محتوای طنز در آثار محمدعلی افراشته

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

آیدا پارس پور ¹ , عصمت خوئینی ²

1 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

تاریخ دریافت : 1395/05/22 تاریخ پذیرش : 1395/06/24 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: نقد, محمدعلی افراشته, طنز اجتماعی, ادبیات کارگری, Mohammad Ali Afrashteh, social satire, workers literature, criticize,

چکیده مقاله :

محمدعلی افراشته (1287–1338)، از پیشگامان شعر گیلکی و از نامداران طنز اجتماعی در قالب شعر و نثر سادۀ فارسی است. او درآثار خود، به دفاع از زحمت‌کشان پرداخته است و به همین دلیل از برجسته‌ترین نمایندگان ادبیات کارگری به شمار می‌رود. هنر افراشته این است که با استفاده از طنز، مردم را به اندیشیدن درباره ی حقوق اجتماعی خود ترغیب می‌کند. روزنامه‌ی چلنگر که از سال 1329، به مدت دو سال و نیم منتشر می‌شد، حاصل زندگی ادبی افراشته و به نوعی بازتاب دهندۀ عقاید و افکار اوست. اغلب آثار افراشته، در این روزنامه چاپ شده است. محتوای آثار افراشته نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی است که در قالب شعر، داستان، نمایشنامه و تعزیه و با زبان طنز مجال بروز یافته است. وی در مواجهه با جامعه ی ایران آن روزگار، مشکلات عظیمی را مشاهده می کند که موجب تباهی و عقب‌ماندگی جامعه ی ایرانی گردیده است؛ در نتیجه به عنوان فردی وطن دوست و شاعری انقلابی و روشنفکر با استفاده از زبان ساده ی طنزآمیز مشکلات را در آثار خود انعکاس می دهد و بر اساس نوع گرایش های سیاسی خود، برای درمان دردهای آن راه حل نشان می دهد. نوشته ی حاضر با بررسی محتوایی مجموعه ی آثار محمدعلی افراشته، زمینه‌های مختلفی از نقد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اخلاقی را در نمونه های فراوانی از نظم و نثر آثار وی بازنموده است.

چکیده انگلیسی:

Mohammad Ali Afrashteh (1909–1960) is one of the poineers in Gilan poetry and social satire in the form of the famous persian poetry and simple prose. He has been defending labors so he considers one of the greatest candidates of labouring literature. Art of Afrashteh is that while making other people laugh, encourage them to think about their own rights too. Chalangar newspaper which has been published for two years and a half since (1951), is the result of his literary life and somehow reflects his beliefs and thoughts. Most of Afrashteh´s writings have been published in this newspaper. The content of Afrashteh´s writings is the criticize of social and political suituation which has been shown in the form of poetry, story, play and has been show by satire language.He has seen big problems in Iran society which can destroy and reteocede Iran society. As a result, he as a patriot and revolutionary person will reflect the problems in his writings in a simple language and based on his political views will find a solution for the care of their pains. This writing included different way of social, economical, cultural, political and moral criticizing by the analysis of Mohammad Ali Afrashteh´series of writings.

منابع و مأخذ:

• آرین­پور،  یحیی، (1372)، از صبا تا نیما، ج2، چاپ پنجم، تهران: زوار.


• اصلانی، محمدرضا، (1385)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، تهران: کارون.


• افراشته، محمدعلی، (1324)، آی گفتی، تهران: اداره­ی نشریات حزب توده.


• ___________، (1331)، مکتب نو، تهران: اداره­ی نشریات حزب توده.


• ___________، (1357)، چلنگر، تهران: رفعت.


• ___________، (1358)، مجموعه آثار محمدعلی افراشته، گردآوردنده نصرت­اله نوح، تهران: توکا.


• ___________، (1360الف)، چهل داستان، به کوشش نصرت­اله نوح، تهران: حیدربابا.


• ___________، (1360ب)، نمایشنامه­ها تعزیه­ها سفرنامه، به کوشش نصرت­اله نوح، تهران: حیدربابا.


• ___________، (1389)، دماغ شاه، به کوشش بهزاد موسایی، چاپ دوم، رشت: فرهنگ ایلیا.


• پزشک­زاد، ایرج، (1351)، دایی جان ناپلئون، تهران: صفی­علی­شاه.


• تجبر، نیما، (1390)، نظریه­ی طنز بر بنیاد متون برجسته­ی طنز فارسی، تهران: مهرویستا.


• شفیعی کدکنی، (1390)، با چراغ و آینه (در جستجوی ریشه­های تحول شعر معاصر ایران)، تهران: سخن.


• صدر، رویا، (1381)، بیست سال با طنز، تهران: هرمس.


• ضیایی، محمدرفیع، (1388)، پرونده­ی کاریکاتور، ج2، تهران: سوره مهر.


• فتوحی، محمود، (1390)، سبک­شناسی (نظریه­ها، رویکردها و روش­ها)، تهران: سخن.


• فخرائی، ابراهیم، (1365)، گیلان قلمرو شعر و ادب، تهران: جاویدان.


• مرادیان گروسی، علی اکبر، (1387)، «تأثیر افراشته بر شاعران گیلکی زبان»، چیستا، ش251، مهر، 103-113.


• موسوی گرمارودی، علی، (1380)، دگرخند (درآمدی کوتاه بر طنز و هزل و هجو در تاریخ معاصر)، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.


• نبوی، ابراهیم، (1378)، کاوشی در طنز ایران، ج1، تهران: جامعه ایرانیان.

نجف­زاده بارفروش، محمدباقر، (1378)، طنزنویسان ایران از مشروطه تا امروز، تهران: خانواده.