نقش زن در ادبیات کهن و اسطوره های ایرانی
محورهای موضوعی : تربیت بدنی، مدیریت ورزشی، علوم ورزشی
سیده سعیده سنجری
1
(دانشگاه آزاداسلامی، واحد رودسر واملش، گروه ادبیات، رودسر، ایران.)
کلید واژه: مادرشاهی, آناهیتا, سپندارمذ, ایزدبانو, goddess, Matriarchy, دروج, matrimony, Spandarmaz, Duruj, Anāhitā,
چکیده مقاله :
در ایران باستان زن مقام ارجمندی را دارا بوده و در تمام شئون زندگی با مرد برابری می کرده است. از نظر ریشه شناختی واژۀ زن از ریشه zan به معنی زایش و زائیدن که در زبان پهلوی به صورت zan و nārīg، در زبان سغدی wa/əδو در زبان فارسی باستان wadūیا wad و در زبان اوستایی Vantav و در زبان سنسکریت به شکل Vadhu به کار رفته است. منزلت و جایگاه والای زن در همه ادوار نمودی از اقتدار بانوان همراه با القاب و عنوان های زنانه شان است برای دفاع از حیثیت، خانواده و سرزمین شان. این نمودار را می توان در ایزد بانوان اسطوره های کهن چون آناهیتا، سپندارمذ، دئنا و چیستا و... ملاحظه نمود. مهر و عشق و پایبندی به پیمان زنان از یک نگاه و کجرویهای اهریمنی را نیز به طریقی دیگر در دیو بانوان اسطوره های کهن چون جهی، بوشیاسب و... می توان دید. اما همه و همه حکایت از وجود دو اصل خیر و شر در بنیاد زن است که همان نیکی و بدی است. لذا، همانطور که اهداف مثبت در آناهیتا، که ایزد آب ها و باروری و کمال است، وجود دارد، صفات منفی نیز همچون انتقام و کینه کشی در شخصیتādā که او نیزایزدبانو است تجلی پیدا می کند.
The ancient Persians always esteemed women as being equal to men in all aspects of life. Etymologically, the word “woman” in Persian language originated from the word (zan), which means “giving birth”. The word had different forms in various languages: (zan) and (nārīg) in Pahlavi, (wa/əδ) in Soghdi, (wadū) or (wad) in Old Persian, (Vantav) in Avestan, and (Vadhu) in Sanskrit. The importance and the high status attributed to women were manifested in titles given to women as well as in their determination to defend their reputation, family, and land. Such a feature was also portrayed in ancient mythological goddesses such as Anahita, Spadnarmaz, Dena, Chista, and many others. Further, women’s love, affection, and commitment, in one perspective, and evil deviations, in another, were reflected in characteristics of female demons (daeva) like Jahi, Bushyasta, and others. However, all these myths refer to the good-evil duality in women’s nature. Therefore, as Anahita – female divinity of water, fertility, and kingship – possesses good attributes and pursues positive goals, evil attributes, such as vindictiveness and spitefulness are depicted in ādā – another goddess.
آموزگار، ژاله،(1374):تاریخ اساطیری ایران،انتشارات سمت،تهران.
آموزگار، ژاله،(1386): زبان فرهنگ اسطوره،انتشارات معین، تهران.
آموزگار، ژاله و احمد تفضلی،(1386): اسطوره زندگی زردشت،انتشارات چشمه، تهران.
ابوالقاسمی، محسن،(1375): راهنمای زبانهای باستانی، جلد 1 و 2،انتشارات سمت، تهران.
بهار، مهرداد،(1378): پژوهشی در اساطیر ایران، به کوشش دکتر کتایون مزداپور، انتشارات آگاه، تهران.
بهار، مهرداد،(1385):بندهش، انتشارات توس، تهران.
بهار، مهرداد،(1387):ادیان اسیایی،انتشارات چشمه، تهران.
پورداود، ابراهیم،(1381):یشت ها،ج 1و 2، انتشارات اساطیر، تهران.
پورداود، ابراهیم،(1384): گات ها کهن ترین بخش اوستا،انتشارات اساطیر، تهران.
تفضلی، احمد،(1385): مینوی خرد،به کوشش دکتر ژاله آموزگار،انتشارات توس، تهران.
جلالی نائینی، سید محمدرضا،( 1384): فرهنگ سنسکریت – فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران(در چکیده).
داعی الاسلام، سید محمد علی(1357) وندیداد، انتشارات حیدرآباددکن.
زرشناس، زهره،(1385) : زن و واژه، انتشارات فروهر، تهران.
زنر، آر. سی،(1377): تعالیم مغان،ترجمه فریدون بدره ای،انتشارات حیدری،تهران.
کریستن سن، آرتور،(1378): ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی،انتشارات صدای معاصر، تهران.
فرای، ریچارد.ن،(1377) : میراث باستانی ایران، ترجمه مسعود رجب نیا،انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
علوی، هدایت الله، (1380 ): زن در ایران باستان، انتشارات هنرمند، تهران.
مکنزی، دیویدنیل،(1379): فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمه دکتر مهشید میرفخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران(در چکیده).
میرفخرایی،مهشید،(1367):روایت پهلوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
هینلز، جان،(1381): شناخت اساطیر ایران، ترجمه دکتر ژاله آموزگارو احمد تفضلی، انتشارات چشمه، تهران.
Bartholome , C., 1961 : Artrianisches worterbuch , Berlin.
Kellens , J., 1989 : Avesta in Encyclopedia Iranica , III volume.
_||_