بررسی نشانه‌شناختی گفتمان عشقعرفانی در غزل مولوی و سعدی (برمبنای الگوی ماتریس وهیپوگرام مایکل ریفاتر)
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
فرهاد طهماسبی
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران.)
کلید واژه: وحدت, گفتمان عشق عرفانی, تعامل گفتمانی, تسلیم, ماتریس, ریفاتر,
چکیده مقاله :
در این مقاله که بر مبنای الگوی نشانه شناختی مایکل ریفاتر در خوانش غزل مولویو سعدی شکل گرفته است ابتدا به تشریح نظریة منظومه‌های توصیفی (ماتریس و هیپوگرام) وی پرداخته شده است. پس از آن گفتمان عشق با سه محور عشق، معشوق و عاشق بر مبنای این الگو مورد بررسی قرار گرفته و ماتریس‌ها و هیپوگرام‌های آن تبیین گردیده است. هدف مقاله کاربست این الگو در شعر کهن فارسی است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که گفتمان عشق در غزل مولوی مبتنی بر عشق و وحدت و در غزل سعدی مبتنی بر عشق و اغتنام فرصت است و این فرضیة سنتی که مولوی عارف و سعدی عاشق است را به گونة استنادی و روشمند اثبات می‌کند. حرکت در منظومه‌های توصیفی مربوط به گفتمان عشق در غزل مولوی از عشق و معشوق و عاشق به گونه‌ای پویا و فعال به وحدت منتهی می‌شود اما این حرکت در غزل سعدی از وحدت عشق و زندگی به سوی اغتنام فرصت و واقع‌گرایی زیستمندانه را به نمایش می‌گذارد.
This paper is based on the semiotic pattern of Michael Riffaterre in reading the poems of Molavi and Sadi, his theory of descriptive poems (the matrix and hypogram) is explained in this paper for the first time. The discourse of love is then analyzed on the basis of this pattern, including the following three: love, beloved and the lover, and their matrixes and hypograms are later elaborated. It aims at applying this pattern in ancient Persian poetry. It was indicated that the discourse of love is based on love and unity in Molavi’s sonnets whereas it is based on love and Carpe diem in Sadi’s sonnets. It confirms the traditional hypothesis that Molavi is a mystic and Sadi is a lover, through citations and methodologies. The course of descriptive poems related to the discourse of love leads from the love, beloved and lover to unity dynamically in Molavi’s sonnets, whereas this course leads from the unity of love and life to Carpe diem and the existential realism in Sadi’s sonnets
