تحلیل انتقادی گفتمان عرفانی در غزل‌های حافظ
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
احمد ذاکری
1
(
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
)
کلید واژه: گفتمان انتقادی, زبان, حافظ, جهان‌بینی, عرفان, قدرت, تبیین و تفسیر,
چکیده مقاله :
گفتمان امروزه یکی از موضوعات برجسته جوامع گوناگون محسوب می‌شود،اهمیت آن تا جایی است که جهان‌بینی‌های سیاسی، فلسفی و اجتماعی، همه را درگیر خود می‌سازد. زبان‌شناسان در دورة اخیر کوشیده‌اند گفتمان را مولفّه‌ای زبان‌شناسانه معرفی کنند تا از این راه به ژرفای مطالب پنهان در هر گفتمان راه جویند. گفتمان را بن‌مایه‌هایی همچون قدرت، جهان‌بینی،ادبیات و زبان شکل می‌بخشد. در گفتمان عرفانی، به ویژه حافظ برای «حاشیه‌رانی غیری» و «برجسته‌سازی خودی» می‌کوشد تا جای ارزش‌های مزورّانه با ضدارزش‌های صادقانه جابه‌جا کند تا بتواند نقاب تزویر و ریا را از چهرة «غیری» بدرد. «غیری» از دیدگاه او عبارتنداز: مفتی، فقیه، واعظ، زاهد، قاضی شرع، محتسب، صوفی ریاکار بی‌صفا. پیش از حافط، خیام کوشیده بود با دیدگاهی فلسفی و زبانی خشک در برابر گروه بالا بایستد و سعدی با زبانی ملایم و خیرخواهانه پرده از چهره ریاکاران بردارد ولی حافظ که مردی عارف و رند است با زبانی طنزآمیز و حتی گاه بسیار تلخ از چهره‌های منافقان تزویرکار پرده برمی‌دارد. این مقاله می‌کوشد تا از راه تحلیل و توصیف متن عرفانی چند غزل حافظ از دیدگاه زبان‌شناسی اقدام کند.
Today, discourse is one of the prominent issues in various communities and is so important that it involves all political, philosophical and social worldviews. Linguists of recent era thrived to introduce the discourse as a linguistic component for attaining to the depth of hidden subjects in any discourse Discourse in formed by components such as power, worldview, literature and language. Western linguists sush asFerklaf, Yourgeness, Van Dick, and sociologists such as Fuko Smith, conducted many researches in the field of critical discourse and power. Consequently, the people interested in this component in Iran, by writing some books and papers about discourse has made their views This paper will analyze and investigate Hafez’s discourse in the critical view according to western linguistics; by analyzing the text, they interpret and explain the hidden layers of the meaning
