تعیین مناسب‌ترین عرصه‌های محیط‌زیستی حوضه‌ی آبخیز طارم استان ‌زنجان با ارزیابی توان اکولوژیکی برای کاربری‌های توسعه‌ای

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

فضل الله اسمعیلی ¹ ( استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران )
مژگان میرزایی ² ( دانشجوی دکترای محیط زیست، دانشگاه ملایر، ایران )
مهدی خداداد ³ ( کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه گلستان، ایران )

تاریخ دریافت : 1395/12/20 تاریخ پذیرش : 1396/06/13 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS), روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP), ارزیابی توان اکولوژیک‌, حوضه‌ی آبخیز طارم,

چکیده مقاله :

امروزه برنامه ریزی صحیح و استفاده همه جانبه از محیط زیست بر پایه شناخت استعدادها و ارزیابی توان تولیدی سرزمین استوار است. ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین، مرحله میانی فرآیند آمایش سرزمین یا برنامه ریزی محیط زیست است. در واقع ارزیابی سرزمین، اطلاعات اساسی مرحله دوم آمایش سرزمین شامل انتخاب مناسب ترین استفاده از سرزمین و نظام مدیریت را فراهم می‌نماید. در همین راستا هدف از این مطالعه، تعیین مناسب‌ترین و مطلوب‌ترین عرصه های محیط‌زیستی حوضه ی آبخیز طارم واقع در استان زنجان با ارزیابی توان اکولوژیکی برای کاربری توسعه‌ای است. برای انجام این کار، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. پس از تهیه لایه‌های اطلاعاتی مورد نظر و وارد ساختن این لایه‌ها در محیط Arc GISو پس از تهیه و تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع، ماتریس اولیه و نرمال برای تعیین وزن نسبی لایه‌ها تکمیل شد. در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) با توجه به وزن نسبی لایه‌ها که پس از تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع و تهیه ماتریس‌های اولیه و نرمال و نتایج حاصل از آن مشخص شد، بیشترین عامل محدودکننده شیب است که بالاترین درصد وزن نسبی به آن اختصاص داده شده است، بنابراین قسمت‌های مرکزی منطقه که کمترین شیب یعنی 0- 2 تا 8- 12 درصد را داراست و از نظر پوشش گیاهی شامل مراتع کم تراکم و جنگل‌های تنک و ... بوده، مناسب‌ترین بخش‌ها برای توسعه است. سرانجام تعیین وزن نهایی لایه‌ها و تلفیق اطلاعات در نرم‌افزار Idrisi انجام شد که نتایج حاصل از این روش بدین‌ترتیب است: حدود 14.36 درصد از کل منطقه دارای توان درجه یک مناسب و حدود 10.12 درصد دارای توان درجه دو مناسب برای توسعه شهری- روستایی بوده و 75.52 درصد نیز فاقد توان مناسب برای این‌گونه توسعه است.