تأملی در معیارشناسی بی‌حس کردن اعضا در اجرای کیفرهای بدنی

محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن

هادی عظیمی گرکانی ¹

1 - گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/10/18 تاریخ پذیرش : 1397/04/15 تاریخ انتشار : 1397/05/01

کلید واژه: جرم ـ کیفر ـ تعذیب ـ حد ـ قصاص ـ تعزیر,

چکیده مقاله :

کاوش درچرایی کیفر در دو حوزه زیرساخت ها ( مبانی ) و دستاوردها و پیامدها ( اهداف مجازات ) قابل بررسی است . در وضع هرگونه مجازات باید به اندازه اثربخشی آن در از میان برن این ویژگی نابهنجار بزهکار و بازگرداندن اهلیت مجرم به وی ، توجه شود زیرا تشفی خاطر ، برقراری نظم عمومی ، اجرای عدالت کیفری و بازپروری مجرم از اهداف اجرای مجازات است . با توجه به این اهداف ، اجرای مجازات در حدود ( جز سرقت و محاربه ) با تعذیب و رنج به مقدار متعارف همراه است و در ارتداد ، انتخاب کیفر دردناک به حاکم واگذار شده است . قانونگذار در اجرای حد محاربه و سرقت ، به دنبال اهدافی جز تحمیل درد و رنج است و آن پیشگیری از تکرار جرم و پندآموزی برای دیگران است بنابراین دادرس می تواند کیفر را همراه با بی حسی اجرا کند . به دلیل وحدت مناط، اجرای مجازات تعزیری مانند مجازات حدی است . در قصاص ، تماثل در مقدار جنایت و در تحمل درد به مقدار متعارف لازم است و رعایت همگونی در سایر اوصاف جنایت ضرورت ندارد زیرا اولا : میزان درد قابل اندازه گیری نیست . ثانیاً : آستانه تحمل درد در انسان ها متفاوت است . ثالثاً : قصاص عضو ناسالم در برابر سالم مشروع است . رابعاً در مواردی که قصاص افزون بر جنایت می شود و یا هلاکت نفس جانی را به دنبال دارد منتفی است . در ماده 444 قانون مجازات اسلامی جدید نیز ، بی حسی مجرم از حقوق مجنی علیه اعلام شده است .

منابع و مأخذ:

1-    ابراهیم پور لیالستانی ، حسین (1385) «اهداف مجازات در دو رویکرد حقوق جزا و آموزه های دینی » ، ماهنامه معرفت ، قم ، سال پانزدهم ، مهر ، صص 71- 85.

2-ابن ادریس حلّی ، ابوعبدالله محمدبن احمد ، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی ، قم ، جامعه مدرسین حوزه علمیه .

3- حرّ عاملی ، محمدبن حسن ، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة ، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث ، قم .

4- راوندی ، قطب­الدین سعید بن هبه الله ، فقه القرآن ، چاپ خیام .

5- زررخ و علی پناه ، احسان و پرویز ،(1389) « بررسی بی­حس کردن اعضاء در اجرای مجازات­های بدنی » فصلنامه تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی ، بابل ، سال هفتم ، شماره 22 ، زمستان 89 .

6- طباطبایی ، سیدمحمد حسین ، المیزان فی تفسیر القرآن ، قم،  منشورات اسماعیلیان.

7- طوسی ، ابوجعفر محمد ، المبسوط فی فقه الامامیة ، تهران، انتشارات مکتبة المرتضویة.

8- فیض کاشانی ، محمد حسن(1406) الوافی ، اصفهان ، کتابخانه امیرالمؤمنین .

9- کلینی ، ابوجعفر محمد بن یعقوب  (1392) الکافی ، قم، دارالحدیث .

10- مجلسی ، محمدباقر (1403) بحارالانوار ، لبنان، مؤسسة الوفاء .

11- محدث نوری ، حسین ( 1409)، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.

12- موسوی خمینی ، روح­اله(1390) ، تحریرالوسیلة ، نجف اشرف ، مطبعة الآداب ، چاپ دوم .

13- نجفی ، محمدحسن (1981) ، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی .

15- هاشمی شاهرودی ، محمود( 1377)، مقاله « حکم بی­حس کردن اعضا هنگام اجرای کیفرهای جسمانی ، مجله فقه اهل بیت ،قم، سال چهارم ، شماره 15 ، پاییز  .