عبدالحسین(1380) ارزش میراث صوفیه، چاپ دهم،تهران: امیرکبیر.

زمرّدی،حمیرا(1387) نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، چاپ اول، تهران: زوّار.

زهره­وند، سعید، مسعودی، مرضیه(1393) «شهود زیباشناسانه و زیبایی­شناسی شهودی در شعر و نقاشی سهراب سپهری»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش3: 63ـ 96.

سپهری، سهراب(1389) هشت کتاب، چاپ اول، اصفهان: گفتمان اندیشه معاصر. 

سجادی، سید جعفر(1370) فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.

سرکوهی، فرج(1383) «عارفی غریب در دیار عاشقان»، باغ تنهایی(یادنامه سهراب سپهری)به کوشش حمید سیاه پوش، تهران: نگاه: صص99 ـ 104.

سیّد حسینی،رضا(1387) مکتب­های ادبی، ج1، چاپ پانزدهم،تهران: نگاه.

شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1392) زبان شعر در نثر صوفیه(درآمدی به سبک­شناسی نگاه عرفانی). چاپ سوم، تهران:سخن.

ـــــــــــــــــــ(1387) ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، چاپ پنجم، تهران: سخن.

شمیسا، سیروس (1382) نگاهی به سهراب، چاپ اول، تهران: صدای معاصر.

غزالی،احمد(1368) سوانح­العشاق، به تصحیح هلموت ریتر،چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

فنایی اشکوری،محمد (1390) معرفت شهودی در عرفان اسلامی، پژوهشنامه عرفان، شماره 5: 137ـ 158.

قوام، ابوالقاسم، واعظ زاده، عباس(1388) «تنهایی در برخی صوفیانه های شعر فارسی با رویکرد ویژه به شعر سهراب سپهری»، مطالعات عرفانی دانشگاه کاشان، ش9: 99 ـ 132.

 کروچه، بندتو(1388) کلیات زیباشناسی، ترجمة فؤاد روحانی،چاپ هشتم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

مرتضوی، منوچهر(1384) مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ­شناسی، چاپ چهارم، تبریز: ستوده.

مور، تامس(1387) آرمانشهر، ترجمه داریوش آشوری و نادر افشار، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.

مولوی، جلال­الدین (1382) کلیات شمس تبریزی، مطابق نسخه تصحیح شده فروزانفر، چاپ اول، تهران: طلایه

میکائیلی،حسین(1389) «پیوند عرفان و رمانتیسم در شعر سپهری، مجله مطالعات عرفانی»، ش11: 273ـ 294.

یثربی، سیّدیحیی(1379) معرفت­شناسی عرفا، مجله ذهن (ویژه فلسفه و کلام) شماره 2: 98ـ111.

reference

 

Ahmadi, Babak (1996) Truth and Beauty, First Edition, Tehran: Markaz.

Ashouri, Dariush (2004) "Sepehri in the Behavior of Poetry" pp. 11-27,  Bghe Tanhayei (Sohrab Sepehri's memoir), by Hamid Siahpoosh, Tehran: Negah.

Ashtiani, Seyyed Jalaluddin (No date) Description of Qaisari Introduction, Qom: Islamic Propaganda Office.

Fanaei Eshkevari, Mohammad (2011) Intuitive Gnosis in Islamic Mysticism, Journal of Mysticism, No. 5: 137-158.

Ghavam, Abolghasem, Vaezzadeh, Abbas (2009) " Loneliness in the Sufi persian poetry with a special approach to sohrāb's poetry", Mystical Studies, pp. 9: 99-132

Ghazali, Ahmad (1990) The Incidents of Love, edited by Helmut Ritter, Vol. 1, Tehran: University Publishing Center.

Hafez (1994) Divan, based on the corrected version of Allameh Mohammad Qazvini, Vol 7, Tehran: Payam Adalat.

Hassani, Saleh (1993) Niloufarkhoshum, Vol I, Tehran: Niloufar.

Hosseini Kouhsari, Seyed Ishaq (2010) "Mystical Discovery and Intuition", Journal of Philosophy of Religion, Vol. 5: pp. 141-172

Jafari Jazi, Massoud (1998) The Course of Romanticism in Europe, Vol. I, Tehran: Center.

Jafari Jazi, Massoud (2007) The Course of Romanticism in Iran from the Constitution to Nima, Vol. 1, Tehran: Markaz.

Krucheh, Bandto (2009) Generalities of Aesthetics, translated by Fouad Rouhani, Vol.8, Tehran: Book Translation and Publishing Company.

Mikaeli, Hossein (2010) " The Relationship between Mysticism and Romanticism in Sepehri's Poetry, Mystical Studies, Vol. 11: pp. 273-294.

Molavi, Jalaluddin (2003) Generalities of Shams Tabrizi, according to the corrected version of Forouzanfar, Vol1, Tehran: Talaieh.

Moore, Thomas (2008) Armanshahr, translated by Dariush Ashouri and Nader Afshar, Vol3, Tehran: Kharazmi.

Mortazavi, Manouchehr (2005) Hafez School or Introduction to Hafez Studies, Vol4, Tabriz: Sotoudeh.

Roshanfekr, Kobra (2007) "The manifestation of positive romanticism in the works of Sohrab Sepehri and Ilya Abu Madi," Journal of Persian Literature, Islamic Azad University of Mashhad, Vol. 13: pp. 135-150

Rudgar, Mohammad Javad (2017) "Factors of Discovery and Intuition in the Qur'an and Traditions", Journal of Quranic Knowledge, Vol. 29: pp. 87-112

Sarvat, Mansour (2006) Introduction to Literary Schools, Vol. I, Tehran: Sokhan.

Sajjadi, Seyed Jafar (1991) Dictionary of Mystical Terms and Expressions, Tehran: Tahoori.

Sepehri, Sohrab (2010) Eight books (Hasht Ketab), Vol. I, Isfahan: GHotemane andusheh.

Seyed Hosseini, Reza (2008) Literary Schools, Volume 1, Vol15, Tehran: Negah.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2013) The Language of Poetry in Sufi Prose. Vol 3, Tehran: Sokhan.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2008) Persian Poetry Periods from Constitutionalism to the Fall of the Monarchy, Fifth Edition, Tehran: Sokhan

Shamisa, Sirus (2003) A Look at Sohrab, Vol. 1, Tehran: Sedaye moaser.

Torabi, Zia al-Din (2003) "The secret of nature in the poetry of Sohrab Sepehri", Kayhan Farhangi, Vol. 200: pp. 66-69.

Yathribi, Seyedihi (2000) Epistemology of mystics, Journal of Mind (Special Philosophy and Theology) No. 2: pp. 98-111.

Zamradi, Homeira (2008) Plant Symbols in Persian Poetry, Vol. I, Tehran: Zovar.

Zarghani, Seyed Mehdi (2005) Perspectives on Contemporary Iranian Poetry, Vol. I, Tehran: Sales

Zarrinkoob, Abdolhossein (2001) The value of Sofia heritage Vol 10, Tehran: Amirkabir.

Zohrehvand, Saeed, Masoudi, Marzieh (2014) " Aesthetic Intuition and Intuitive Aesthetic in Sohrab Sepehri's Painting and Poetry", Contemporary Persian Literature, Vol. 3: pp. 63-96.