نقد جامعه شناختی رمان «سفر» محمود دولت‌آبادی

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

جمال ادهمی ¹ , پرویز جهانگیری ² , چنور دیداری ³

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
2 - دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه تربیت مدرس
3 - دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

تاریخ دریافت : 1389/11/22 تاریخ پذیرش : 1390/02/28 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: sociological criticism, literary criticism, sociology of literature, دولت آبادی, نقد ادبی, جامعه شناسی ادبی, نقد جامعه شناختی, رمان «سفر», Dollatabadi Mahmud, Safar,

چکیده مقاله :

مقاله‌ی حاضر به نقد جامعه شناختی رمانسفر می پردازد، نقد جامعه شناختی رمان به عنوان گرایش مهمی در جامعه شناسی ادبیات، به تعامل رمان و جامعه و تأثیر متقابل آن دو بر یکدیگر می پردازد. در نخستین رمان های فارسیاز دوره مشروطه تا رمان های اخیردوره معاصر، بین ساختار و محتوای رمان فارسی و جامعه ایرانی همواره رابطه معین وجود داشته است بنابراین با پیچیده‌تر شدن روابط حاکم بر جامعه ایرانی در عرصه های اجتماعی- سیاسی و فرهنگی، ساختار رمان فارسی نیز به سمت واقع‌گرایی انتقادی تمایل بیشتری پیدا کرده است. در رمان سفر به عنوان اثری که حاصل تحولات دوره گذار است نویسنده با انتخاب زندگی یک خانواده معمول حاشیه شهری ابعاد تراژیک این طبقه اجتماعی را در اثر آن تحولات ترسیم می کند. بنابراین در این جستار ابتدا به نظریه های مسلط و رایج در باب نقد جامعه شناختی اشاره شده است، سپس براساس شواهدی از رمان سفر با روش اسنادی به تحلیل نظری- استنباطی آن پرداخته است.

چکیده انگلیسی:

The  present article offers a sociological  criticism on “Safar” novel. The sociological criticism as an important approach in sociology of  literature , studies  interaction between novel and society, as well as, the effect of them on each other. First persian novels since constitutionalism era to the contemporary period, there has been a specific connection between structure and content of Persian novel and Iranian society. With more complex dominant relationship in Iranian society including social, political and cultural spheres, structure of Persian, structure of Persian novel has oriented to a critical realism. In  the “safar” novel , as a literary work that is result of transition period changes, the author by choosing  the life of an ordinary family in suburb area, shows tragic dimensions  of  this social class influenced by those transformations. So in this study firstly we  are going to refer  to dominant theories on sociological criticism and give an   theoretical  explanation on society changes based on “safar” novel based on documentary method.

منابع و مأخذ:

        1-        ایوتادیه، ژان(1377) جامعه شناسی ادبیات و بنیان گذاران آن، ترجمه محمد جعفر پوینده، تهران، نشر نقش جهان.

        2-        باختین، میخاییل(1380) سودای مکالمه، خنده، آزادی، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ اول ، تهران، نشر چشمه.

        3-        بوتور، میشل(1379) جستارهای درباب رمان، ترجمه سعید شهر تاش،، چاپ اول تهران، نشر سروش.

        4-        چهل تن، امیرحسین وفریدون فریاد(1373) ما نیز مردمی هستیم(گفتگو با محمود دولت آبادی) ، چاپ اول ، تهران، نشر چشمه.

        5-        دولت آبادی، محمود(1368) کارنامه سپنج(مجموعه آثار)، چاپ اول ،تهران، نشر بزرگمهر..

        6-        -سعید، ادوارد (1377)جهان، متن و منتقد، ترجمه اکبر افسری، چاپ اول ، تهران، نشر توس.

        7-        سلدن، رامان، ویدوسون پیتر (1377) راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، چاپ دوم ، تهران، نشر طرح نو.

        8-        شهپر راد، کتایون(1382)رمان درخت هزار ریشه(بررسی آثار داستانی محمود دولت آبادی از اغاز تا کلیدر)،ترجمه حسین آذین،چاپ اول ، تهران، انتشارات معین.

        9-        علایی، مشیت (1380) نقد ادبی و جامعه شناسی، کتاب ماه و ادبیات و فلسفه، شماره 10و 11، سال چهارم، مرداد و شهریور.

      10-      کریستوا، ژولیا(1381) کلام، مکالمه و رمان، ترجمه پیام یزدانجو، چاپ اول ، تهران، نشر مرکز.

      11-      کوهلر، اریش(1377) تزهای درباره جامعه شناسی ادبیات، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ اول ، تهران، نقش جهان.

      12-      کوندرا، میلان(1372) هنر رمان، ترجمه پرویز همایون پور، چاپ سوم ، تهران، نشر سروش.

      13-      گلدمن، لوسین(1371) جامعه شناسی ادبیات(دفاع از جامعه شناسی رمان)، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ اول ، تهران، نشر هوش و ابتکار.

      14-      لابیکا، ژرژ(1377) شئ وارگی، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ اول ، تهران، نشر نقش جهان.

      15-      لوکاچ، جورج(1380)، نظریه رمان، ترجمه حسن مرتضوی، چاپ اول ، تهران، نشر قصه.

      16-      لوکاچ، جورچ(1373) پژوهشی در رئالیسم اروپایی، ترجمه اکبر افسری، چاپ اول ، تهران، نشر علمی و فرهنگی.

      17-      لوکاچ، جورچ(1378) تاریخ و آگاهی طبقاتی، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ دوم ، تهران، نشر تجربه.

      18-      لووی، میشل و سامی نعیر(1376) مفاهیم اساسی در روش لوسین گلدمن، ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ اول ، تهران، نشر چشمه.

      19-      میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی،( ذوالقدر) (1377) واژهنامههنرداستاننویسی، تهران، نشرکتاب مهناز.

      20-      -ولک، رنه و آوستین وارن(1373) نظریه ادبیات، ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

      21-      ولک، رنه (1377) تاریخ نقد جدید، ترجمه سعید ارباب شیروانی، چاپ اول ، تهران، نشر نیلوفر، جلد اول.