«نور طامس» در حکمت اشراق سهروردی و «مقام طمس» در حکمت متعالیه ملاصدرا
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
مهدی زمانی
1
(دانشیار دانشگاه پیام نور)
کلید واژه: سهروردی, حکمت متعالیه, حکمت اشراق, نور طامس, ملاصدرا, مقام طمس,
چکیده مقاله :
در حکمت اشراق، هم نظام مراتب عالم و هم مراحل سیر و صعود نفس به عالم برین براساس انوار تبیین می‌شود. سهروردی معتقد است که در سیر و سلوک معنوی به ترتیب انوار «خاطف» یا «بارق» بر مبتدیان، انوار «ثابت» بر متوسطان و نور«طامس» بر واصلان کامل ظاهر می‌شود. بدین سان در حکمت اشراق فناء محض با تابش نور طامس محقق می‌گردد و مقام طمس پس از دو مقام «برق» و «حرق» پایان مراتب صعود نفس است. ملاصدرا تحت تأثیر حکمت اشراق از نور طامس یاد نموده، مقام طمس را با «قیامت عظمی»، «مقام أو أدنی» و مرتبه «ملائکه مٌهیّمین» یکی دانسته و آن را پایان مراتب سلوک می‌داند. اما در عرفان اسلامی دیدگاه متفاوتی درباره مقام طمس داریم که از ابن فارض مصری آغاز می‌گردد. ابن فارض مراتب فنا را در سه مرحله «محو»، «طمس» و «محق» نظم می‌دهد. بسیاری از شارحان آثار ابن عربی و ملاصدرا مثل کاشانی و حاج ملاهادی سبزواری بر همین اساس محو را فناء افعال عبد در فعل حق، طمس را فنای صفات او در صفات حق و محق را فنای در ذات حق دانسته‌اند
In Eshragh wisdom both the hierarchy of the world and the stages of the transcendence of the soul to the supreme world are determined according to the lights. Suhrawardi believes that during the spiritual trip, the “khatef” or “baregh” light on the beginners, the “Sabet” light on the average people and “Tames” light on the achievers humans will appear. Therefore in Eshragh wisdom, absolute annihilation will be realized by Tames light and Tames station, end point in the soul transcendence stages, is after the two “Bargh” and “Hargh” stations. But in Islamic mysticism, Ebne Fareze mesri arranged the hierarchy of annihilation in the three stages of “Mahv”, “Tams” and “Mahgh”. Most of the Ibn Arabi and Molla Sadra commentators like Kashani and Haj Molla Hadi Sabzevari, according to this principal, consider annihilation as the annihilation of human’s deed into God’s action, take “Tams” as annihilation into God’s attributes and take “mahgh” as annihilation into God’s Essence, although Molla Sadra, impressed by Eshragh, has mentioned Tames light and has equated it with Great Resurgence and the “Mohayyam” angels and considers them as the end of the soul hierarchy.
