ذکر، اسم اعظم، عدم توقیفیت اسماء و جایگاه صفات جلال و جمال الهی در سیر و سلوک در سایه‌سار آثار نجم کبری

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

شهروز گودرزی منفرد ¹ , مهدی محبتی ² , جلیل تجلیل ³ , رقیه صدرایی ⁴

1 - دانشجوی دکترا زبان و ادبیات فارسی،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
3 - استاد تمام ،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/10 تاریخ پذیرش : 1401/09/07 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: اسم اعظم, صفات الهی, اسماء الهی, ذکر, نجم الدین کبری,

چکیده مقاله :

عرفان در مرتبۀ اول بر پایۀ عنایت الهی و در درجۀ بعدی بر پایۀ معرفت، محبت، تزکیه نفس، خلوت، ذکر، روزه، طهارت، سماع، تسلیم محض به شیخ کامل و نفی خواطر و رضا بنانهاده شده است. نجم الدین کبری عارف بزرگ قرن ششم و ابتدای قرن هفتم که به‌واسطه شاگردان جاودانه وی شناخته‌شده است. دارای اندیشه‌های بزرگی است که هنوز هم ناشناخته مانده است. ضرورت این تحقیق آنجا رخ می نماید که بسیاری از اندیشه‌های این شیخ که مهجور مانده است دارای کلامی متفاوت از دیگر عرفا است. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی به بررسی ذکر و مسائل مرتبط با آن در آثار نجم الدین کبری پرداخته است. در کنار ذکر به مباحث پر مجادله‌ای چون اسم اعظم، توقیفیت یا عدم توقیفیت اسماء و نیز جایگاه صفات جمال و جلال الهی در سیر و سلوک ازنظر این شیخ ولی تراش می‌پردازیم. البته تحقیقات وسیع‌تری جهت رفع مبهمات و مرموزات اندیشه شیخ کبری لازم است.

چکیده انگلیسی:

Irfan is based on divine providence in the first level and in the next level based on knowledge, love, self-cultivation, solitude, remembrance, fasting, purity, hearing, pure submission to the complete sheikh and negation of conscience and satisfaction. Najm al-Din Kobri, a great mystic of the 6th century and the beginning of the 7th century, who is known by his eternal students. It has great ideas that are still unknown. The necessity of this research occurs because many of the thoughts of this sheikh, who has remained abandoned, have a different wording from other mystics. This research, using the descriptive-analytical method and the use of library and documentary studies, has investigated the zikr and its related issues in the works of Najmuddin Kobari. In addition to dhikr, we discuss controversial topics such as the great name, the prohibition or non-possession of names, and the place of the attributes of divine beauty and glory in the conduct of this Sheikh Wali Tarash. Of course, wider research is needed to resolve the ambiguities and mysteries of Sheikh Kabri's thought.

منابع و مأخذ:

منابع

ابوروح‌، لطف‌الله‌ بن‌ ابی‌ سعد؛ و شفیعی‌ کدکنی‌، محمدرضا. (۱۳۸۶). حالات‌ و سخنان‌ ابوسعید ابوالخیر. تهران‌: سخن‌.

‫اردکانی‌یزدی، احمد بن‌ محمد؛ و نورانی‌، عبدالله‌. (۱۳۷۵). مرآت‌الاکوان : تحریر شرح هدایه ملاصدر‌ا‌شیرازی. (ایران و شرکت انتشارات علمی و فرهنگی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر نشر میراث مکتوب.

‫جعفر سجادی‌. (۱۳۷۳). فرهنگ‌ معارف‌ اسلامی‌: شامل‌ اصطلاحات‌ مربوط به‌ علوم‌ ، فلسفه‌ ، منطق‌ ، فقه‌ ، اصول‌ ، کلام‌ ، تفسیر ، هیئت‌ ، نجوم‌ ، ملل‌ و نحل‌ ، گاه‌شماری‌ ، ادبیات‌ ٬ آ - ج. تهران‌: کومش‌.

‫حسن‌زاده‌ آملی‌، حسن‌. (۱۳۷۱). رساله‌ نور علی‌ نور در ذکر و ذاکر و مذکور (ویرایش ‏‫[ویراست ۲؟].). قم‌: تشیع‌.

‫حسن‌‌زاده آملی، حسن؛(۱۳۸۵). نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور. قم: ال‍ف‌. لام‌. م‍ی‍م‌.

‫ حسن‌‌زاده آملی، حسن؛ (۱۳۸۵الف‌). دروس معرفت نفس. قم: ال‍ف‌. لام‌. م‍ی‍م‌.

حسن‌‌زاده آملی، حسن؛ نراقی، احمد بن محمدمهدی؛ و نراقی، احمد بن محمدمهدی. (۱۳۸۰). خزائن. قم: قیام.

‫سهروردی‌، یحیی‌بن‌ حبش‌. (۱۳۷۲). مجموعه‌ مصنفات‌ شیخ‌ اشراق‌. (هانری‌ کوربن‌، مصحح، سیدحسین‌ نصر، محقق). تهران‌: وزارت فرهنگ و آموزش عالی. موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).

‫صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ و صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۷۱). عرفان و عارف نمایان: ترجمه‌ کسر اصنام‌ الجاهلیه‌. (محسن بیدارفر). تهران: الزهرا (س).

‫فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. (۱۳۷۲). راه روشن. (محمدرضا عطایی، محمدصادق عارف، و عبدالعلی صاحبی). مشهد مقدس: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامى.

‫قشیری‌، عبدالکریم‌ بن‌ هوازن‌؛ عثمانی‌، حسن‌ بن‌ احمد؛ و فروزانفر، بدیع‌‌الزمان. (۱۳۷۴). ‏‫‏ترجمه‌ رساله‌ قشیریه‌. (شرکت انتشارات علمی و فرهنگی). ‏‫تهران‌: ‏‫: شرکت‌ انتشارات‌ علمی‌ و فرهنگی‌.

‫کنتوری‌، حامدحسین‌بن‌ محمدقلی‌؛ دهلوی‌، عبدالعزیزبن‌ احمد؛ و مولانا بروجردی‌، غلامرضا. (۱۴۱۶). عبقات‌ الانوار فی‌ اثبات‌ امامه‌ الائمه‌ الاطهار. (جامعه‌ مدرسین‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌. دفتر انتشارات‌ اسلامی‌). قم‌: الجماعه‌ المدرسین‌ فی‌ الحوزه‌ العلمیه‌ بقم‌، موسسه‌ النشر الاسلامی‌.

‫محمدی، احمد. (۱۳۸۶). نجم کبری : پژوهشی در آثار و احوال شیخ نجم‌الدین‌کبری. تبریز: مهران.

‫مستملی‌، اسماعیل‌ بن‌ محمد؛ و روشن‌، محمد. (۱۳۶۳). شرح‌‌التعرف‌ لمذهب‌‌التصوف‌. ‏‫تهران‌: ‏‫: اساطیر.

‫محمد تقی؛ و مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۳۶۸). بحار الأنوار. (محمدمهدی خرسان، هدایت‌الله مسترحمی، علی‌اکبر غفاری، محمدباقر بهبودی، محمدباقر محمودی، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، … یحیی عابدی زنجانی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

‫نجم‌ رازی‌، عبدالله‌ بن‌ محمد؛ (۱۳۸۰). مرصادالعباد. (شرکت انتشارات علمی و فرهنگی) (ویرایش ‏‫[ویراست۲].). ریاحی‌، محمدامین‌. ‏‫تهران‌: ‏‫: شرکت‌ انتشارات‌ علمی‌ و فرهنگی‌.

‫نجم‌الدین‌ کبری‌، احمد بن‌ عمر؛ (۱۳۸۸). ‏‫نسیم جمال و دیباچه جلال(فوائح‌ الجمال‌ و فواتح‌ الجلال‌). مایر، فریتس‌؛ و انصاری‌، قاسم‌. تهران: طهوری.

‫نجم‌الدین‌ کبری‌، احمدبن‌ عمر؛ (۱۳۹۰). آداب‌الصوفیه و السایرالحایر : دو رساله فارسی کهن در تصوف. قاسمی‌، مسعود. تهران: طهوری.

‫‫ نجم‌الدین‌ کبری‌، احمدبن‌ عمر (۱۴۳۷). الاصول‌ العشره‌. لاری‌، رضی‌الدین‌ عبدالغفور؛ و مایل‌ هروی‌، نجیب‌. تهران‌: مولی‌.

نراقی، احمد بن محمدمهدی. (۱۳۷۸). معراج السعادة. (مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث). قم: موسسه انتشارات هجرت.

‫نراقی‌، احمدبن‌ محمد مهدی‌. (۱۳۶۲). کتاب معراج‌السعاده: بهترین کتاب در علم اخلاق و آداب و سنن اسلامی. تهران: رشیدی.

Abu Ruha, by the grace of God, daughter of Abi Saad; And Šafi'i Kadkani, Mohammad Reza. (1386).halat v suxanan Abu Saeed Abu al-Xair. Tehran,  Suxan.

Ardakani Yazdi, Ahmad ebn Mohammad; And Noorani, Abdullah. (1375). Meratolakvan tahrir of Šarhe Mulla Sadrâ Širazi (Iran and Šerkat enteŠarat elmi v farhangi). Ministry of Culture and Islamic Guidance of Tehran, mirase maktoob.

Jafare sajadi, farhang v maaref eslami, The culture of Islamic knowledge includes terms related to science, philosophy, region, jurisprudence, principles, theology, interpretation, board, astronomy, nations and nations, chronology, literature. Tehran. QomeŠ

 

Hassanzadeh Amoli, Hassan. (1371). Resale nor ala nor dar zekr v zaker v mazkor (edition [edition 2?]). Qom: taŠayo.

 

Hassanzadeh Amoli, Hassan; (1385).dorose marefat nafes. Qom. Alef.lam.mim

 

Hassanzadeh Amoli, Hassan; Naraqi, Ahmad bin Mohammad Mahdi; And Naraqi, Ahmad ibn Muhammad Mahdi. (1380). xazâen. Qom. qiyam.

 

Suhrawardī, Yaḥyá ibn ḤabaŠ,majmoee modanafat sheix eŠragh,  (Henry Corben, mosaheh , Seyed Hossein Nasr, mohagheg). Tehran ‌: Ministry of Culture and Higher Education. Institute of Cultural Studies and Research (Research Institute

Sadr al-Din Širazi, Muhammad ibn Ibrahim; (1371).erfan v aref namayan. Translate of kasare ol asnam ol jaheliat.(Mohsen Bidarfar). Tehran: Al-Zahra (sa)

Faiz KaŠani, Mohammad ibn Šah Morteza. (1372). Rahe roŠan. (Mohammad Reza Atai, Mohammad Sadegh Aref, and Abdul Ali Sahebi). Holy MaŠhad: Astan Quds Razavi, Islamic Research Foundation.

Ghosahire abdolkarim ibn havazen Ottomani, Hassan ibn Ahmad; And Forouzanfar, the. (1374). Translation of the QoŠyrie resale . (elmi farhangi  publishing company). Tehran.

Contour, Hamed Hussein Ibn Muhammad Qoli; Maulana Boroujerdi, Gholamreza. (1416).abaghatolanvar fi esbat emame alaimtolathar. (Qom Seminary Teachers Association. Islamic Publications Office). Qom: Teachers' Association in the Scientific Field in Be qom, Islamic PubliŠing Institute.

Mohammadi, Ahmad (1386). Najm Kobra: pajoheŠi dar ahval v asar Šyxe Najmuddin Kobra. Tabriz: Mehran.

Mustamliya, Ismail Ibn Muhammad; And RoŠan, Muhammad. (1984). Šrholtaʼrof le mazhabl tasavof. Tehran ‌: asatir.

Mohammad Taghi; And Majlisi, Muhammad Baqir bin Muhammad Taqi. (1989). Baharol anvar. (Mohammad Mehdi Xorsan, Hedayatullah Mostarahmi, Ali Akbar Ghaffari, Mohammad Baqir Behboodi, Mohammad Baqir Mahmoudi, Mohammad Baqir bin Mohammad Taqi Majlisi, Yahya Abedi Zanjani). Beirut: daarol ehiyo torasol Arabi.

Najma Razia, Abdullah Bana Muhammad; (1380).mersadolibaad. (elmi farhangi  publishing company). (Edition [Edition 2].). Риmohamad amin riyahi. Tehran ‌::

Najmuddin Kobra, Ahmad Bana Omar; (1388). Nasim Jamal and DibaČeh Jalal Mayer, Fri . ansari ghasem. Tehran: Tahoori.

Najmuddin Kobra, Ahmad Ibn Omar; (1390). Adabol Sufie v sayerol haire du resale farsi kohan dar adabe tasavuf. Ghasemi masoud.  Tehran: Tahoori.

Najmuddin Kobra, Ahmad Ibn Umar (1437).osole aŠare. Laria, Raziauddin Abdul Ghafoor; And maiele Heravi, najiib. Tehran: Molly.

Naraqi, Ahmad ibn Mohammad Mahdi (1378). Merajo saâdat. (Foundation of AleBeyt alayhem a salam le ihyae torase). Qom: Hijrat Publishing Institute.

Narâqi, Ahmad ibn Mohammad Mahdi (1362). Ketab Merajo saâdat: The best book in the science of ethics and Islamic customs and traditions. Tehran: RaŠidi.