تحلیل کاربرد هنری تشبیه و تأثیر آن در سبک ادبی عبهرالعاشقین
محورهای موضوعی : هنر
اسراء السادات احمدی
1
(استادیار گروه ادبیات فارسی، واحد اصفهان، دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان، ایران.)
کلید واژه: عبهرالعاشقین, روزبهان بقلی, سبک ادبی, بلاغت, تشبیه,
چکیده مقاله :
روزبهان بقلی (متوفی606ه.ق) معروف به شیخ شطاح از جمله صوفیان مشهوری است که نامش در تصوف عاشقانة فارسی آن چنان می‌درخشد که کسی را یارای انکار وی نیست. یکی از مهمترین آثار وی که از لحاظ ادبی نیز از متون ارزشمند شمرده می‌شود، عبهرالعاشقین است. این کتاب شامل 32 فصل است دربارۀ عشق و عاشقی و کیفیت این حال باشکوه در تصوف که رکن و اساس و اصل این مکتب روحانی است. روزبهان درین کتاب دربارة عشق و عاشق و چگونگی ارتباط و یگانگی این سرّ و التزام زیبایی عشق و جدا نبودن این دو لطیفة غیبی از یکدیگر و اینکه اساس هستی بر آن پایدار و استوار است و برتری جمال انسانی پرداخته است. این مبحث مهم صوفیانه که باگویاترین عبارات فارسی و شیواترین اشعار و زیباترین تصاویر و تشبیهات به هم آمیخته است بسیار دلکش و دلربا است و به‌گونه‌ای بیان شده‌است که انگار واژه‌ها و عبارات کتاب جان دارند و به سماع و دست‌افشانی و پای‌کوبی برخاسته‌اند و بر جان و دل مخاطب نشسته‌اند.آنچه به جان گرفتن بیشتر عبارات کتاب کمک می‌کند، استفادة نویسنده از بلاغت و به‌ویژه تشبیه است. تشبیه در جای جای این کتاب موج می‌زند و بیشتر صفحات این اثر را آراسته است. درین مختصر برآنیم تا به بررسی انواع تشبیه درین کتاب بپردازیم و با توجه به زبان عرفانی و ادبی روزبهان تحلیلی کلی بر آن ارائه دهیم؛ باشد که سودمند افتد
Rozbehan Baghli (died 606 AH), known as Sheikh Shatah, is a famous Sufi. His name shines so brightly in Persian Romantic Sufism that no one can deny it. One of his most important works, which is also considered valuable from a literary point of view, is Abhar al-Ashqin. This book includes chapters related to love and romance and the quality of this great state in Sufism, which is the foundation and principle of this spiritual school. In this book, Roozbahan has discussed topics such as love and the lover, the quality of communication and the unity of this secret, the commitment of the beauty of love and the inseparability of these two unseen beauties from each other, the stability of existence over love and the superiority of human beauty. This wonderful discussion, which is mixed with the most expressive Persian phrases, the most eloquent poems and the most beautiful pictures and similes, is very charming and attractive because Rozbahan's mystic state, which according to his own words has an occult source and a spiritual source, with his special ecstasy, taste and charm, has shed such a light on the expressions of the book that if we say that most of his expressions are alive and dancing, we are not wrong. What helps to bring life to most of the book's expressions is the author's use of rehetoric and especially simile. Similes is everywhere in this book and decorate most of the pages of this work. In this article, types of similes in this book are examined and a general analysis regarding the mystical and literary language of Rozbahan is presented.
بزرگ‌بیگدلی، سعید، نیکوبخت، ناصر، حسینی‌مؤخر، سیدمحسن. (1385). بررسی سبک نثر شاعرانه در عبهرالعاشقین، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، صص 49-21.
بقلی‌شیرازی، روزبهان.(1337). عبهرالعاشقین، تصحیح هانری‌کربن و محمد معین، تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
بقلی شیرازی، روزبهان. (1360). شرح شطحیات، تصحیح هانری‌کربن، تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
پازوکی، بهرام. (1390). حکمت زیبایی و هنر در مکتب شیراز(براساس دو کتاب عبهرالعاشقین روزبهان بقلی‌شیرازی و درة‌التاج قطب‌الدین شیرازی)، ش6، جاویدان خرد، ، صص 5-20.
جامی، نورالدین عبدالرحمان. (1375). نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، چاپ سوم، تهران: اطلاعات.
حسینی، مریم. (1382). از غزنه تا شیراز(بحثی در باب آثار سنایی غزنوی بر مکتوبات روزبهان بقلی شیرازی)، تهران: فصل‌نامۀ علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا سال سیزدهم و چهاردهم، ش48 و 49.
ذکاوتی‌قراگزلو، علیرضا. (1367). از روزبهان تا حافظ، معارف، دورۀ پنجم، ش3.
سجادی، سیدجعفر. (1370). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانۀ طهوری.
شمیسا، سیروس. (1379). بیان و معانی، تهران: فردوس، چاپ پنجم.
فتوحی، محمود، علی‌نژاد، مریم. (1388). بررسی رابطۀ تجربۀ عرفانی و زبان تصویری در عبهرالعاشقین، ادب پژوهشی، صص 25-7.
کارل‌دبلیو، ارنست. (1377). روزبهان بقلی، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز.
گوهرین، سیدصادق. (1338). کتاب عبهرالعاشقین، راهنمای کتاب، ش اول، بهار.
میردامادی، سیدمحمد. (1385). آراء عرفانی و تفسیری روزبهان شیرازی(بقلی)، پیک نور، ش13.
نبی‌لو، علیرضا، مقیمی، سیده‌محبوبه. (1397). ویژگی‌های دستوری عبهرالعاشقین در بهره‌گیری از آیات قرآن مبین، فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی پژوهش‌های ادبی-قرآنی، ش2، صص 79-109.
_||_