نقش پیکرک های زنان در دنیای باستان (با تکیه بر مکشوفات باستان شناسی)
محورهای موضوعی : جامعه شناسیسید رسول موسوی حاجی 1 , سامان فرزین 2 , مریم زور 3
1 - دانشگاه مازندران،گروه باستان شناسی، مازندران، بابلسر، ایران.
2 - دانشگاه مازندران، باستان شناسی، مازندران، ایران.
3 - دانشگاه تربیت مدرس، گروه باستان شناسی، تهران، ایران.
کلید واژه: زن, آیین, woman, goddess, پیکرک, الهه, باستان, Figurine, Ancient Ritual,
چکیده مقاله :
پیش از ابداع خط، بشر با ساختن پیکرک هایی از گل، سنگ و غیره، اندیشه های خود را نمودارمی ساخت. اقوام پراکنده فلات ایران از هزاره های قبل از میلاد همواره پایبند تقلید صرف از طبیعت نبودندبلکه اغلب میل داشتند حاصل خاطره خیال خود را با نوک تیشه یا سر انگشت های هنرمندانه خود از سفالو سنگ برآورند و هر یک از پیکرک ها را مطابق آرزوها و اندیشه ها و باورهای آئینی خود جلوه گر سازند.پیکرواره های کوچک حیوانات و انسان احتمالا جنبه پیشکشی و نذری داشته است. پیکره های زنان نمادزایش (الهه مادر) و جنبه های مذهبی و آیینی داشته اند. تحلیل های روانشناسانه از این آثار هنری نشاندهنده این است که هنرمند فقط به دلیل ایجاد یک شیء هنری این آثار را خلق نمی کند، بلکه در پشت سراین هنر یک اندیشه است. از اولین آثار هنری که بشر ساخته همان پیکرک های انسانی بوده است که بیشتربه شکل زن بودند. زن برای مردمان آن دوران، انسانی پیچیده بوده و این پیچیدگی در پیکرک های ساختهشده نیز دیده می شود. از نظر هنرشناسان و باستان شناسان، در جهان بینی انسان شناسیِ باستانی، زن نماداسطوره بوده است. خدا بانوها اولین نمونه نمایش خصایص زن بوده اند. خدابانوها نه تنها مادر انسان هابلکه مادر تمام موجودات زنده اند، جانورانی که با هر پیکرک کشیده شده اند نشان دهنده این امر هستند.
Prior to script ion invention the humane expressed hearts and minds by figurines made of either mud or stones and etc. The scattered settled tribes of the Iranian plateau on B.C millennium were not always pure faithful imitators of the nature, but they often tended to expose their fancy and memory contents via either stone sculpture or artistic pottery by using ax head or fingers based on their wishes, rites or beliefs manifestation. The animal figurines were possibly considered as either vow; made to God or a sacred person or shrine, or as offerings. The female figurines were probably symbolized the birth and creation (Mother Goddess) and represented the rituals aspects. The psychological analysis of the mentioned art works could reveal that the artist that made such an artwork not due to the pure art but also to express an idea. The earliest man-made works of art were mostly the female human being figurines. The feminine was so mysterious for the ancient people and this could be seen in the created figurines. From the archaeological and the anthropology perspectives the woman represented the myth symbol considering the archaeological ancient world weltanschauung. The Lady Goddess was the primal archetype of woman characteristics. The Goddess was not only the mother figure of the humane being but the mother of the all creatures. The animals sculptured in any figurine represented such a matter.
پرادا، ایدات. هنر ایران باستان،ترجمه یوسف مجید زاده. ( 1357 ). تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
بروسیوس، ماریا. زنان در ایران باستان، ترجمه محمود طلوعی. ( 1389 ). انتشارات تهران، تهران.
چایلد،گوردن. سیر تاریخ، ترجمه احمد بهمنش. ( 1346 ). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دورانت، ویل. تاریخ تمدن (مشرق زمین گهواره تمدن)، ترجمه احمد آرام. ( 1354 ). تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
فرشی، پریچهر. ( 1384 ). بررسی و مطالعه پیکرک های زنان در فلات ایران مرکزی ایران در عهد
نوسنگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
فیروزمندی شیره جینی، بهمن. ( 1378 ). باستان شناسی و هنر آسیای صغیر،تهران: انتشارات سمت.
صراف، محمد رحیم. ( 1384 ). مذهب قوم ایلام،تهران :انتشارات سمت.
طاهری، مهناز. ( 1373 ). پوشاک زنان در دوره ایلامی و هخامنشی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران،
دانشگاه تربیت مدرس،دانشکده علوم انسانی.
کخ، هاید ماری. از زبان داریوش، مترجم پرویز رجبی. ( 1385 ). تهران: انتشارات کارنگ.
گیرشمن، رومن. ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین. ( 1349 ). تهران: شرکت انتشارات
علمی فرهنگی کتیبه.
مجید زاده، یوسف. ( 1370 ). تاریخ و تمدن ایلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مجیدزاده،یوسف. ( 1378 ). نخستین و دومین فصل حفریات باستان شناسی در محوطه ازبکی:
1378 ، سلسله گزارش های مقدماتی، شماره 1، انتشارات میراث فرهنگی. _ ساوجبلاغ 1377
هینس، والتر. دنیای گمشده عیلام، ترجمه فیروز فیروزنیا. ( 1371 ). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
Broman. V. (1990). ’’ Figuines and other Clay Objects from Sarab and Cayonu’’, Oriental
institute Communications, No 25, the Oriental institute of the University of Chicago ,Chicago.
Delougaz. P, Kantor. H.J. (1996). ’’ Choga Mish,The First Five Season of Excavation ,
1969 1971, Part 2: Plates’’, The Oriental Institute of the University of the Chicago, Chicago.
Dollfuse. G. (1971). ’’ Les Fouilles a Djaffarabad de 1969 _ 1971, D.A.F.I, No 1.
Eliade. M. (1986). ’’ The Encyclopedia of Religian’’, Vol 1.6.11,New York.
Hole. F. (1977). ’’ The Excavation of Choga Sefid, Studies in the Archaeology History of the
Dehluran Plain’’, Memories of the Museum of Anthropology University of Michigan Number
9.
Langsdorff. A, E.Mccown. D. (1932). ’’ Tall _ I _ Bakun A , University Of Chicago, Chicago,
