بررسی مراحل سلوکی «تخلیه» «تحلیه» «تجلیه» و «فنا» در عرفان اسلامی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
محمد میری
1
(
عضو هیأت علمی دانشکده معارف دانشگاه تهران، ایران. m.miri57@ut.ac.ir
)
کلید واژه: فنا, عرفان عملی, practical mysticism, تخلیه, تحلیه, تجلیه, relinquishment, adornment, shining, and annulment,
چکیده مقاله :
به باور اهل معرفت و سلوک، در یک نگاه کلی و جامع می توان مراحل سیر و سلوک الی الله را به چهار مرحله اصلی تخلیه، یعنی تهی ساختن درون از رذیلت های اخلاقی، تحلیه، یعنی آراستن به فضائل اخلاقی، تجلیه، یعنی تابیدن انوار الهی بر قلب، و فنا، یعنی گذار از همه ما سوی و وصول به حق متعال تقسیم کرد. اصل و محتوای این نگاه، یعنی ترتّب سلوک بر مراحل مزبور، ریشه در سخنان عارفان صدر اول داشته و سراج طوسی اولین عارفی است که تعریفی از هر چهار مرحله، ارائه داده است. امتیازاتی که این تقسیم چهارگانه دارد موجب شده تا این مبحث عرفانی، تا کنون نیز ادامه یابد. افزون بر آن، ریشه های این چهار اصطلاح عرفانی را می توان در آموزه های دینی نیز دنبال کرد. در میان این چهار مرحله، عارفان بر دو مقام تخلیه و تحلیه تاکید ویژه و بیشتری دارند و حتی گاهی، مجموعه سلوک را در این دو خلاصه کرده اند. و البته نزد مشایخ سلوک، در اولویت سنجی میان این دو، تخلیه، مقدم بر تحلیه است.
In accordance with gnostic and people of spiritual wayfaring, in a wide and comprehensive view, we can divide degrees of wayfaring in four steps: relinquishment that is the emptying of moral vices, adornment that is to adorn the moral virtues, shining that is the glittering divine power on the heart, and annulment that is the transition from all of us to the right of Almighty. The principle and content of this view that is the sequence of conduct on these stages go back to the works of early mystics and it seems that Siraj Tusi is the first mystic who has provided a definition of all four stages. The privileges of this quadruple division have led to this mystical topic continue to contemporaries. Also we can fine these four mystical terms in religious thoughts. Among these four steps, Mystics mainly assert on degrees of relinquishment and adornment and sometimes they count these tow just as the degrees of spiritual wayfaring, but, in according to the master of wayfaring, relinquishment comes before of adornment.
_||_
