بررسی جریان تمایززدایی در عرفان از آغاز تا قرن نهم هجری(بررسی موردی: شطح و طامات)
محورهای موضوعی : عرفان اسلامیمحسن فاسونیه‌چی 1 , علیرضا مظفری تازه کند 2 , عبدالناصر نظریانی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه،ایران. نویسنده مسئول: a.mozaffari@urmia.ac.ir
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ایران.
کلید واژه: عرفان, تصوف, mysticism, Differentiation, Sufism, شطح و طامات, تمایزیابی, تمایززدایی, Dedifferentiation, Shath and Taamaat,
چکیده مقاله :
کی از وجوه تمایز صوفیه نسبت به سایر فرقه ها و نحله ها، موضوع شطح و طامات بوده که از قضا یکی از جنجالی ترین ویژگی های گفتاری این قشر بوده است. در این پژوهش به بررسی جریان تمایززدایی در عرفان با تأکید بر پدیده شطح و طامات از آغاز تا قرن نهم هجری پرداخته ایم. نتایج پژوهش نشان می دهد که اگرچه عرفا در ابتدا برای متمایزساختن خود از سایر جریان های فکری، به برخی آداب و رسوم و رفتارهای خاص روی آورده اند، اما رفته رفته این تمایزیابی ها مورد انتقاد و مخالفت دو گروه قرارگرفته است؛ گروهی که به منظور تخطئه کلیّت عرفان، سنّت های ویژه عرفا را دستاویز هجمۀ خود قرارداده اند و گروه دیگری که از قشر عرفا، اقدام به مبارزه با این افراط و ردّ و انکار برخی ویژگی های رفتاری و گفتاری عرفا کرده اند. بنابراین موج تمایززدایی از عرفان که از ابتدای شکل گیری این جریان فکری به حیات خود ادامه داده بود، رفته رفته شدیدتر و همه گیرتر شد و از آنجا که خود عرفا نیز با اتّکا به نقد درون گفتمانی، به پایش و پالایش آداب و رسوم غیرعادی عرفان پرداختند، شطح و طامات نیز مورد هجمه قرارگرفت و بعدها صوفیه بنا به مصلحت خویش و به منظور پاسداری از اعتقادات و باروهای اصیل خویش، شطح و طامات را که زمانی وجه ممیّزۀ عرفان بود، به دلیل جنجال آفرینی و حاشیه سازی اش، از گفتار و سیرۀ خویش زدودند
One of the distinguishing features of Sufism from other sects has been the issue of flattery, which ironically has been one of the most controversial features of this group. In this research, we have studied the process of differentiation in mysticism with emphasis on the phenomenon of Shath and Taamaat from the beginning to the ninth century (AH). The results show that although mystics initially resorted to certain customs and behaviors to distinguish themselve from other currents of thought, these distinctions were gradually criticized and opposed by both groups. A group that has used the special traditions of mystics as a pretext for its transgression in order to transcend the totality of mysticism, and another group of mystics who have tried to fight against these extremes and deny some behavioral and speech features. Thus, the wave of differentiation from mysticism had continued from the beginning of the formation of this current thought and became more and more intense and pervasive, since the mystics themselves, relying on critique within the discourse began to monitor and refine unusual customs. They practiced Mysticism, Shath and Taamaat were also attacked, and later, in their own interest and in order to protecting their original beliefs and fortifications, Shath and Taamaat, which were the hallmark of mysticism, due to its controversy and marginalization, were attacked. Sufis erased their speech and character of Taamaat.
_||_
