عملکرد مدیریت شهری در بازآفرینی بافتهای فرسوده شهری (نمونه موردی: منطقه ثامن مشهد)
محورهای موضوعی : ساماندهی اقتصاد فضا
سیده الهام داوری
1
(دانشگاه جامع علمی کابردی)
محمد مولایی قلیچ
2
(دکتری، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران)
مرضیه امینی
3
(دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی دانشکده علوم انسانی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری مشهد ایران)
مجتبی جعفری سیریزی
4
(کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی گرایش مدیریت توسعه پایدار روستایی دانشگاه تربیت مدرس. تهران .ایران)
کلید واژه: مدیریت شهری, بازآفرینی, بافت فرسوده, منطقه ثامن مشهد,
چکیده مقاله :
بافت¬های ناکارآمد شهری ¬پهنه¬هایی از شهر می¬باشند،که ازجریان توسعه عقب افتاده و به کانون مشکلات تبدیل شده¬اند. هدف¬ این پژوهش، شناخت عوامل¬کلیدی موفقیت ¬در تحقق و شکل¬گیری¬ مدیریت بازآفرینی ¬در بافت مرکزی کلانشهر مشهد است. پژوهش ¬حاضر توصیفی تحلیلی ¬از نوع¬ کاربردی است. شیوه¬ جمع آوری اطلاعات کتابخانه¬¬ای ¬و میدانی -است. برداشت‌های¬ میدانی ¬شامل ¬توزیع¬ و تکمیل ¬پرسشنامه¬ توسط ¬کارشناسان¬ و مدیران ¬شهری¬ و ¬شهروندان¬ ساکن¬ در محدوده ¬منطقه ¬ثامن، در کلانشهر مشهد است¬، که بین 376 نفر از شهروندان مشهد و 152 نفر ازکارشناسان¬ و مدیران شهری به صورت نمونهگیری¬ تصادفی ¬ساده توزیع شده است. به منظور تجزیه¬ و تحلیل -دادهها در قسمت کمی از آزمون t تک نمونه¬ای، آزمون t زوجی، آزمون رتبهبندی فریدمن با استفاده از نرم افزارهای SPSS و لیزرل صورت گرفته است. نتایج ارزیابی وضعیت مدیریت بازآفرینی در سطح ¬بافت ¬فرسوده ¬مرکز شهر در وضعیت نامطلوب ¬ارزیابی ¬شده است. ابعاد مدیریت بازآفرینی ¬در ماندگاری جمعیت در این ¬محدوده ناموفق بوده، همچنین با توجه ¬به ¬آزمون¬ رتبه¬بندی ¬فریدمن عامل اقتصادی با دارا بودن ¬پایین رتبه (36/1) در میان¬ ابعاد بازآفرینی تاثیر بیشتری را در عدم ارتقاء مدیریت بازآفرینی ¬در بافت‌فرسوده ¬مرکز شهر مشهد(منطقه ثامن) دارا می¬باشد. بنابراین (منطقه ثامن) با استفاده از اصول طراحی و معماری خاص آن ¬می¬تواند چهره¬ی زیبایی به شهر دهد که این امر به ¬واسطه¬ی مشارکت شهروندان و ایجاد تمایل¬در آن¬ها درصورت رفع مشکلات ¬موجود در بافت¬ها و فراهم¬کردن ¬امکانات در همه ابعاد فوق عملی خواهد شد.
Inefficient urban tissues are areas of the city, which have fallen behind the development process and have become the center of problems. The purpose of this research is to identify the key success factors in the realization and formation of regeneration management in the central context of Mashhad metropolis. The present research is an analytical description of an applied type. The method of collecting information is library and field. (There were field surveys including the distribution and completion of questionnaires by experts and city managers and citizens living in the area of Thaman in Mashhad, which is between 376 citizens of Mashhad and 152 experts and city managers. It has been distributed in the form of simple random sampling. In order to analyze the data in the quantitative part, one-sample t-test, paired t-test, and Friedman's ranking test were performed using SPSS and Lisrel software. The results of the assessment of the situation of the regeneration management at the level of the worn-out texture of the city center have been evaluated in an unfavorable condition. The dimensions of regeneration management have been unsuccessful in the longevity of the population in this range, also according to Friedman's ranking test of the economic factor with a low rank (1.36) among the dimensions of regeneration, it has a greater impact on the lack of It has the promotion of regeneration management in the worn-out context of the center of Mashhad (Samen area). Therefore, (Samen area) can give a beautiful face to the city by using its special design and architecture principles. This is due to the participation of the citizens and creating a desire in them in case of solving the existing problems in the city. Providing opportunities in all the above dimensions will be practical.
اله ویرن، مهسا، فلسفی، ابوسعید، مقیمی، مهدی و سلطانی، مهرداد. (1398). بررسی نقش بازآفرینی در ارتقای کیفیت بافتهای ناکارآمد شهری (نمونه موردی: مطالعه و طراحی محله نجف آباد ( بیسیم ) زنجان)، اولین همایش ملی کیفیت در فضاهای معماری و شهری، زنجان.
بختیاری، لیلی، ساسان¬پور، فرزانه، شماعی، علی ¬و سلیمانی¬مهرنجانی، محمد. (1399). تحلیل¬ بازآفرینی ¬پایدار¬ بخش مرکزی شهرها با رویکرد سناریونویسی ¬مورد مطالعه: بخش ¬مرکزی شهر همدان، جغرافیا و توسعه فضای شهری، 7(1)، 259-231.
بیرانوند زاده، مریم، صرلی، سیاوش، سالاری سردری، فرضعلی ¬و سبحانی، نوبخت. (1394). تحلیل ساختار فضایی- کالبدی بافت مرکزی شهر خرم آباد. نشریه پژوهش¬های منظر شهر، 1(9)،12-4.
پوراحمد، احمد. (1385). جغرافیا و ساخت شهر کرمان، انتشارات ¬جهاد دانشگاهی ¬مرکز تهران، چاپ دوم، تهران، ایران.
پوراحمد، احمد، حبیبی، کیومرث، و کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافتهای فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(1)، 73-92.
دهقانی، مصطفی، حقیقت¬نایینی، غلامرضا و زبردست، اسفندیار. (1400 ). تحلیل ¬ذینفعان ¬توسعه ¬شهري ¬دانش¬بنیان (موردپژوهی: شهراصفهان)، پژوهش¬هاي جغرافیاي انسانی، ( 53) 1، .
رسولی، محمد، احدنژاد، محسن ¬و حیدری، محمدتقی. (1400). تحلیل¬اهمیت - عملکرد عوامل کلیدی¬ موفقیت ¬دربازآفرینی ¬بافتهای ناکارآمد شهری با تأکید بر ذینفعان (مطالعه موردی: شهر زنجان)، فصلنامه برنامهریزی توسعه شهری و منطقه ای، (16)6، .
سرور، رحیم، اکبري، مجید، موسوي¬ و بوستان احمدي، وحید. (1397). اولویت¬بندي ¬مؤلفه‌هاي ¬توسعه¬پایدار در راستاي¬ احیاء بافت¬هاي¬فرسوده (مطالعه موردي : محله جلفاي اصفهان)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، (57)15، 89 -104.
سرور، هوشنگ. (1398). شناسایی بافتهاي فرسوده شهري ¬براساس ¬شاخص¬هاي کالبدي(مطالعه موردي: منطقه¬یک شهر تبریز)، فصلنامه شهر پایدار،دورة 2، شمارة 1 :1-14.
سلطان زاده،حسین. (1368). مقدمه‌ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، انتشارات امیرکبیر،چاپ اول، تهران، ایران.
سیاف زاده، علیرضا. (1392). مدیریت شهری¬کلان¬ شهرتهران (فرصت‌ها و چالش‌ها)، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، تهران، ایران
فتاحی زاده، فهیمه، یزدانی، سعید و شیخ الاسلامی، علیرضا. (1402). سنجش مدل بازآفرینی شهری پایدار و یکپارچه در محله دروازه ری، شهر قم،مطالعات محیطی هفت حصار، ۱۲ (۴۵)، ۸۹-۱۰۴.
فرید، یدالله . (1390). جغرافیا و شهر شناسی، انتشارات دانشگاه تبریز،چاپ 8،تبریز،ایران
کلانتری¬خلیل‌آباد، حسین ¬و پوراحمد، احمد. (1385). برنامهریزی ¬مرمت ¬بافت ¬تاریخی ¬شهرها، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، چاپ 2،تهران.
گودرزي، غزاله، زیویار، پروانه و استعلاجی، علیرضا. (1400). طراحی¬ الگوي¬ فرآیند مدیریت¬ بافت¬هاي ¬فرسوده ¬شهري ¬بارویکرد حکمروایی، فصلنامه ¬برنامهریزي شهري و منطقه اي، (13)5، 139-168.
لطفی, سهند. (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بُن مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، ،.
لطفی، سهند. (1390). بازآفرینی¬ شهری¬ فرهنگ¬ مبنا: تأملی بر بُن مایه‌های فرهنگی ¬و کُنش بازآفرینی، نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی ،49-69.
مولایی، محمدمهدي ¬و سلیمانی، رسول. (1396 ). رشد اقتصادي ¬و توسعه شهري ¬از طریق بازآفرینی خانه¬هاي ¬ارزشمند تاریخی، فصلنامه نقش جهان، 3(7)، 104-95.
هاشم زاده قلعه¬جوق، فرشید،آبی زاده،سامان،صفرعلیزاده، اسماعیل. (1399).شناسایی و اولویتبندی مهم ترین عوامل موثر در پیشبرد برنامههای مدیریت شهری¬ در حوزه بافت فرسوده (مطالعه موردی: شهر ماکو)، پژوهش و برنامه¬ریزی شهری،(40)11،137-145.
ویسی، فرزاد، مرادی، اسکندر و دیوانی، آرمان. (1399). مقایسۀ ظرفیت¬ بازآفرینی ¬شهری ¬پایدار در محله‌هایی ¬با بافت¬ فرسوده¬ و غیر رسمی شهری ¬مطالعۀ موردی: شهر مریوان، پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، (1)8،45-71.
References
Bakhtiari, L., Sasanpour, F .Shamai, A., & SoleimaniMehranjani, M. (2019). Analyzing the sustainable re-creation of the central part of the cities with a scenario writing approach, the case study: the central part of Hamadan city, Geography and Development of Urban Space, 7(1), 259-231. (in Persian)
Biranvandzadeh, M. Sazli, S. Salari Sardari, F. A., & Sobhani, N. (2014). Analysisof the physical-spatial structure of the central fabric of Khorramabad city,Manzar Shahr Research Journal,1(9)12-4.(in Persian)
Colantonio, D. (2011). Urban Regeneration &Social Sustainability: Best Practice from EuropeanCities.
Couch, C. (1990).Urban Renewal:Theory andPractice Chapter 1 covers post-war approaches to thereconstruction of urban areas, Basingstoke: Macmillan.
Dehghani,M. Hegirit Nayini, G. & zeberdast, E. (2021). Analysis of the beneficiaries of knowledge-based urban development (case study: the city of Isfahan),Human Geography Research,1(53), 341-323.(in Persian)
Farid, Y. (2012). Geography and Urbanism, Tabriz University Publications, Nobat Hasht, Tabriz, Iran .( in Persian)
Gudarzi, G., Zaviyar, P., & Astelazhi, A. (2021). Designing a process model for the management of worn-out urban tissues with a governance approach, Urban and Regional Planning Quarterly (Scientific), 5 (13),139-168.( in Persian)
Gudarzi, Ghazaleh, Ziviar, Parvaneh, Astelazhi, Alireza. (2021). Designing a process model for the management of dilapidated urban tissues with a governance approach, Quarterly Journal of Urban and Regional Planning (Scientific), Year 5, Number 139-168:139
Fine Arts Architecture and Urbanism,3(45),49-62.Martí, P.García, M. Carcia,S.E. (2019). Identifying opportunity places for urban regeneration through LBSNs, Cities.v (90). 191-206.
Mirzakhani, A. Turro ,M., & Jalilisadrabad, S. (2021). Key stakeholders and operation processes in the regeneration of historical URban fabrics in Iran, Cities.
Moulai, M. M,, & Soleimani, R. (2016). Economic growth and urban development through the reconstruction of valuable historical houses, Naqsh Jahan, No. 7-3, 104-95.( in Persian)
Municipality of Saman region of Mashhad, (2015). ( in Persian)
Pourahmad, A. (2006). Geography and construction of Kermancity,JihadUniversityPress,Tehran Center,second edition,Tehran, Iran. (in Persian)
R˘adulescu, C. Stefan, O., & Gheorghe, R. (2016). Management of Stakeholders in Urban Regeneration rojects. Case Study: Baia-Mare, Transylvania, sustainability. V(8).1-22.
Rasouli, M. Ahdanjad, M., & Heydari, M. T. (2021). Analysis of the importance-function of the key factors of success in the regeneration of inefficient urban tissues with an emphasis on the beneficiaries (case study: Zanjan city),Urban and Regional Development Planning Quarterly 6(16), 149-178.( in Persian)
Roberts, P., & Sykes, H. (2000). UrbanRegeneration: A Handbook, London:Sage.
Roberts, P. (2000).The evolution,definition and purpose،of urban regeneration, in P. Roberts and H. Syke(eds.). UrbanRegeneration,AHandbook.BritishUrbanRegenerationAssociation,SAGE Publications, London, 9–36.
Pourahmad, A., Habibi, K., & Keshavarz, M. (2010). The evolution of the concept of urban regeneration as a new approach in worn-out urban contexts. Iranian Islamic City Studies, 1(1), 73-92.
Lotfi, Sahand. (2006). Cultural-based urban regeneration: a reflection on the nature of cultural elements and the act of regeneration. Journal of Fine Arts: Architecture and Urbanism, 3(45),69-49.( in Persian)
Roberts, P., &Jeffrey, P. (2006). Signposts to sustainablecommunities: lessons from the exemplar learningprogramme2006. RENEW, London.
Sarwar,R.Akbari,M.Mousavi,C.&BostanAhmadi,V. (2017).Prioritizationofsustainabledevelopment components in the direction of revitalizing worn-out tissues(case study:Jolfa neighborhood of Isfahan), Geographical Journal of the Land, Volume 15 ( 57), 89-104.( in Persian)
Server, H. (2018). Identification of worn-out urban tissues based on physical indicators (case study: one area of Tabriz city) , Shahr Padayar Quarterly,Volume 2, Number 1:1-14. .( in Persian)
Veisi, F. Moradi , I., & Divani, A. (2019). Comparison of the capacity of sustainable urban regeneration in neighborhoods with worn-out and informal urban fabric, case study:Marivan city, urban planning geography researches." 8(1) .( in Persian)
Yazdani, S. Fatahizadeh, F. Sheikhul-Eslami, A., & Etemad, G. (2021). sustainable urban regeneration in historical contexts with an integrated approach (case study: Darwaz Ray neighborhood and Qom market area). Geographical Research Quarterly, 36 (4), 446-437. (in Persian)
Yiannakou, A. (2020). Urban regeneration as a erpetual planning process: nderstanding the role of takeholders in property-led egeneration projects in reek cities, Local Economy, 32 (2), 83-10.
The performance of urban management in the regeneration of
worn-out urban tis sues (Case example: Samen Region, Mashhad)
Seyedeh Elham Davari1 Mohamad Molaei Qelichi2 Marzia Amini 3 And Mojtaba Jafari Sirizi4
1. Ph.D. in Geography and Urban Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2. Assistant Professor, Encyclopaedia Research Institute, Research Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
3. Ph.D. in Geography and Urban Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
4. Master of Rural Geography, Department of Sustainable Rural Development Management, Tarbiat Modares University
Cite this article: Davari,S. E., Moulai Qalichi, M., Amini, M., & Jafari Sirizi, M. (2024). The performance of urban management in the regeneration of worn-out urban tis sues (Case example: Samen Region, Mashhad). Organization of Space Economy, 2(1), 66-82. |
ARTICLEINFO | ABSTRACT |
Article type: Research Article | Introduction: Inefficient urban tissues are areas of the city, which have fallen behind the development process and have become the center of problems. Objectives: The purpose of this research is to identify the key success factors in the realization and formation of regeneration management in the central context of Mashhad metropolis. Methods: The present research is an analytical description of an applied type. The method of collecting information is library and field. (There were field surveys including the distribution and completion of questionnaires by experts and city managers and citizens living in the area of Thaman in Mashhad, which is between 376 citizens of Mashhad and 152 experts and city managers. It has been distributed in the form of simple random sampling. In order to analyze the data in the quantitative part, one-sample t-test, paired t-test, and Friedman's ranking test were performed using SPSS and Lisrel software. Results and Discussion: The results of the assessment of the situation of the regeneration management at the level of the worn-out texture of the city center have been evaluated in an unfavorable condition. The dimensions of regeneration management have been unsuccessful in the longevity of the population in this range, also according to Friedman's ranking test of the economic factor with a low rank (1.36) among the dimensions of regeneration, it has a greater impact on the lack of It has the promotion of regeneration management in the worn-out context of the center of Mashhad (Samen area). Conclusion: Therefore, (Samen area) can give a beautiful face to the city by using its special design and architecture principles. This is due to the participation of the citizens and creating a desire in them in case of solving the existing problems in the city. Providing opportunities in all the above dimensions will be practical. |
History Article: Received: 04 February 2024
Revised: 29 February 2024
Accepted: 06 March 2024 | |
Keywords: Urban Management, re-creation, worn texture, Saman region Mashhad city.
| |
Highlight: · Inefficient urban tissues are areas of the city that are lagging behind the flow of development, and have turned into the center of urban problems. |
*Corresponding Author: seyedeh elham Davari Email: Elham.davari70@yahoo.com |
سنجش عملکرد مدیریت شهری در بازآفرینی بافتهای فرسوده شهری
(مطالعه موردی: منطقه ثامن مشهد)
سیده الهام داوری1*، محمد مولایی قلیچی 2 مرضیه امینی3 و مجتبی جعفری سیریزی4
1. دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه فردوسی،مشهد، ایران
2.استادیار پژوهشکده دانشنامه نگاری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
3. دکتری جغرافیا و برنامهریزیشهری، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
4. کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی گرایش مدیریت توسعه پایدار روستایی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مشخصات مقاله | چکیده |
نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی | بیانمسئله: بافتهای ناکارآمد شهری پهنههایی از شهر میباشند،که ازجریان توسعه عقب افتاده و به کانون مشکلات تبدیل شدهاند. هدف: هدف این پژوهش، شناخت عواملکلیدی موفقیت در تحقق و شکلگیری مدیریت بازآفرینی در بافت مرکزی کلانشهر مشهد است. روش: پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی از نوع کاربردی است. شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانهای و میدانی است. برداشت‌های میدانی شامل توزیع و تکمیل پرسشنامه توسط کارشناسان و مدیران شهری و شهروندان ساکن در محدوده منطقه ثامن، در کلانشهر مشهد است، که بین 376 نفر از شهروندان مشهد و 152 نفر ازکارشناسان و مدیران شهری به صورت نمونهگیری تصادفی ساده توزیع شده است. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها در قسمت کمی از آزمون t تک نمونهای، آزمون t زوجی، آزمون رتبهبندی فریدمن با استفاده از نرم افزارهای SPSS و لیزرل صورت گرفته است. یافتهها و بحث: نتایج ارزیابی وضعیت مدیریت بازآفرینی در سطح بافت فرسوده مرکز شهر در وضعیت نامطلوب ارزیابی شده است. ابعاد مدیریت بازآفرینی در ماندگاری جمعیت در این محدوده ناموفق بوده، همچنین با توجه به آزمون رتبهبندی فریدمن عامل اقتصادی با دارا بودن پایین رتبه (36/1) در میان ابعاد بازآفرینی تاثیر بیشتری را در عدم ارتقاء مدیریت بازآفرینی در بافت‌فرسوده مرکز شهر مشهد(منطقه ثامن) دارا میباشد. نتیجه‌گیری: بنابراین (منطقه ثامن) با استفاده از اصول طراحی و معماری خاص آن میتواند چهرهی زیبایی به شهر دهد که این امر به واسطهی مشارکت شهروندان و ایجاد تمایلدر آنها درصورت رفع مشکلات موجود در بافتها و فراهمکردن امکانات در همه ابعاد فوق عملی خواهد شد. |
تاریخ دریافت: 15/11/1402 تاریخ بازنگری: 10/12/1402 تاریخ پذیرش: 16/12/1402 | |
کلیدواژه‌ها: مدیریت شهری، بازآفرینی، بافت فرسوده، منطقه ثامن، شهر مشهد. | |
نکات برجسته: · بافتهای ناکارآمد شهری پهنههایی از شهر میباشند که از جریان توسعه عقب ماندهاند، و به کانون مشکلات شهری تبدیل شدهاند. |
ارجاع به این مقاله: داوری، سیده الهام، مولایی قلیچی، محمد. امینی، مرضیه و جعفری سیریزی، مجتبی. (1403). سنجش عملکرد مدیریت شهری در بازآفرینی بافتهای فرسوده شهری(مطالعه موردی: منطقه ثامن مشهد)، ساماندهی اقتصاد فضا، 2(1)، 82-66. |
* نویسنده مسئول: سیده الهام داوری پست الکترونیک: Elham.davari70@yahoo.com |
بیان مسئله
شهر مجموعه‌اي مرکب و پیچیده از فضاها و پهنههایی فیزیکی و اجتماعی است، بخش مرکزی شهرها فعالترین بخش هر شهر در طول تاریخ بوده است ((Marti et al., 2019: 191. این بخشها تامینکننده نیازهای مختلف جامعه بشری اهم از فرهنگی، بازرگانی و اجتماعیشهر است (بیرانوندزاده، 1399: 44). هرگونه اختلال و آسیب و ناکارآمدی در هریک از بخشها و نواحی شهری، درنهایت موجب عدمکارایی مناسب شهر میشود. این ناکارآمدی خود را در غالب مجموعه مسائل و مشکلات شهری نشانمیدهد، بدین ترتیب بخش مسالهدار شهر خود را در معرض نمایش میگذارد. این بخش بنا به شرایط و ویژگی‌های خاص هر شهر به عنوان پهنه‌ای که مهمترین و برترین فعالیتها را در خود جای داده بیانگر کمیت وکیفیت عملکرد شهر میباشد (بختیاری و همکاران، 1399: 232).
یكی از چالشهای اساسی در نظام توسعه پایدار شهرها بافتهای فرسوده شهری به عنوان مناطق كمتر توسعهیافته میباشند، كه به دلایل مختلف شكل گرفته و امروزه دچار مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیطیو... میباشند،كه مورد بیتوجهی و عدم برنامهریزی صحیح برای آنها میتواند کل شهر را دچار بحران نماید (سیاف زاده،19:1392). بافت فرسوده تظاهر نوعی بیماري در ساختار مجموعه زیستی و عموماً مناطق شهري محسوب میگردند. که به دلیل برخوردار نبودن از خدمات، آسیبپذیر شده اند و ارزش مکانی و اقتصادي پایینی را دارا میباشند (تاجیک و همکاران، 1398: 54). درحال حاضر در کشور ایران بیش از 67 هزار هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد با جمعیت بیش از هشت و نیم میلیون نفردر 383 شهر شناسایی شده است. اگر با دیدي جامع به تمام ابعاد و عناصر موضوع شهر نگریسته شود و قرار باشد مهمترین اولویتهاي توسعه درچارچوب مدیریتشهري را تعریف و دستهبندي نماییم، فرسودگی شهري و بافتهاي فرسوده درصدر اصلیترین آنها قرار میگیرند که نیازمند برخورد صحیح است (رسولی و همکاران،1400: 150). در این میان واژه بازآفرینی شهری به شکل گسترده‌ای پس از سال 1995، بهعنوان جایگزینی برای نوسازیشهری در عرصه ادبیات شهرسازی جریان یافت."کوچ" این جایگزینی را چنین بیان مینماید:"بازآفرینی شهری از آرمان‌ها و دستاوردهای نوسازی شهریکه به صورت فرآیندی از تغییرات کالبدی اساسی دیده میشود و تجدید حیات‌شهریکه هرگاه نیاز به اقدام را پیشنهاد میدهد. در تدقیق یک رویکرد با شکست مواجه میگردد، بسیار فراتر حرکت میکند(Chouch., 1991: 2). همچنین رابرتز بازآفرینی شهری را فرآیندی دانسته است،که به خلق فضاهای شهری جدید با حفظویژگیهای اصلی فضایی(کالبدی و فعالیتی) منجر میگردد. بازآفرینیشهری، عبارت است از دید جامع و یکپارچه و مجموعه اقداماتیکه به حل مسائل شهری منجرشود، به طوریکه بهبود دائمی در شرایط اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیستمحیطی بافتیکه دستخوش تغییر شده را به وجود می‌آورد(Robert., 2000: 19).
براساسسالنامه آماری شهرداری مشهد در سال 1395بیشترین مساحت بافت ناکارآمد و فرسوده متعلق به منطقه ۶ با ۴۲۰ هکتار میباشد که سهم آن از مساحت کل بافت فرسوده شهر مشهد (302/2 هکتار) در حدود 3/18درصد مساحت شهر مشهد است. لذا، امروزه این منطقه با معضلی بهنام بافت ناکارآمد رو به رو شده و فرسودگیکالبدی و محتوایی آن سبب شده تا ساکنین بومی و اصیل منطقه ۶ به محلات دیگر شهر کوچ کرده و بسیاری از اراضی منطقه بهصورت بایر و متروکه رها شود، مردمیکه هنوز در محلات منطقه سکونت دارند، یا به دلیل مشکلات مالی توان مهاجرت نداشته و یا به واسطه احساس تعلقیکه دارند تمایلی به مهاجرت ندارند. خلاء بزرگیکه در منطقه فارغ از مشکلات کالبدی و اقتصادی است. مقوله مشارکت مردمی و اظهار نظر ساکنین در مورد تصمیمگیریها و تصمیمسازی‌های آینده و حال محله میباشد، که از سوی مدیریت شهری تقریبا جایگاهی ندارد و به دست فراموشی سپرده شده است. همچنین بافت فرسوده مشهد با مشکلاتی همچون ترافیک سنگین، خروج جمعیت ساکن، وجود سازههای نامقاوم و... روبهرو بوده، از طرفی نیز هم وجود مراکز تاریخی بر اهمیت آن افزوده است. امروزه جایگاه بینالملی شهر مشهد به عنوان یکی ازقطبهای فرهنگی جهان اسلام و تشیع، درکنار موقعیت حساس آن در مقیاس ملی، لزوم برجستهکردن مجموعه حرممطهر وتوجه به بافت پیرامونی آن، بهعنوان نخستین بستر در برگیرنده این حوزه قدسی، را به روشنی نمایان میسازد و مداخله درحوزه شهری مورد نظر در بطن اقدامات بهسازی و ساماندهی بافت مرکزی شهر و سیستم مدیریتی مناسب برای بازآفرینی محدوده مورد نظرضرورت پیدامیکند (شهرداری منطقه ثامن، طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر، 1392). بنابراین در پژوهش حاضر هدف، شناخت عواملکلیدی موفقیت در تحقق و ارتقاء مدیریت بازآفرینی در ماندگاری جمعیت در بافت مرکز درکلان‌شهر مشهد با تأکید بر چهار بعد (کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، زیستمحیطی) میباشد. مقاله حاضر در پی پاسخگویی
به این سوال است که عملکرد مدیریت بازآفرینی بافتهای فرسوده شهری در منطقه ثامن مشهد چگونه بوده است؟ مهمترین موانع تحقق و ارتقاءمدیریت بازآفرینی در بافت مرکزی شهر مشهد (منطقه ثامن) کدامند؟
مبانی نظری
بافت شهرکمیتی پویا و در حالتغییرات است،کهنشانگر وضع کالبدی هر شهر و چگونگی شکلگیری آن در طولزماناست. بافت هر شهر دانه‌بندی فضای کالبدیشهر یعنی فضاهای شهری، خالی و پر و تعداد آنها نسبت به یکدیگر، شبکه ارتباطات، نحوه دسترسیها و خصوصیات راهها وکوچهها را نشان میدهد و گویای چگونگی و توزیع فضایی فعالیتها است. بهعبارت دیگر بافت هر شهر نمایانگر نحوه شکلگیری و مراحل رشد و توسعه شهر در طی تاریخ میباشد (سلطانزاده، 1365 : 299 ). همچنین بافت هر شهر تنیدهای است. از خانههاکه به تبع شرایط طبیعی و بویژه توپوگرافی شهری در محدوده کوچکترین واحد تقسیمی شهر یعنی محلات شهریجایگزین شده است. محلات سکونتگاهی یکی از عوامل اساسی تاثیرگذاری بر روی بافت شهر است (فرید، 1368 : 96). بافت فرسوده شهری به عرصههایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق میگردد که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسیسواره، تأسیسات، خدمات و زیرساختهایشهریآسیبپذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی پایینی برخورد میباشند. این بافتها بهدلیل فقر ساکنان و مالکان آنها امکان نوسازی خود به خودی را نداشته و سرمایهگذاران نیز انگیزهای جهت سرمایهگذاری در آن را ندارند (کلانتری و همکاران، 1385: 30). واژهی بازآفرینی به معنای احیا نمودن، جان دوباره بخشیدن، احیاشدن، از نو رشدکردن بوده و همچنین در تعریف این عبارت گفته میشود که به معنای بازتولید طبیعی، بخشی ازیک تمامیت زنده میباشد که در معرض نابودی قرارگرفته است (لطفی، 1390: 50). بازآفرینی شهری پایدار میتواند ابزاری مؤثر برای ارتقای پایداری و تقویت سطح کیفیت زندگی باشد؛ چنانچه اصول«تشویق به مشارکت »ساخت شخصیت اجتماعی، پیشرفت عدالت، ارتقای محیط، حیات بخشیو تقویت رشد اقتصادی متعاقب آن قابل مشاهده باشند (Hemphill et al., 2004: 762).
سند بازآفرینی شهری، فرآیندآماده‌سازی و ارزیابی چگونگی اجرای سیاستها را تعریف و تبیین میکند؛ به علاوه مناطق ناکارآمد یا به اصطلاح حاشیهای را مشخص میکند. بدین معنا بافتهای ناکارآمد نواحی شهری هستند که درون محدودهی قانونی شهر قرار دارند. توسط بحرانهای اجتماعی چون بیکاری، فقر، نرخبالای جرم و جنایت، سطح پایین آموزش، سطح پایین مشارکت و سرمایهی اجتماعی، به علاوهی کارکرد نامناسب در ابعاد کالبدی، اقتصادی و زیستمحیطی تحت فشار هستند. بنابراین بازآفرینی فرآیند جامعیاست،که با هدف ایجاد پیوستگی دراقدامات به سود جامعهی محلی و بهبود شرایط اقتصادی و زیستمحیطی است (پوراحمد و همکاران، 1389: 54).
بازآفرینی میتواند الگوی بهتری برای مداخله در بافتهای ناکارآمد شهری است. مشارکت اجتماعی از اصول اولیهی بازآفرینی است، این به معنای حضور سرمایهگذاران از مراحل اولیهی تصمیمسازی تا اجرا و ارزیابی بدین منظورکمیتهی اقدامات بازآفرینی برای همکاری و مباحثه میان سرمایهگذاران و مدیران شهری تشکیل می‌یابد (محمدی و همکاران،1392: 44). در کشورهای اروپایی عموما پیشبرد اقدامات بازآفرینی مطابق سند جامع بازآفرینی الزامی نیست، اما استفاده از این سند توسط مقامات و دولت‌های محلی ذیصلاح همه روزه درحال افزایش است. فرآیند بازآفرینی شهری بر برنامهی اقدامات کالبدی و چشم انداز توسعهی فضایی متکی است. این اسناد اصول اولیهی سیاستهای برنامهریزی فضایی و جزییات مداخلات، کاربری اراضی و لزوم انطباق قوانین مربوطه را برای مقامات محلی تبیین و تشریح میکنند. تمامی اقدامات براساس اصول توسعهی پایدار تعریف می‌شوند Stryjakiewicz et al, 2017: 143)).در واقع، بازآفرینی به معنای بازگرداندن حیات اجتماعی، اقتصادی و محیطی به منطقه است. اینحرکت مکانها را دگرگونمیکند، تصویر اجتماعی از خودش را تقویت میکند، و مکانهای زنده و جذاب را که سرمایهگذاری درونی پایدار را تشویق میکنند، آفریند (پوراحمد و زیاری، 1394: 4) .
ماریون رابرترز در سال 1998بیان میکند، که عواملی همچون فضاهایی برای بروز خلاقیت به عنوان محرک توسعهی شهری در فرآیند بازآفرینی شهری ایفای نقش میکنند، زیرا شاخصههای بسیاری از طرحهای بازآفرینی موفق بروز بالقوهی خلاق در شکل هنر مردمی، ساخت بناهای فرهنگی، فراوانی باشگاهها و کافههای خیابانی و شکوفا شدن هنرها و صنایع فرهنگی بوده است (اله ویرن و همکاران، 1399: 81).
پیشینه پژوهش
درزمینه بازآفرینی بافتهاي فرسوده شهري مطالعاتی گسترده‌اي در سطح داخل و خارجی انجام شده است؛ که در زیر به جدیدترین آنها اشاره میگردد.
گودرزي و همکاران (1400)، مقالهاي با عنوان طراحی الگويکلان فرآیند، مدیریت بافتهاي فرسوده با بهرهگيری از پارادایم تفسيرگرایی و رویكرد كيفی، به ارائه الگوی پژوهش با استفاده از روش فراتركيب پرداختهاند. پژوهش فوق بیانگر چالش بافتهای فرسوده هر شهر عليرغم شباهتهای مفهومی، متناسب با نظام حاكميت، ساختار بافتهای فرسوده، تفاوتهای فرهنگی، ميزان آمادگی ساكنين و نهادهای متولی و این قبيل موارد تفاوتهایی دارند، پيشنهاد گردید در قالب مطالعه موردی و باشناخت نظام حكمرانی هر شهر و منطقه، ساختار این فرآیند مورد توجه قرارگرفته شود تا در نهایت در صورت طرحریزی ساختار فرآیندی شهرهای مختلف، با خوشهبندی و دستهبندی شهرها بتوان یک الگویجامع برای شهرهایكشور پيشنهاد نمود.
یزدانیو همکاران (۱۴۰۰)، دربررسی بازآفرینی شهری پایداردر بافت تاریخی با رویکرد یکپارچه در شهر ری و قم نشاندادند، نبود مدیریت و دیدگاه یکپارچه سبب ایجاد بسیاری از مشکلات بوده است، و ساکنان بافتهای فرسوده به مرور زمان از صحنه برنامهریزی و سیاستگذاریکنارگذاشته شدند.
ویسی و همکاران (۱۳۹۹)، در بررسی مقالهای با عنوان مقایسه ظرفیت بازآفرینی شهری پایداردر محله‌هایی با بافت فرسوده و غیررسمیشهری(مطالعه موردی شهر مریوان) نشانمیدهد، از دیدگاه ساکنان محلههای هدف، شاخصهای بهبود شرایط اجتماعی، رونق اقتصادی، ارتقایکالبدی، بهبود وضعیت زیستمحیطی دارای پتانسیل در بازآفرینی شهری پایدار هستند،که باید مدنظر مجریان بازآفرینی شهری قرار بگیرد.
هاشم زاده قلعه جوق و همکاران (۱۳۹۹)، در شناساییعواملمؤثر در پیشبرد برنامههای مدیریت شهری در حوزه بافت فرسوده شهرستان ماکو نشان دادند،که شیوه مدیریت هماهنگی دستگاه‌های اجرایی و توسعه زیر ساخت و امکانات نقش مهمی دارند که این عوامل تداعی کننده ضرورت ایجاد مدیریت یکپارچه شهری است.
یاناکو1 (2020)، مقالهاي با عنوان بازآفرینی شهري به عنوان یک فرآیند برنامهریزي دائمی: درك نقش ذینفعاندر پروژه‌هاي بازآفرینی املاك درشهرهاي یونان انجام داده است،که نتایج نشان داده است،که هر یک از ذینفعان صرفنظر از ویژگی آن به عنوان گروه علاقه‌مندي متمایز عمل مینماید که فقط روابط دوتایی با سایر ذینفعان ایجاد میکند.
میرزاخانی و همکاران (2021)، در پژوهشی با عنوان ذینفعان کلیدي و فرآیندهاي عملیاتی در بازآفرینی بافتهاي شهري تاریخی در ایران به انجام رسیده است،که یافتهها بر ضرورت پیادهسازي یک سیستم حقوقی جامع و یک سیستم مدیریت یکپارچه تأکید مینماید. نتایج حاصل از بررسی پیشینه تحقیق داده است، بازآفرینی پایدار شهری تنها درصورتی موفق میگردد که به ابعاد اجتماعی و محیطی به اندازه بعد اقتصادی توجه گردد. بنابراین با توجه به مطالعات صورت گرفته شده در باب بافت فرسوده نوآوری پژوهش حاضر بافت مرکزی درکلان‌شهر مشهد را با تأکید بر چهار بعد (کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی) ایجاد و را شرایط برای ارتقاء میزان مشارکت شهروندان با سازمانها و مدیران شهری در زمینه ارتقا و بازآفرینی بافتهای فرسوده مرکز شهر را بررسی مینمایید.
ژوآوژو 2 (2017)، در مقالهای با بررسی بازآفرینی روستا شهرها در گوانژو3، چین با انتقاد از رویکرد حاکم بر بازآفرینی در غرب، درزمینهی درک هستهی بازآفرینی روستا شهرها مبتنی بر باز توزیع سرمایهی حاصل از ارزش زمین، به بازشناسی نیروهای محرک بازآفرینی و لزوم توجه به زمینه و جغرافیا در مداخلات بازآفرینی پرداخته اند، همچنین شناخت نیروها و عوامل دخیل در پروژه، اهمیت مسائلی چون ارزش زمین و توزیع سرمایه به ویژه در خصوص سکونتگاه‌های فرسوده را مورد بررسی قرارگرفته شده است.
رادولسکو و همکاران4 (۲۰۱۶)، مقالهای باعنوان مدیریت ذینفعان در پروژه‌های بازآفرینی شهری صورت گرفته است. درپژوهش مربوطه برجستگی نقش و عملکرد ذینفعان را بر پایه شبکههای اجتماعی مورد مطالعه قرار دادهاند،که یافتهها حاکی از این نکته بوده است؛ که تجسم و تحلیل شبکههای اجتماعی یک ابزار مفید در فرآیند تصمیمگیری است.
روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلیاز نوع کاربردی است. شیوهیجمع‌آوری اطلاعات کتابخانهای و میدانی است. در شیوه‌یکتابخانهای شاملکتب، نشریات، سایتهای اینترنتی مرتبط با بحث بازآفرینی در سال 1402بهره گرفته شده است. برداشت‌های میدانی شامل توزیع و تکمیل پرسشنامه توسط کارشناسان مدیریت شهری، شهروندان ساکن در محدوده مورد مطالعه(منطقه ثامن) بوده است. شیوه نمونهگیری در این پژوهش، خوشهای دو مرحلهای (برای گروه مدیران و کارشناسان شهری و شهروندان)می باشد. در خصوص روش نمونهگیری خوشهای دو مرحلهای گروه مدیران و کارشناسان شهری، ابتدا سازمانهای مدیریت شهریدرکلان‌شهر مشهد از قبیل سرمایه گذاراندربافتهای فرسوده شهری، معاونت معماری و شهرسازی، معاونت اقتصادی، مدیریت مشارکتهای کلان اقتصادی، سازمان مسکن و شهرسازی، مشاورین املاک و ...) تقسیم شدند و سپس در هر سازمان افرادی به صورت تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب گردیدند.درگروه شهروندان نیز به همین صورت عمل گردید با این تفاوت که خوشه‌های اولیه را درچهار حوزههای منطقه ثامن کلانشهر مشهد (خیابان طبرسی، شیرازی، امام رضا و نواب) تشکیل دادهاند.همچنین ارزشگذاری پاسخ پرسش‌ها از طیف لیکرت و در دو زمینه سنجش ابعاد و گویه‌ها در وضعیت موجود با طیف‌های بسیار مطلوب، مطلوب، متوسط، نامطلوب و بسیار نامطلوب و ارزیابی وضعیت میزان تاثیر با طیف‌های خیلی زیاد، زیاد، متوسط،کم و بسیارکم استفادهگردیده است. پایاییپرسشنامه به وسیلهی ضریب آلفای کرونباخ با یک مطالعه مقدماتی با توزیع 10 پرسش نامه با ضریب 7/0 مطلوب ارزیابی گردید. در ادامه پس از برآورد جمعیت منطقه ثامن در سال 1400، بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه آماری این جامعه آماری 376 نفر برآوردگردیده است. همچنین پرسشنامه مربوط به مدیران و کارشناسان شهری از طریق نمونهگیری تصادفی 152نفر بوده است. بهمنظور تجزیه و تحلیل دادهها در قسمت کمی از روشهای آزمون t تک نمونه، آزمون t زوجی، آزمون رتبهبندی فریدمن و با کمک نرم افزارهای SPSS و لیزرل بهره گرفته شده است.
جدول1. ابعاد و شاخصهای پژوهش
ابعاد | شرح | شاخصها | منبع |
|---|---|---|---|
کالبدی-معماری | از منظر ریخت شناسی اغلب این بافتها حالتی اندام واره داشته و اکثر اجزای آن به ویژه قطعات واقع در حوزههای مسکونی ریزدانه هستند. دراکثر بافتهای فرسوده بهخصوص بافتهای حاشیه ای، نظام ساختوساز با مصالح کمدوام صورت میگیرد. بافت فرسوده فاقد شبکه زیرساختی و یا دارای نارسائیهایی در شبکه زیرساختی و فضای خدماتی و شکلگیری کاربریهای ناسازگار در جوار بافتهای مسکونیهستند. این ویژگی معمولا در بافتهای فرسوده به دلیل نوع فشرده ساختوساز حادتر است. | مساحت زیربنای مسکونی، کیفیت معابر، عرض معابر، قدمت بنا، کیفیت مصالح، نوع کاربری |
حسینی، 1387: 32
|
اجتماعی-خدماتی | غالبا در بافتهای فرسوده شمار ساکنین غیر بومی و مهاجر از ساکنین اصیل بیشتر است. سکونت غیرمجاز، نسبت بالای استیجاره، ترکیب غیر متعارف، شیوع اعتیاد و انواع ناهنجاری‌های رفتاری و بزهکاری و ناامنی بهویژه برای کودکان و بانوان، از ویژگی اجتماعی بافتهای فرسودهشهری است. | - میزان تمایل به بهسازی درمحدوده بافت، میزان تمایل به مشارکت در بهبود وضعیت محله، میزان مشارکت مالی - اعتمادسازی، آموزش شهروندان، آشناکردن شهروندان با مفهوم مدیریت بازآفرینی | |
محیطی | بافتهایفرسوده معمولا از بعد محیطی و زیست محیطی نازل و از فضایی غیر بهداشتی برخوردارند و گاهی آلودگی‌های ناشی از فاضلاب، آب‌های سطحی و جمع‌آوری زباله در آن دیده میشود. | ارایه خدمات برایکیفیت محله، جمع آوری به موقع زباله، ایجاد فضای سبز وتفریحی، آلودگی‌های صوتی و هوا، روشنایی سطح خیابان‌ها، سطح ترافیک | |
اقتصادی | ارزشزمین و مسکن دربافت‌های فرسوده عمومادر نسبت با سایر بخشها پایین است، و منابع درآمدی بیشتر ساکنین نامعلوم است. بسیاری از ساکنین آن در مشاغل غیررسمی و گاه غیرمجاز فعالیت کرده و اکثر آنان در دهک‌های درآمدی پایین طبقه‌بندی میگردند. | میزان درآمد ساکنین در محدوده بافت، قیمتزمین، اعطای تسهیلات ازسویدولت، سهولت دریافت وام جهت بازسازی |
شفیعی نسب و کلایی، 1386: 113 |
برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402
معرفی منطقه مورد مطالعه
شهر مشهد در عرض36 درجهو 16دقيقه شمالي و طول 59 درجه و38 دقيقه شرقي واقع شده است. این شهر دارای 17منطقه میباشد. که منطقه مورد مطالعه در این محله در منطقه ۵ قرارگرفته است. مساحتکه اراضی محدوده منطقه ثامن 360 هکتار است، که در مرکز شهر مشهد و در پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) قرارگرفته است. منطقه مذکورکه در حوزه مرکزی واقع شده است.که از شمال با مناطق2 و 3، از غرب با مناطق 4 و 6، از جنوب با مناطق 7 و 8 و نیز از شرق با منطقه 1همجوار میباشد. منطقه ثامن محورهای اصلی منتهی به حرم امام رضا (ع) شامل محورهای طبرسی، نواب صفوی، آیت الله شیرازی و خیابان امامرضا میباشد. همچنین طبق آمارهای اعلام شده از سوی شهرداری منطقه ثامن در سال1400، جمعیت ساکن وضع موجود اين منطقه 21456 نفر میباشد که 10737 نفر مرد و 10719 نفر زن هستند(منبع: شهرداری منطقه ثامن، 1395).
شکل1. موقعیت منطقه ثامن در شهر مشهد
منبع: یافتههای تحقیق، 1402
یافتههای پژوهش
این پژوهش دارای 528 پاسخ دهنده (جدول2) میباشد، که376 نفر از پاسخ دهندگان را شهروندان در چهار قطاع منطقه ثامن و152 نفر از پاسخ دهندگان را مدیران و کارشناسان شهری تشکیل داده است.
جدول 2. تعداد پاسخ دهندگان
عنوان- پاسخ گویان | تعداد |
شهروندان | 376 |
کارشناسان | 152 |
جمع | 528 |
برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402
جهت بررسی نرمال بوده دادهها در پژوهش حاضر برای بررسی فرض نرمال بودن متغیرهای پژوهش از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف5 استفاده شده است. فرضیه‌های آماری آزمون نرمال بودن کولموگوروف- اسمیرنوف به صورت زیر میباشد.
فرضیه 
: دادهها دارای توزیع نرمال هستند.
فرضیه 
: دادهها دارای توزیع نرمال نیستند.
بنابراین رد فرضیه صفر ( جدول 3. نتایج آزمون کولموگوروف-اسمیرنوف – مدیران متغیر آماره Z سطح معناداری نتیجه وضع موجود بعد کالبدی-فضایی (معماری) 0/953 0/219 نرمال است بعد اقتصادی 0/712 0/106 نرمال است بعد اجتماعی و محیطی 0/353 0/776 نرمال است بعد خدماتی و محیطی 1/168 0/089 نرمال است میزان تاثیر ( وضع مطلوب) بعد کالبدی-فضایی (معماری) 1/643 0/186 نرمال است بعد اقتصادی 1/042 0/091 نرمال است بعد اجتماعی و محیطی 0/928 0/477 نرمال است بعد خدماتی و محیطی 0/714 0/25 نرمال است برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 جدول 4. نتایج آزمون کولموگوروف-اسمیرنوف – شهروندان متغیر آماره Z سطح معناداری نتیجه ماندگاری جمعیت 041/1 229/0 نرمال است بعد کالبدی-فضایی (معماری) 467/0 313/0 نرمال است بعد اقتصادی 516/0 402/0 نرمال است بعد اجتماعی و خدماتی 774/0 613/0 نرمال است بعد زیست محیطی 264/1 053/0 نرمال است برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 بررسی فرضیه اول: به نظر می‌رسد عملکرد مدیریت شهری در بازآفرینی بافتهای فرسوده شهری در منطقه ثامن مشهد ناموفق بوده است. نمودار 2، به ترتیب نمودار ضرایب مسیر و مقادیر آماره t مربوط به مدل معادله ساختاری را جهت بررسی فرضیهی اول پژوهش به نمایش میگذارد. در این فرضیه با توجه به نمودار زیر: Y : ماندگاری جمعیت(متغیر وابسته)، x1 : بعد کالبدی- فضایی (معماری)، X2 : بعد اقتصادی، X3 : بعد اجتماعی و محیطی، X4 : بعد خدماتی و محیطی (متغیرهای مستقل؛ ابعاد الگوی مدیریت باز آفرینی) میباشد. شکل2. نمودار مقادیر آماره t برای مدل پژوهش برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 نتایج تحلیل عاملی تائیدی درجدول زیر ارائه شده است. چنانچه از جدول زیر مشاهده میشود مقادیر آماره t مربوط به تمام بارهای عاملی از 96/1 بزرگتر میباشد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت،که سوالات انتخاب شده ساختارهای عاملی مناسبی را جهت اندازه‌گیری متغیرهای مورد مطالعه در مدل تحقیق فراهم میکنند. نتایج تحلیل عاملی تائیدی پرسشنامه شهروندان در جدول زیر ارائه شده است. چنانچه از جدول زیر مشاهده میشود. مقادیر آماره t مربوط به تمام بارهای عاملی از 96/1 بزرگتر میباشد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که سوالات در پرسشنامه شهروندان انتخاب شده ساختارهای عاملی مناسبی را جهت اندازه‌گیری متغیرهای مورد مطالعه در مدل تحقیق فراهم میکنند. جدول 5. نتایج تحلیل عاملی تائیدی پرسشنامه شهروندان متغیرها سوال‌ها بار عاملی آماره t ماندگاری جمعیت 1 59/0 96/3 2 61/0 08/3 3 80/0 07/3 4 96/0 73/2 5 77/0 35/3 6 82/0 45/3 7 76/0 30/3 8 67/0 31/4 9 83/0 11/6 10 78/0 04/5 11 53/0 21/9 12 60/0 39/9 13 75/0 66/5 بعد کالبدی-فضایی(معماری) 14 71/0 46/6 15 77/0 82/6 16 56/0 99/5 17 60/0 18/6 بعد اقتصادی 18 69/0 51/4 19 54/0 31/4 20 56/0 60/5 21 60/0 96/3 بعد اجتماعی و محیطی 22 45/0 69/5 23 49/0 20/6 24 61/0 84/5 25 61/0 85/5 26 64/0 15/6 27 53/0 09/5 28 56/0 28/4 بعد خدماتی و محیطی 29 62/0 33/5 30 59/0 46/6 31 57/0 58/9 32 68/0 78/4 33 54/0 96/6 34 65/0 14/6 برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 همچنین در جدول زیر مقادیر شاخصهای برازش نشانداده شده است. مقدار RMSEA برابر با 021/0 ميباشد، و با توجه به اينکه کمتر از 08/0 است نشان ميدهدکه مدل قابل قبول میباشد. همچنين مقدار کای اسکوئر نسبی یعنی تقسیم کاي دو بر درجه آزادي برابر با 10/1 ( جدول6. شاخصهای برازش مدل پرسشنامه شهروندان AGFI GFI IFI CFI NFI RMSEA χ2/df 91/0 93/0 92/0 91/0 92/0 021/0 10/1 برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 با توجه به تائید سوالات مربوط به متغیرها و ابعاد پرسشنامه، در قسمت بعد به آزمون و بررسی فرضیهی اول پژوهش پرداخته میشود. با توجه به نمودار2، خلاصه نتایج بدست آمده از مدل برازش شده در جدول زیر، نشانداده شده است. همانطور که گفته شد. مسیرهایی که مقدار آماره تی ( t ) آنها بیشتر از 96/1 و یا کمتراز 96/1- باشد، معنادار هستند. نتایج تحلیل عاملی تائیدی پرسشنامه مدیران در جدول زیر ارائه شده است. چنانچه از جدول زیر مشاهده میشود مقادیر آماره t مربوط به تمام بارهای عاملی از 96/1 بزرگتر میباشد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت، که سوالات در پرسشنامه مدیران انتخاب شده ساختارهای عاملی مناسبی را جهت اندازه‌گیری متغیرهای مورد مطالعه در مدل تحقیق فراهم میکنند. جدول 7. نتایج تحلیل عاملی تائیدی پرسشنامه مدیران متغیرها و ابعاد سوال‌ها بار عاملی آماره t بعد کالبدی-فضایی (معماری) 1 72/0 70/14 2 74/0 47/14 3 77/0 63/15 بعد اجتماعی و محیطی 4 55/0 30/13 5 63/0 63/14 6 71/0 12/14 7 72/0 25/14 بعد اقتصادی 8 70/0 55/15 9 62/0 16/13 10 63/0 68/13 11 81/0 73/15 بعد خدماتی و محیطی 12 67/0 39/13 13 80/0 92/14 14 79/0 07/15 15 99/0 09/16 برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 همچنین در جدول زیر مقادیر شاخصهای برازش نشانداده شده است. مقدار RMSEA برابر با 066/0 ميباشد و با توجه به اينکه کمتر از 08/0 است، نشان ميدهد که مدل قابل قبول میباشد. همچنين مقدار کایاسکوئر نسبی یعنی تقسیمکاي دو بر درجه آزادي برابر با 07/1 ( جدول8. شاخصهای برازش مدل پرسشنامه مدیران AGFI GFI IFI CFI NFI RMSEA χ2/df 93/0 94/0 91/0 91/0 91/0 066/0 07/1 برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 جدول 9. نتایج آزمون تی تک نمونهای ابعاد تعداد میانگین آماره t سطح معنی داری (sig) کالبدی-فضایی (معماری) 152 02/2 703/15- 000/0 بعد اقتصادی 152 78/1 158/21- 000/0 بعد اجتماعی و محیطی 152 11/2 324/16- 000/0 بعد خدماتی و محیطی 152 90/2 541/1- 125/0 وضعیت موجود مدیریت بازافرینی (کلی) 152 21/2 439/13- 000/0 برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 با توجه به جدول فوق بیان میگردد: میانگین نظر پاسخگویان نسبت به بعد " کالبدی-فضایی (معماری)" برابر با 02/2 است. که از میانگین فرضی کوچکتر میباشد.که بیانگر وضعیت موجود بعد ازکالبدی- فضایی(معماری) در سطح بافت فرسوده مرکز شهر در وضعیت نامطلوب است. میانگین نظر پاسخگویان نسبت به بعد " اقتصادی"برابر با 78/1است، که از میانگین فرضی3 کوچکتر میباشد. بدین مفهوم است، که وضعیت موجود بعد اقتصادی در سطح بافت فرسوده مرکزشهر در وضعیت نامطلوب ارزیابی میگردد. میانگین نظر پاسخگویان نسبت به بعد" اجتماعی و خدماتی" برابر با11 /2 است، که از میانگین فرضی3 کوچکتر میباشد. بدین مفهوم است. وضعیت موجود بعد اجتماعی و محیطی در سطح بافت فرسوده مرکز شهر در وضعیت نامطلوب ارزیابی میگردد. میانگین نظر پاسخگویان نسبت به بعد" زیستمحیطیمحیطی"برابر با90/2 است.که به میانگین فرضی3 بسیار نزدیک میباشد. بیانگر و این نکته است، ضعیت موجود بعد خدماتی و محیطی در سطح بافت فرسوده مرکزشهر در وضعیت مطلوب ارزیابی میگردد. میانگین نظر پاسخگویان نسبت به وضعیت موجود مدیریت بازآفرینی(کلی) برابر با21/2 است.که از میانگین فرضی3 کوچکترمیباشد. که بطورکلی وضعیت موجود مدیریت بازآفرینی در سطح بافت فرسوده مرکز شهر در وضعیت نامطلوب ارزیابی میگردد. نمودار عنکبوتی مربوط به وضعیت موجود مدیریت بارافرینی در ادامه نشان داده شده است. شکل4. میانگین ابعاد الگوی مدیریت باز آفرینی در وضعیت موجود برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 جدول 10. نتایج جهت آزمون فرضیه ی اول پژوهش رابطه‌ی مورد آزمون ضریب مسیر6 آماره t نتیجه بعد کالبدی-فضایی ← ماندگاری جمعیت 66/0- 82/5- معنادار است بعد اقتصادی ← ماندگاری جمعیت 54/0- 27/5- معنادار است بعد اجتماعی و خدماتی ← ماندگاری جمعیت 74/0- 46/8- معنادار است بعد محیطی ← ماندگاری جمعیت 71/0- 59/7- معنادار است برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 در این فرضیه با توجه به نتایج جدول فوق: ضریب مسیر بین بعد کالبدی-فضایی و ماندگاری جمعیت برابر با 66/0- میباشد، که مقداری منفی میباشد. مقدارآماره تی( t ) مربوط به آن برابر با 82/5- است، که کمتر از 96/1است. بنابراین با اطمینان 95درصد میتوان نتیجه گرفت،که این ضریب مسیر در سطح خطای 05/0 معنادار است. وجود رابطه معنادار و منفی بین بعد کالبدی-فضایی درماندگاریجمعیت تایید میگردد. میتوان گفت بعد کالبدی- فضایی به دلیل فرسودگی بافت و کیفیت سطح پایین بناها در ماندگاری جمعیت درآن محدوده ناموفق بوده است. فقط تعداد محدودی از ساکنین که بومی منطقه بودهاند وابستگی و تعلق زیادی به زادگاه خود داشتهاند. درآنجا سکنی داشته و تمایلی به بازسازی ملک خویش نشان نمیدادند. ضریب مسیر بین بعد اقتصادی و ماندگاری جمعیت برابر با 54/0- استکه مقداری آن منفی میباشد. مقدارآماره تی( t ) مربوط به آن برابر با 27/5- است،کهکمتر از96/1 است، بنابراین با اطمینان 95درصد میتوان نتیجه گرفت،که این ضریب مسیر در سطح خطای 05/0 معناداراست. و وجود رابطه معنادار و منفی بین بعد اقتصادی در ماندگاری جمعیت تایید میشود. در واقع به دلیل مرکزیت بافت فرسوده منطقه ثامن به دلیل هم جواری با بارگاه علی بن موسی الرضا(ع) بر خلاف دیگر بافتهای فرسوده؛ قیمت زمین و اجارهبها در سطح بالایی قرار دارد. بنابراین فقط محلی برای ساکنین بومیکه محل زادگاه آنها در سطح منطقه بود، و یا ملک خویش را ازطریق ارث در سطح محدوده داشته اند. و ازنظر سطح درآمد ساکنین نیز هم در سطح پایین ارزیابی میگردند و توانایی گرفتن وام و بازپرداخت آن جهت بازسازی ملک خویش نداشتهاند. تمایلی به بازسازی و یا گرفتن وام و... برای بازآفرینی ملک خویش نشان نمیدهند. بنابراین میتوان گفت بعد اقتصادی تاثیر منفی و معناداری درماندگاری جمعیت دارد. ضریب مسیر بین بعد اجتماعی و خدماتی و ماندگاری جمعیت برابر با 74/0- میباشد که مقداری منفی نیز میباشد. مقدار آماره تی( t ) مربوط به آن برابر با 46/8- است،که کمتر از 96/1 است. بنابراین با اطمینان 95 درصد میتوان نتیجه گرفت. این ضریب مسیر در سطح خطای 05/0 معنادار است. وجود رابطه معنادار و منفی بین بعد اجتماعی و خدماتی و ماندگاری جمعیت تایید میشود. بنابراین میتوانگفت کیفیت بعد اجتماعی و خدماتیدرسطح این محدوده ازجهت ارائهخدمات (آموزشی،اطلاع رسانی و..)به شهروندان جهت آشنایی شهروندان با قوانین شهری و مزایا بازساری بافتهای فرسوده در سطح ضعیف ارزیابی میگردد. بنابراین شهروندان در عدم آگاهی نسبت به طرحهای شهرسازی به سر می‌برند و به شهرداری نیز اعتمادی جهت مشارکت در طرحهای بازآفرینی بافتهای فرسوده درماندگاری جمعیت نشان نمیدهند. بنابراین از بعد اجتماعی درسطح ضعیف ارزیابی میگردد و در ماندگاری و جذب جمعیت موفق نبوده است. ضریب مسیر بین بعد زیستمحیطی نظیر (کیفیت سطح معابر، روشنایی سطح خیابان‌ها، جمع آوری زباله، آلودگی‌های صوتی و هوا و...) در وضعیت نامطلوب ارزیابی میشود. میزان ماندگاری جمعیت برابر با 71/0- میباشد،که مقدار آن منفیمیباشد. مقدار آماره تی( t ) مربوط به آن برابر با 59/7- است،که کمتر از 96/1 است. بنابراین با اطمینان 95 درصد میتوان نتیجه گرفت،که این ضریب مسیردرسطح خطای 05/0 معنادار است و وجود رابطه معنادار و منفی بین بعد محیطی و ماندگاری جمعیت تایید میشود. میتوان گفت بعد محیطی تاثیر ناموفق را در ماندگاری جمعیت دارد. با توجه به اینکه هرچهار بعد الگوی مدیریت بازآفرینی تاثیر منفی و معناداری درماندگاری جمعیت دارد. بنابراین بطورکلیمی‌توان گفت که ابعاد الگوی مدیریت بازآفرینی در ماندگاری جمعیت درمنطقه ثامن مشهد ناموفق بوده است. بررسی فرضیه دوم: جهت اولویتبندی و رتبهبندی ابعاد الگوی مدیریت بازآفرینی از آزمون رتبهبندی فریدمن استفاده میشود. اینآزمون جهت مقايسه ميانگين رتبهبندی پاسخ‌های مختلف استفاده میشود. نظرات یک گروه را در چند زمینه مورد بررسی قرارداده و اولویت هرکدام از موارد را براساس رتبهبندی متغیرهای موجود، مشخص میگردد. در جدول زیر میانگین رتبهی مربوط به هریک از ابعاد الگوی مدیریت باز آفرینی مشخص شده است. و ابعادیکه دارای بیشترین میانگین رتبه باشد، اولویت و رتبهی اول را به خود اختصاص میدهد. با توجه به جدول و نمودار زیر بعد زیستمحیطی با میانگین رتبهی 95/3 دارای اولویت اول، بعد اجتماعی و با میانگین 57/2 اولویت دوم، بعد کالبدی- فضایی(معماری) با میانگین 13/2 اولویت سوم و بعد اقتصادی با میانگین رتبهی 36/1 اولویت آخر را به خود اختصاص میدهد. بنابراین با توجه به اینکه در بین ابعاد الگوی مدیریت باز آفرینی، عوامل اقتصادیکمترین میانگین رتبه را به خود اختصاص میدهد. میتوان گفت این عوامل از نظر مدیران و شهروندان وضعیت نامطلوبی دارند و به عنوان مهمترین موانع تحقق و ارتقاء مدیریت باز آفرینی دربافت مرکزی شهر مشهد (منطقه ثامن) میباشند. جدول 11. رتبهبندی و اولویتبندی ابعاد الگوی مدیریت بازآفرینی بر اساس میانگین رتبه ابعاد الگوی مدیریت باز آفرینی میانگین رتبه اولویت کالبدی-فضایی (معماری) 13/2 3 بعد اقتصادی 36/1 4 بعد اجتماعی وخدماتی 57/2 2 بعد زیست محیطی 95/3 1 برگرفته از: یافتههای تحقیق، 1402 شکل 4. رتبهبندی و اولویتبندی ابعاد الگوی مدیریت باز آفرینی بر اساس میانگین رتبه برگرفته از:یافتههای پژوهش، 1402 بررسی فرضیه سوم: از دید کاشناسان شهری بین وضعیت موجود ابعاد الگوی مدیریت بازآفرینی شهری با تاثیر درک شده آن تفاوت معناداری وجود دارد. در بعد کالبدی-فضایی (معماری)، میانگین وضع موجود و وضع مطلوب به ترتیب برابر با 022/2 و 873/3 میباشد. سطح معناداری آزمون برابر با 000/0 بوده که کمتر از 05/0 میباشد (Sig = 0.000 < 0.05) بنابراین با اطمینان 95 درصد فرضیه صفر ( در بعد اقتصادی، میانگین وضع موجود و وضع مطلوب به ترتیب برابر با 776/1 و 477/4میباشد. سطح معناداریآزمون برابر با 000/0 بوده که کمتر از 05/0 میباشد(Sig = 0.000 < 0.05) بنابراین با اطمینان 95 درصد فرضیه صفر( در بعد اجتماعی و محیطی، میانگین وضع موجود و وضع مطلوب بهترتیب برابر با 107/2 و 161/4 میباشد. سطح معناداری آزمون برابر با 000/0 بوده که کمتر از 05/0 میباشد (Sig = 0.000 < 0.05) بنابراین با اطمینان 95 درصد فرضیه صفر ( در بعد خدماتی و محیطی، میانگین وضع موجود، و وضع مطلوب به ترتیب برابر با 896/2 و 250/4 میباشد. سطح معناداری آزمون برابر با 000/0 بوده کهکمتر از 05/0میباشد(Sig = 0.000 < 0.05) بنابراین با اطمینان 95 درصد فرضیه صفر ( بطور کلی میتوانگفتکهبین وضعیت موجود ابعاد مدیریت بازآفرینی شهری و تاثیر درک شده آنتفاوت معناداری و جود دارد بطوریکه مقادیر میانگین وضع مطلوب بیشتر از وضع موجود میباشد. جدول 12. نتایج آزمون تی تست زوجی و مقایسه میانگین وضع موجود و وضع مطلوب ابعاد مدیریت بازآفرینی ابعاد الگوی مدیریت باز آفرینی میانگین وضع موجود میانگین وضع مطلوب آماره تی سطح معناداری)Sig( بعد کالبدی-فضایی (معماری) 2/022 3/873 -108/98 *0/000 بعد اقتصادی 1/776 4/477 -71/76 *0/000 بعد اجتماعی و محیطی 2/107 4/161 -148/97 *0/000 بعد خدماتی و محیطی 2/896 4/250 -47/13 *0/000 برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1402 بحث و نتیجه‌گیری بافتهای فرسوده، محدودههای آسیبپذیر شهر محسوب شده که نیازمند برنامهریزی و مداخله هماهنگ برای ساماندهی و ارتقاءکیفیت سکونت است. در مصوبه شورای عالی شهرسازی، معیارهای چون ریزدانگی، ناپایداری، نفوذناپذیری بـرای شناسایی بافتهای فرسوده مشخص گردیده است. با توجه به این شاخصها در شهر مشهد در بخشهـای مرکـزیشـهر بافتهای به عنوان بافت فرسوده شناساییشدهاند.که در این پـژوهش سـعی گردیـده بـا تـدوین نقشـه اسـتراتژیهای و سنجش اهمیت آنها برای این بافتها به منظور بازآفرینی و دستیابی به توسـعهپایـدار پرداختـه شـود. با توجه به آنچه تاکنون بیان شده است، به طورکلی بررسی ابعاد بازآفرینی شهری در مدیریت بافتهای فرسوده مرکزکلانشهرمشهد (منطقهثامن) بوده است، خدماتی و محیطی با میانگین رتبهی 95/3 دارای اولویت اول، بعد اجتماعی و محیطی با میانگین57/2 اولویت دوم، بعدکالبدی-فضایی(معماری) بامیانگین13/2 اولویت سوم و بعد اقتصادی با میانگین رتبهی36/1اولویت آخر را به خود اختصاص میدهد. بنابراین با توجه به اینکه در بین ابعاد الگوی مدیریت بازآفرینی، عوامل اقتصادیکمترین میانگین رتبه را به خود اختصاص میدهد میتوان گفت این عوامل از نظر مدیران وضعیت نامطلوبیدارند. به عنوان مهمترین موانع تحقق مدیریت بازآفرینی بر الگوی مدیریت شهری میباشند. همچنین با توجه به نتایج پژوهش با یافتههای پژوهشهاشم زاده قلعه چوق (1399)، ویسیوهمکاران (۱۳۹۹) و میزراخانی و همکارن(2021)و پاناکو(2021) همسو میباشد. بنابراین با توجه به تحقیقات صورت گرفته، عامل بهسازی یا نوسازی بافت فرسوده میتواند عاملی برماندگاری و جذب جمعیت در مناطق مرکزی شهرها گردد؛ ازطرفی برای بازآفرینی اینگونه بافتها نیازمند بررسی ابعاد بازآفرینی در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی میباشد،که کمبودها و ضعف آنها در ساختار بافت شناسایی گردد، تا تمایل شهروندان به برنامههایشهری و مشارکت با مدیرانشهری افزونگردد.کلانشهر مشهد نیز به عنواندومینکلانشهر ایران و به دلیل وجود حرم مطهر امامرضا(ع) که سالانه پذیرای میلیونها زائر داخلی و خارجی میباشد. باید بافت پیرامون آن(منطقه ثامن) از اصول طراحی و معماری خاص استفاده گردد تا چهرهی زیبایی به شهر دهدکه این موضوع با مشارکت شهروندان و ایجاد تمایل در آنها در صورت رفع مشکلات موجود در بافتها و فراهم کردن امکانات در همه ابعاد فوق عملی خواهد شد. پيشنهادات با توجه به شرایط منطقه و یافتهها پیشنهاداتی دراجرای بهتر و موفقتر مدیریت بازآفرینی ارائه میگردد. 1. بعد اقتصادی: فراهمکردن تسهیلات بانکی و مالی دراجرای طرحهای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده برای شهروندان 2. بعد اجتماعی: آموزش شهروندان و ایجاد اعتمادسازی بین شهروندان درجهت ایجاد مشارکت و همکاری مردم با کارشناسان شهری در اجرای طرح بازسازی و نوسازیدرمنطقه ثامن 3. توجه به نیازها و مشکلات مطرح شده از سوی شهروندان ساکن در بافت و زائرین 4. کاهش هزینههای اضافی درخصوص پروانهها و مجوزهای ساختوساز و بستههای تشویقی در جهت افزایش تمایل ساکنان در جهت بازآفرینی بافتهای فرسوده. حامی مالی بنا به اظهار نویسندة مسئول، این مقاله حامی مالی نداشته است. سهم نویسندگان این مقاله مستخرج از کارگروهی است،کارهای میدانی، تحلیل و نگارش مقاله توسط نویسندة اول و دوم مقاله انجامشده است. صحت، تأئید و راهنماییدر تدوین مقاله توسط نویسندة سوم و چهارم صورت گرفته است . تضاد منافع نویسندگان اعلام میدارند که هیچ تضاد منافعی در رابطه با نویسندگی و یا انتشار این مقاله ندارند. منابع اله ویرن، مهسا، فلسفی، ابوسعید، مقیمی، مهدی و سلطانی، مهرداد. (1398). بررسی نقش بازآفرینی در ارتقای کیفیت بافتهای ناکارآمد شهری (نمونه موردی: مطالعه و طراحی محله نجف آباد ( بیسیم ) زنجان)، اولین همایش ملی کیفیت در فضاهای معماری و شهری، زنجان. بختیاری، لیلی، ساسانپور، فرزانه، شماعی، علی و سلیمانیمهرنجانی، محمد. (1399). تحلیل بازآفرینی پایدار بخش مرکزی شهرها با رویکرد سناریونویسی مورد مطالعه: بخش مرکزی شهر همدان، جغرافیا و توسعه فضای شهری، 7(1)، 259-231. بیرانوند زاده، مریم، صرلی، سیاوش، سالاری سردری، فرضعلی و سبحانی، نوبخت. (1394). تحلیل ساختار فضایی- کالبدی بافت مرکزی شهر خرم آباد. نشریه پژوهشهای منظر شهر، 1(9)،12-4. پوراحمد، احمد. (1385). جغرافیا و ساخت شهر کرمان، انتشارات جهاد دانشگاهی مرکز تهران، چاپ دوم، تهران، ایران. پوراحمد، احمد، حبیبی، کیومرث، و کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافتهای فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(1)، 73-92. دهقانی، مصطفی، حقیقتنایینی، غلامرضا و زبردست، اسفندیار. (1400 ). تحلیل ذینفعان توسعه شهري دانشبنیان (موردپژوهی: شهراصفهان)، پژوهشهاي جغرافیاي انسانی، ( 53) 1، . رسولی، محمد، احدنژاد، محسن و حیدری، محمدتقی. (1400). تحلیلاهمیت - عملکرد عوامل کلیدی موفقیت دربازآفرینی بافتهای ناکارآمد شهری با تأکید بر ذینفعان (مطالعه موردی: شهر زنجان)، فصلنامه برنامهریزی توسعه شهری و منطقه ای، (16)6، . سرور، رحیم، اکبري، مجید، موسوي و بوستان احمدي، وحید. (1397). اولویتبندي مؤلفه‌هاي توسعهپایدار در راستاي احیاء بافتهايفرسوده (مطالعه موردي : محله جلفاي اصفهان)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، (57)15، 89 -104. سرور، هوشنگ. (1398). شناسایی بافتهاي فرسوده شهري براساس شاخصهاي کالبدي(مطالعه موردي: منطقهیک شهر تبریز)، فصلنامه شهر پایدار،دورة 2، شمارة 1 :1-14. سلطان زاده،حسین. (1368). مقدمه‌ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، انتشارات امیرکبیر،چاپ اول، تهران، ایران. سیاف زاده، علیرضا. (1392). مدیریت شهریکلان شهرتهران (فرصت‌ها و چالش‌ها)، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، تهران، ایران فتاحی زاده، فهیمه، یزدانی، سعید و شیخ الاسلامی، علیرضا. (1402). سنجش مدل بازآفرینی شهری پایدار و یکپارچه در محله دروازه ری، شهر قم،مطالعات محیطی هفت حصار، ۱۲ (۴۵)، ۸۹-۱۰۴. فرید، یدالله . (1390). جغرافیا و شهر شناسی، انتشارات دانشگاه تبریز،چاپ 8،تبریز،ایران کلانتریخلیل‌آباد، حسین و پوراحمد، احمد. (1385). برنامهریزی مرمت بافت تاریخی شهرها، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، چاپ 2،تهران. گودرزي، غزاله، زیویار، پروانه و استعلاجی، علیرضا. (1400). طراحی الگوي فرآیند مدیریت بافتهاي فرسوده شهري بارویکرد حکمروایی، فصلنامه برنامهریزي شهري و منطقه اي، (13)5، 139-168. لطفی, سهند. (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بُن مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، ،. لطفی، سهند. (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بُن مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی، نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی ،49-69. مولایی، محمدمهدي و سلیمانی، رسول. (1396 ). رشد اقتصادي و توسعه شهري از طریق بازآفرینی خانههاي ارزشمند تاریخی، فصلنامه نقش جهان، 3(7)، 104-95. هاشم زاده قلعهجوق، فرشید،آبی زاده،سامان،صفرعلیزاده، اسماعیل. (1399).شناسایی و اولویتبندی مهم ترین عوامل موثر در پیشبرد برنامههای مدیریت شهری در حوزه بافت فرسوده (مطالعه موردی: شهر ماکو)، پژوهش و برنامهریزی شهری،(40)11،137-145. ویسی، فرزاد، مرادی، اسکندر و دیوانی، آرمان. (1399). مقایسۀ ظرفیت بازآفرینی شهری پایدار در محله‌هایی با بافت فرسوده و غیر رسمی شهری مطالعۀ موردی: شهر مریوان، پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، (1)8،45-71. References Bakhtiari, L., Sasanpour, F .Shamai, A., & SoleimaniMehranjani, M. (2019). Analyzing the sustainable re-creation of the central part of the cities with a scenario writing approach, the case study: the central part of Hamadan city, Geography and Development of Urban Space, 7(1), 259-231. (in Persian) Biranvandzadeh, M. Sazli, S. Salari Sardari, F. A., & Sobhani, N. (2014). Analysisof the physical-spatial structure of the central fabric of Khorramabad city,Manzar Shahr Research Journal,1(9)12-4.(in Persian) Colantonio, D. (2011). Urban Regeneration &Social Sustainability: Best Practice from EuropeanCities. Couch, C. (1990).Urban Renewal:Theory andPractice Chapter 1 covers post-war approaches to thereconstruction of urban areas, Basingstoke: Macmillan. Dehghani,M. Hegirit Nayini, G. & zeberdast, E. (2021). Analysis of the beneficiaries of knowledge-based urban development (case study: the city of Isfahan),Human Geography Research,1(53), 341-323.(in Persian) Farid, Y. (2012). Geography and Urbanism, Tabriz University Publications, Nobat Hasht, Tabriz, Iran .( in Persian) Gudarzi, G., Zaviyar, P., & Astelazhi, A. (2021). Designing a process model for the management of worn-out urban tissues with a governance approach, Urban and Regional Planning Quarterly (Scientific), 5 (13),139-168.( in Persian) Gudarzi, Ghazaleh, Ziviar, Parvaneh, Astelazhi, Alireza. (2021). Designing a process model for the management of dilapidated urban tissues with a governance approach, Quarterly Journal of Urban and Regional Planning (Scientific), Year 5, Number 139-168:139 Fine Arts Architecture and Urbanism,3(45),49-62.Martí, P.García, M. Carcia,S.E. (2019). Identifying opportunity places for urban regeneration through LBSNs, Cities.v (90). 191-206. Mirzakhani, A. Turro ,M., & Jalilisadrabad, S. (2021). Key stakeholders and operation processes in the regeneration of historical URban fabrics in Iran, Cities. Moulai, M. M,, & Soleimani, R. (2016). Economic growth and urban development through the reconstruction of valuable historical houses, Naqsh Jahan, No. 7-3, 104-95.( in Persian) Municipality of Saman region of Mashhad, (2015). ( in Persian) Pourahmad, A. (2006). Geography and construction of Kermancity,JihadUniversityPress,Tehran Center,second edition,Tehran, Iran. (in Persian) R˘adulescu, C. Stefan, O., & Gheorghe, R. (2016). Management of Stakeholders in Urban Regeneration rojects. Case Study: Baia-Mare, Transylvania, sustainability. V(8).1-22. Rasouli, M. Ahdanjad, M., & Heydari, M. T. (2021). Analysis of the importance-function of the key factors of success in the regeneration of inefficient urban tissues with an emphasis on the beneficiaries (case study: Zanjan city),Urban and Regional Development Planning Quarterly 6(16), 149-178.( in Persian) Roberts, P., & Sykes, H. (2000). UrbanRegeneration: A Handbook, London:Sage. Roberts, P. (2000).The evolution,definition and purpose،of urban regeneration, in P. Roberts and H. Syke(eds.). UrbanRegeneration,AHandbook.BritishUrbanRegenerationAssociation,SAGE Publications, London, 9–36. Pourahmad, A., Habibi, K., & Keshavarz, M. (2010). The evolution of the concept of urban regeneration as a new approach in worn-out urban contexts. Iranian Islamic City Studies, 1(1), 73-92. Lotfi, Sahand. (2006). Cultural-based urban regeneration: a reflection on the nature of cultural elements and the act of regeneration. Journal of Fine Arts: Architecture and Urbanism, 3(45),69-49.( in Persian) Roberts, P., &Jeffrey, P. (2006). Signposts to sustainablecommunities: lessons from the exemplar learningprogramme2006. RENEW, London. Sarwar,R.Akbari,M.Mousavi,C.&BostanAhmadi,V. (2017).Prioritizationofsustainabledevelopment components in the direction of revitalizing worn-out tissues(case study:Jolfa neighborhood of Isfahan), Geographical Journal of the Land, Volume 15 ( 57), 89-104.( in Persian) Server, H. (2018). Identification of worn-out urban tissues based on physical indicators (case study: one area of Tabriz city) , Shahr Padayar Quarterly,Volume 2, Number 1:1-14. .( in Persian) Veisi, F. Moradi , I., & Divani, A. (2019). Comparison of the capacity of sustainable urban regeneration in neighborhoods with worn-out and informal urban fabric, case study:Marivan city, urban planning geography researches." 8(1) .( in Persian) Yazdani, S. Fatahizadeh, F. Sheikhul-Eslami, A., & Etemad, G. (2021). sustainable urban regeneration in historical contexts with an integrated approach (case study: Darwaz Ray neighborhood and Qom market area). Geographical Research Quarterly, 36 (4), 446-437. (in Persian) Yiannakou, A. (2020). Urban regeneration as a erpetual planning process: nderstanding the role of takeholders in property-led egeneration projects in reek cities, Local Economy, 32 (2), 83-10.) به این مفهوم است که دادهها نرمال نیستند و در صورتی فرضیه صفر رد میشود که سطح معناداری آزمون از 05/0 کمتر باشد ( 
). نتایج آزمون کلموگرف اسمیرنف در جدول زیر نشان داده شده است. با توجه به اینکه سطح معناداری آزمون (Sig) بر اساس نظرات مدیران و شهروندان در تمام متغیرها بیشتر از 05/0 میباشد، ادعای نرمال بودن دادهها پذیرفته شده و تمامی متغیرها دارای توزیع نرمال میباشند. بنابراین میتوان جهت بررسی فرضیه‌های پژوهش از روشهای پارامتری استفاده نمود.
) است. و بین 1 و 3 ميباشد و ميزان شاخصهاي AGFI، GFI، IFI، CFI و NFI نيز از 9/0 بیشتر میباشند. در مجموع مقدار شاخصها با ملاک تفسيري آنها مطابقت دارند و تحلیل عاملیتائیدی، ساختار متغیرهای مورد بررسی در مدل پژوهش را تائید میکند.
) است، و بین 1 و 3 ميباشد. ميزان شاخصهاي AGFI، GFI، IFI، CFI و NFI نيز از 9/0 بیشترمیباشند. در مجموع مقدار شاخصها با ملاک تفسيري آنها مطابقت دارند. و تحلیل عاملی تائیدی، ساختار متغیرهای مورد بررسی در پرسشنامه مدیران را تائید میکند.
) رد میگردد، و میتوان گفت در بعد کالبدی- فضایی (معماری) بین وضعیت موجود و تاثیر درک شده (وضع مطلوب) تفاوت معناداری وجود دارد. بطوریکه مقادیر میانگین وضع مطلوب بیشتر از وضع موجود میباشد.
) رد میگردد. میتوانگفت در بعد اقتصادی بین وضعیت موجود و تاثیر درک شده (وضع مطلوب) تفاوت معناداری وجود دارد. بطوریکه مقادیر میانگین وضع مطلوب بیشتر از وضع موجود میباشد.
) رد میگردد و میتوان گفت در بعد اجتماعی و محیطی بین وضعیت موجود و تاثیر درک شده (وضع مطلوب) تفاوت معناداری وجود دارد. بطوریکه مقادیر میانگین وضع مطلوب بیشتر از وضع موجود میباشد.
) رد میگردد و میتوان گفت در بعد خدماتی و محیطی بین وضعیت موجود و تاثیر درک شده (وضع مطلوب) تفاوت معناداری وجود دارد. بطوریکه مقادیر میانگین وضع مطلوب بیشتراز وضع موجود میباشد.
[1] .Yiannakou
[2] .Zhihua Zhou
[3] .Guangzhou
[4] .R˘adulescu
[5] . Kolmogorov-Smirnov Test
[6] . Path Coefficients
