بررسی عناصر انسجام متن در تصویرشناسی موقعیت جغرافیایی شهرها در سفرنامه ناصرخسرو بر اساس نظریۀ هالیدی و حسن

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

عظیمه صباغ نیا ¹ ( دانشجوی دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی ، دزفول، ایران. )
حمید رضا اردستانی رستمی(نویسنده مسئول) ² ( دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول ، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول ، ایران )
فرزانه یوسف قنبری ³ ( استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ، دزفول، ایران. )
مسعود خردمندپور ⁴ ( استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ، دزفول، ایران. )

تاریخ دریافت : 1402/04/25 تاریخ پذیرش : 1402/06/08 تاریخ انتشار : 1402/07/01

کلید واژه: سفرنامۀ ناصرخسرو, انسجام پیوندی, انسجام دستوری, نظریۀ هایدی و حسن, انسجام واژگانی,

چکیده مقاله :

منظور از انسجام، روابط واژگانی و یا ساختاری متن و یا به عبارت دیگر، سازوکار درون‌متنی زبان است که سبب یاری و کمک نویسنده در ایجاد و برقراری ارتباط در هر جمله و یا بین جمله‌ها می‌شود. در این پژوهش، نویسنده درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای با استفاده از نظریۀ انسجام هالیدی و حسن در زبان‌شناسی ساختگرا به بررسی و تحلیل سفرنامۀ ناصرخسرو قبادیانی بپردازد. بر اساس نظریۀ هالیدی و حسن، انسجام، یکی از مشخصات اصلی یک متن است که به‌واسطۀ عناصری در متن به وجود می‌آید و این عناصر، شامل سه بخش واژگانی، دستوری و پیوندی است که در ارتباط بین اجزای جمله، نقش دارند. در این مقاله، عناصر و شگردهای ایجاد انسجام در متن سفرنامۀ ناصرخسرو، مورد واکاوی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. نتیجۀ پژوهش، بیانگر آن است که با توجه به اینکه سفرنامۀ ناصرخسرو حاوی مطالبی در حوزۀ جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است؛ یک متن منسجم و یکدست و یکپارچه می‌باشد که تعدادی از عناصر و شگردهای منسجم‌کنندۀ متن، نقش بسیار مهمی در ایجاد انسجام آن دارند. همچنین عناصر انسجام بر جذابیت، درک و تأثیرگذاری آن بر خواننده نقش بسیاری دارند که باعث اقناع خواننده می‌گردد. بدین ترتیب، متون نظم و نثر بر اساس زبان و محتوا و نحوۀ به‌کارگیری عناصر انسجام، از یکدیگر متمایز می‌شوند و از لحاظ میزان کاربرد انسجام، ارزش‌گذاری و درجه‌بندی می‌گردند.

چکیده انگلیسی:

Coherence means the lexical or structural relations of the text, or in other words, the intra-textual mechanism of the language that helps the author to create and communicate in each sentence or between sentences. In this research, the author is trying to investigate and analyze the travelogue of Nasser Khosrow Qabadiani in a descriptive-analytical way and library tools using Halliday and Hassan's theory of coherence in constructivist linguistics. According to Halliday and Hassan's theory, cohesion is one of the main characteristics of a text that is created by elements in the text, and these elements include three parts: lexical, grammatical, and linking, which play a role in the relationship between sentence components. In this article, the elements and methods of creating coherence in the text of Nasser Khosrow's travelogue have been studied and analyzed. The result of the research indicates that considering that Nasser Khosrow's travelogue contains material in the geographical, economic, social and political fields; It is a coherent, uniform and integrated text, and a number of elements and ways of integrating the text play a very important role in creating its coherence. Also, the elements of cohesion play a great role in its attractiveness, understanding and impact on the reader, which convinces the reader. In this way, prose and prose texts are distinguished from each other based on the language and content and the method of using the elements of coherence, and they are valued and graded in terms of the extent of the use of coherence.