ترامتنیت در شعر شاملو: نواندیشی در کاربرد مضامین کهن الگوها و اسطوره های ادبیات ایران و جهان در شعر «رُکسانا»

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

سیدرضا ابراهیمی ¹

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیجار

تاریخ دریافت : 1397/12/01 تاریخ پذیرش : 1398/03/09 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: ادبیات ایران و جهان, شعر «رُکسانا», ترامتنیت, کهن الگوها, اسطوره, نواندیشی, احمد شاملو,

چکیده مقاله :

اشعار احساسی احمد شاملو بر خلاف اشعار اجتماعی او که دغدغه‌ها و اوضاع اجتماعی و سیاسی جامعه را بیان می کند، به بیان احساسات و احوالات شخصی وی میپردازد. در این دسته از اشعار می توان تأثیرپذیری و بهره گیری از کهن الگوها، روایتهای مرسوم و اسطوره‌های ادبیات ایران و جهان را مشاهده کرد که در درجه اول شعر را متأثر از ادبیات شرق و غرب نشان می دهد ولی مبتنی بر نوگرآیی، آشنایی زدایی و خلق فضای فراواقعی (سئورال) و وهم انگیز است که نشان می دهد که شاعر چگونه با چیره دستی و با ذهنیتی نو اندیش و خلاقانه از فضای سنتی ادبیات کلاسیک فاصله گرفته و فضا و مضامین جدیدی را خلق نموده است. در این جستار سعی شده با بهره گیری از نظریات ژرار ژنت پیرامون نقد بینامتنی (ترامتنی) شعر بلند رُکسانا از لحاظ تأثیرپذیری شاعر از کهن الگوها و روایتهای متون ادب فارسی و جهان و چگونگی خلق فضا و مفاهیم جدید مورد نقد و بررسی قرار گیرد و تأثیرپذیری و سپس خلق نوآورانه فضا، مضامین، ساختار شعری، و روایتهای جدیدی که به بیان احساسات وی ختم می شود با رویکردهای پنج گانه ژنت تطبیق و بررسی شود. این تحقیق با مطالعه روابط ترامتنی در شعر رُکسانا سعی دارد دریچه جدیدی به خوانش و شناخت جهان بینی اندیشه های شعری در اشعار احساسی احمد شاملو بگشاید.

چکیده انگلیسی:

Unlike his social poems which express the social and political concerns of the society, Ahmed Shamlou, in his emotional poetry, addresses his emotions and personal feelings. The influence and utilization of archetypes, common narratives, and myths of both Persian and world literature can be noticed in these poems, which primarily show the poet has been affected by the literary cannons of the East and the West. But, inspired by his modern attitude, de-familiarization, and the aptitude to create an overwhelming (unorthodox) space is one of his concerns that shows how the poet has been distracted from the traditional classical context of classical poetry by creating a new and innovative mindset and as well as new spaces and themes. In this essay, it has been tried to use the ideas of Gerard Genet regarding the transtextuality, a long poem by Shamlou named “Roxana” has been chosen and it has been investigated that how novel and innovative (unorthodox) space, structure and poetical concepts and themes created and have been used in expressing the feelings.