کارکرد عرفانی عناصر اسطوره‏ای، دینی و ملّی در غزل‏های صائب تبریزی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

شهربانو بابایی ¹ , عبداله طلوعی آذر ² , فاطمه مدرسی ³

1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه.
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه.

تاریخ دریافت : 1398/10/19 تاریخ پذیرش : 1398/10/19 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: اسطوره, Myth, صائب تبریزی, کارکرد عرفانی, Saib Tabrizi, شعر قرن یازدهم, Mystic Concepts, 17th Century’s Persian Poem,

چکیده مقاله :

مضمون پردازی از هنرهای برجستۀ شعر دورۀ صفوی و به ویژه صائب تبریزی است. استفاده از عناصر اساطیری، مذهبی و ملّی نیز در این میان ضمن یاری رساندن به مضمون سازی و خلق مضامین جدید، گاه برداشت های عرفانی صائب را از این عناصر بازتاب می دهد. این مقاله سعی دارد با شیوۀ تحلیلی- توصیفی، این عناصر و نحوۀ استفاده صائب از آن ها را بررسی نماید. ابتدا با یک تقسیم بندی این موارد در سه دستۀ کلّی اساطیری، مذهبی و ملّی جای داده شد و سپس با بررسی اشعار صائب، نحوۀ استفادۀ وی از این عناصر در بیان مضامین عرفانی چون طلب، عشق، استغنا، توحید (وحدت)، فنا و مضامین مرتبط با این مفاهیم با ذکر مثال های شعری بررسی گردید. نتیجۀ این بررسی نشان می دهد که صائب در مضمون سازی از این عناصر، گاه اشارات عرفانی ظریفی را در اشعارش مطرح ساخته و در این میان سهم اساطیر مذهبی (شامل عناصر اسلامی که منبع آن بی‎شک قرآن کریم بوده ) از سایر عناصر بیشتر و برجسته تر است.

چکیده انگلیسی:

Making new themes is one of the most important arts in the Safavid epoch, especially in Saib Tabrizi’s poems. Using Mythological, Religious and National characters and elements reflects Mystic interpretations. This article by the descriptive-analytical method tries to explore these characters and elements in Saib Tabrizi’s poems. We first, placed them in three groups of mythological, religious and national by a categorization. Then we explored them by reference to mystic concepts such as Desire, Love, Satiety, Monotheism, and Death for beloved. The result shows that Saib Tabrizi has had mystic interpretations from these mythological, religious and national characters and elements and had paid more attention to the religious characters and elements which are taken from The Holy Quran undoubtedly.