واکاوی معیار ضروریّات دین اسلام و مذهب امامیّه
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّنحسین صابری 1 , سید محمود میر نوربخش 2 , بهنام عباسی اول 3
1 - استاد ، دانشکده الهیات ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - استادیار، دانشگاه آزاداسلامی واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
3 - گروه معارف ،پردیس شهید بهشتی مشهد،دانشگاه فرهنگیان،مشهد،ایران
کلید واژه: ضروری, مذهب, ایمان,
چکیده مقاله :
اسلام اقرار به اصول است. کلمه اسلام اطلاق دارد و به ظاهری و قلبی تقسیم شده است. کفر در بسیاری از احادیث در مقابل ایمان است نه در برابر اولین مرحله اسلام تا موجب خروج از دین شود. ضروری یک صفتی است که امر شرعی دین یا مذهب فی نفسه فاقد آن است و آن امر در ارتباط با ذهن و عقل فرد و متلبّس شدن به صفت ثبوت و وضوح و شهرت و در ارتباط با همه مردم مسلمان یا همه اهل مذهب مصداق پیدا می‌کند و امر دینی می‌تواند دوباره با نبودن آن شرایط به غیر ضروری تبدیل گردد. نتیجه اینکه ،انکار ضروری اگر با شبهه، عدم آگاهی و علم باشد موجب کفر و خروج از دین و یا خروج از مذهب نمی‌شود. ضروری ممکن است بخاطر جهل یا شبهه آن و تبلیغات دشمن و امثال اینها، به نظری تبدیل شود. در این صورت ضروری نخواهد بود، هر چند امر دینی بر صفت ضرورت باقی باشد. ضروری دین و مذهب متفاوت از معلوم و تسالم و مجمع علیه است. چون بجز از ضروری همه نظری‌اند و برای اثبات نیاز به دلیل دارند و مورد اختلاف هستند . بهترین ملاک برای تشخیص انواع ضروری این است که امری ضروری یا باید در نظر همه مردم دنیا ضروری باشد، یا در نظر همه مسلمانان و یا در نظر بعضی از مسلمانان ضروری باشد. قطعا اوّلی نیست، چون مساوی با بدیهی خواهد شد، پس دوم و سوم تعیّن می‌شود، اگر ضروری در نظر همه مسلمانان باشد، ضروری دین خواهد بود و اگر در نظر بعضی از مسلمانان ضروری باشد، ضروری مذهب خواهد شد .منکرضروری دین اگر انکارش به انکار خدا و رسالت پیامبر (ص) بر گردد، از اسلام خارج می‌شود، امّا منکر ضروری مذهب باعث خروج از مذهب تشیّع شده ولی مسلمان است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای بوده و در پردازش داده‌ها و اطلاعات گردآوری‌شده نیز از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است.
