اسطورۀ سیاوش در شعر معاصر فارسی

محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

رضا اشرف زاده ¹ , حمیدرضا نویدی مهر ²

1 - استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

تاریخ دریافت : 1395/11/11 تاریخ پذیرش : 1395/11/11 تاریخ انتشار : 1395/08/01

کلید واژه: اسطوره, Myth, Siavash, کارکرد اساطیر, شعر و اسطوره, اسطورۀ سیاوش, سیاوش در شعر معاصر, Siavash in the poetry, Siavash myth,

چکیده مقاله :

اساطیر ریشه در باورها و اعتقادهای بشر دارند و با جلوه‌ها و جنبه‌های گوناگون زندگی او پیوند یافته‌اند. از این‌رو، می‌توانند موضوع پژوهش‌هایی ژرف در آثار هنری و ادبی قرار گیرند و رخدادهای تاریخی و اجتماعی و حتی سیاسی روزگارانِ بسیار دور را پدیدار سازند. با بهره‌گیری از اساطیر می‌توان رفتارهای اجتماعی، فرهنگی و روانی ملت‌ها را تجزیه و تحلیل کرد. اسطوره‌ها محدود به زمان و مکان نیستند؛ بی‌کرانه و ناپیدایند و تبلور خرد جمعی در جوامع به شمار می‌روند. اسطوره در کنار افسانه، حماسه و فرهنگ، یکی از عناصر شکل دهندۀ فرهنگ و هویت قومی و ملی جوامع است. شاعران معاصر، اساطیر را هم‌سو با جهت‌گیری‌های فکری و سیاسی و اجتماعی خویش برگزیدند و آن‌ها را به نوعی امروزی کردند. آنان اسطوره‌هایی را برگزیدند تا بهتر بتوانند به مدد آن‌ها موقعیت حیات اکثریت جامعه را تحکیم ببخشند. شاعران معاصر از جنبه‌های مختلف به اسطورۀ سیاوش پرداخته‌اند و کارکردهای گوناگونی را ـ اعم از سیاسی، اجتماعی، عاطفی و....ـ در مضمون‌سازی‌های خود مدنظر قرار داده‌اند. در پژوهش حاضر با نگرشی تحلیلی، به تبیین جایگاه و کارکرد اسطوره سیاوش در شعر معاصر پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Since myths rooted in the man's believes and are related to thedifferent aspects of his life, they can be engaged for the topics of manyprofound literary and artistic researches. The myths can represent theancient historical, social and even political events. The nation's social,cultural and psychological behavior can be analyzed by their myths.Myths are not limited to a certain time and place. In fact, they arevanished, timeless and the extract of total wisdom. Myth, like legend,epic and culture forms the people cultural and national identification.Contemporary poets modernize some suitable myths and coincide themwith their own social and political thoughts and policy. They want tostrengthen their own people and their own society. Recently, some ofthem have paid attention to the Siavash's myth. They consider it'scontemporary poetry.

منابع و مأخذ:

1. آتشی، منوچهر(1390). مجموعه اشعار(ج 1و 2)، چاپ دوم، تهران: نگاه.


2. ابتهاج، هوشنگ(1388). راهی و آهی(منتخب هفت دفتر شعر)، چاپ چهارم، تهران: سخن.


3. اسماعیل پور، ابوالقاسم(1391). اسطوره، بیان نمادین، چاپ سوم، تهران: سروش.


4. الیاده، میرچاه (1374). اسطوره، رویا، راز، ترجمۀ رویا منجم، چاپ اول، تهران: فکر روز. 


5. ــــــــــــــ(1362). چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمۀ جلال ستاری، چاپ سوم، تهران: توس.


6. بهار، مهرداد (1366). جستاری چند در فرهنگ ایران، چاپ سوم، تهران: فکر روز.


7. ـــــــــــــ(1362). مقدمه ای بر اساطیر ایران، چاپ دوم، تهران: توس. 


8. بهبهانی، سیمین(1391). مجموعه اشعار، چاپ پنجم، تهران: نگاه.


9. بهمنی، محمد علی(1390). مجموعه اشعار، چاپ اول، تهران: نگاه.


10. پیرنیا، حسن(1388). عصر اساطیری تاریخ ایران، به کوشش سیروس ایزدی، چاپ سوم، تهران: هیرمند.   


11. حق‌شناس، علی‌محمد(1370). مقالات ادبی ـ زبانشناختی، چاپ اول، تهران: نیلوفر.


12. خالقی‌مطلق، جلال(1389). شاهنامه فردوسی(دفتر دوم)،چاپ سوم، تهران: مرکزدائره‌المعارف بزرگ اسلامی.


13. راشد محصل، محمدرضا(1385). شاهنامه پژوهی(دفتر نخست)، چاپ اول، مشهد: فرهنگسرای فردوسی.


14. رحمانی، نصرت(1389). مجموعه اشعار، چاپ سوم، تهران: نگاه.


15. شاملو، احمد(1371). ابراهیم در آتش، چاپ ششم، تهران: زمانه.


16. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا(1386). هزارۀ دوم آهوی کوهی(منتخب‌پنج‌دفتر شعر)، چاپ‌پنجم،تهران: سخن.


17. ـــــــــــــــــــــ(1388). آیینه‌ای برای صداها(منتخب‌هفت دفتر شعر)، چاپ هشتم، تهران: سخن.


18. صالحی، سیدعلی(1387). مجموعه اشعار(دفتر اول و دوم)، چاپ دوم، تهران: نگاه.


19. صفا، ذبیح الله(1387). حماسه‌سرایی در ایران، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.


20. فرخزاد، فروغ(1368). ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، چاپ هفتم، تهران: مروارید.


21. فرهنگستان زبان و ادب فارسی(1390). فردوسی و شاهنامه‌سرایی، چاپ اول، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.


22. کزازی، میرجلال‌الدین(1372). رویا، حماسه، اسطوره، چاپ اول، تهران: مرکز.


23. ــــــــــــــــــــــ(1390). نامه باستان(ج3)، چاپ سوم، تهران: سمت.


24. کسرایی، سیاوش(1388). از خون سیاوش(منتخب سیزده دفتر شعر)، چاپ پنجم، تهران: سخن.


25. گریمال، پیر(2536). اساطیر یونان و روم(ج 1و 2)، ترجمۀ احمد بهمنش، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.


26. مختاری، محمد(1379). حماسه در رمز و راز ملی، چاپ اول، تهران: توس.


27. مشیری، فریدون(1388). زیبای جاودانه(منتخب دوازده دفتر شعر)، چاپ نهم، تهران: سخن.


28. مصدق، حمید(1391). مجموعه اشعار، چاپ دوازدهم، تهران: نگاه.


29. منزوی، حسین(1391). مجموعه اشعار، چاپ سوم، تهران: نگاه.


30. نادرپور، نادر(1382). مجموعه اشعار، چاپ دوم، تهران: نگاه.


31. واحددوست، مهوش(1381). رویکردهای علمی به اسطوره‌شناسی، چاپ اول، تهران: سروش.


32. ــــــــــــــــــــ(1387). نهادینه‌های اساطیری در شاهنامه فردوسی، چاپ دوم، تهران: سروش.


33. یاحقی، محمد جعفر(1352). «اسطوره در شعر امروز ایران»، مجله دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوازدهم، شمارۀ چهارم،ص 782ـ 809.


34. یوسفی، غلامحسین(2536). برگ‌هایی در آغوش باد(ج1)، چاپ اول، تهران: توس.


35. یونگ، کارل گوستاو(1390). انسان امروزی در جستجوی روح خود، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی(به‌نشر).