هنجارگریزی معنایی در شعر قیصر امین‌پور

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

پریسا خویشتن دار ¹ , محمدحسین محمدی ² , رضا صادقی شهپر ³ , الهه مهدی نژاد ⁴

1 -
2 -
3 - نویسنده
4 - نویسنده

تاریخ دریافت : 1392/02/07 تاریخ پذیرش : 1393/04/30 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: آشنایی‌زدایی, هنجارگریزی معنایی, فرمالیسم, قیصر امین‌پور,

چکیده مقاله :

هنجارگریزی یکی از شیوه‌های آشنایی‌زدایی در مکتب فرمالیسم روس است. در این شگرد قواعدی بر قواعد زبان معیار افزوده می‌شود که موجب برجستگی متن ادبی می‌گردد. قیصر امین‌پور، در اشعار خویش در موارد گوناگون به هنجارگریزی دست زده است و از این رهگذر به غنا و توسعة زبان شعر خود پرداخته است.‌ در این مقاله، اشعار امین‌پور از منظر هنجار‌گریزی معنایی، مورد بررسی قرار گرفته است تا از این رهگذر گوشه‌هایی از زیبایی‌های ظاهری و باطنی اشعار وی آشکار شود و نیز رابطة درونی این هنجارگریزی با دیگر هنجارگریزی‌ها نمایان شود. نتیجه بررسی‌‌ها‌ نشان می‌دهد امین‌پور از انواع هنجار‌گریزی در اشعارش بهره برده است که این بهره‌گیری به صورت یکسان نیست. بیشترین بسامد آن به هنجارگریزی معنایی تعلق دارد که به صورت گسترده و در هیأت آرایه‌های استعاره، حس‌آمیزی، تناقض، کنایه، مجاز و به ویژه تشبیه و تشخیص در اشعار او نمایان است.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

‌1ــ احمدی، بابک. ‌حقیقت و زیبایی. تهران: نشر مرکز، چاپ هفتم،. 1374‌.  . .. ...

2ــ _____،_____ . ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز، چاپ هفتم، 1380.

3‌ــ ‌‌امین‌پور، قیصر. مجموعه کامل اشعار قیصر امین‌پور. تهران: مروارید، چاپ ششم، 1390.

4ــ ایلگتون،‌ تری. پیش‌درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو، چاپ ششم، 1372.

5ــ دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1377.

6ــ رجایی، محمّدخلیل.‌ معالم‌البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. شیراز: نشر دانشگاه شیراز، چاپ پنجم، 1379.

‌‌‌7ــ زرین‌کوب، عبدالحسین. نقد ادبی.2ج. تهران: امیرکبیر، چاپ سوم، 1361.

8ــ ‌سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر. راهنمای نظریه‌ ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.1372.

‌9ــ سنگری، محمدرضا. «هنجارگریزی و فراهنجاری در شعر»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش 64 ،4-9. .

10ــ ____،______. پرسه در سایة خورشید. تهران: لوح زرین، 1386...

11 ‌ــ شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا. موسیقی شعر. تهران: آگاه، چاپ سوم، 1373.

12ــ ________،___ . رستاخیز‌ کلمات (درس‌ گفتارهایی دربارة نظریة ادبی صورتگرایان روس). تهران: سخن، 1391. 10

13ــ ــ شمیسا، سیروس. بیان و معانی. تهران: فردوس، چاپ هشتم، 1383.  

14ــ صفوی، کوروش. از زبان­شناسی به ادبیات (نظم). تهران: چشمه، 1373....

15ــ عزیزی‌فر‌، میرعباس‌، «گونه‌های زبانی هنجارگریزی»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ‌ش103‌،52-55. 1391.

16ــ علوی مقدم، مهیار. نظریه‌های نقد ادبی معاصر ‌(صورت‌گرایی ‌و ساختارگرایی). تهران: سمت 1377.

17‌ــ کزازی، میرجلال‌الدین. بیان1 ــ زیباشناسی سخن پارسی. تهران: نشر مرکز،چاپ نهم، 1388.

18ــ محمدی، علی؛ زارعی، جمیله، «بررسی و تحلیل آرایه تشخیص در سروده‌های قیصر امین‌پور»، زبان و ادب، ش41 ،105-130، 1388.

19ــ همایی، جلال‌الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: نشر هما، چاپ بیست­و­هشتم. 1386.