نقش سازه های اصلاحی در جذب گردشگر و کاهش مخاطرات ناشی از فرسایش و رسوب (موردمطالعه: شهرستان خرمآباد)
محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانی
وحید بیرانوندی
1
(دانشجوی فارغ التحصیل کارشناس ارشد، آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی، دانشگاه لرستان، ایران)
بهار بیشمی
2
(استادیار، گروه پژوهشی گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران)
کلید واژه: خطرات فرسایش, سدهای اصلاحی, زبان برنامه نویسی سی شارپ, مکان یابی, صنعت گردشگری,
چکیده مقاله :
پیشینه و هدف از دیرباز تمدن های بشری به دلیل نیاز به منابع آبی در کنار رودخانه ها و مناطق پرآب شکل می‌گرفتند، و امروزه با توجه به روند رو به رشد جوامع و نیاز به پیشرفت در حیطه های مختلف ازجمله، کشاورزی، سکونت گاهی، و گردشگری استحصال پهنه های آبی را اجتناب‌ناپذیر کرده است. وابستگی شدید اقتصادی کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت از یک‌سو و بی توجهی به درآمد بالقوه سرشار حاصل از گردشگری و تنوع انواع آن از سوی دیگر، ما را بر آن داشت در پژوهش حاضر به دنبال برطرف نمودن معضلات صنعت گردشگری باشیم و ضمن مشخص نمودن مکان مناسب برای سرمایه گذاری در حاشیه منابع آبی، مهمترین ظرفیت های رشد و توسعه گردشگری جوامع ازجمله سازه‌هایی چون سدها، بندهای اصلاحی و رودخانه ها را معرفی کنیم. این سازهها از خطراتی چون سیل و فرسایش و رسوب که مانع توسعه پایدارند جلوگیری میکنند. لذا این پژوهش کمک خواهد کرد عملیات آبخیزداری و توسعه گردشگری را در کنار ایجاد مناظر خاص و کاهش هزینه ها داشته باشیم. بدین منظور از طریق سناریوسازی شرایط ویژه ازجمله شیب و آبراهه میتوان اقدامات لازم مثل احداث بندهای اصلاحی را به بهترین شکل انجام داد. همچنین پژوهش حاضر به مدیران و متصدیان حوزه آبخیزداری و صنعت گردشگری دید بهتری خواهد داد. سؤالات پژوهش عبارت است از؛ فواید و معایب احداث هر نوع بند در گردشگری کدم‌اند؟، تأثیر بندهای اصلاحی بر حوضه های آبریز منطقه مطالعاتی و نقش آن در جذب گردشگران چیست؟. در عصر حاضر که گردشگری، در سراسر جهان یک صنعت پربازده و فراگیر محسوب می شود، می توان با ایجاد پیوند بین عملیات آبخیزداری، گردشگری و جاذبه های روستایی، به جذب گردشگران بیشتر و شناسانیدن این جاذبه‌ها کمک کرد. سازه های اصلاحی سازه های کوچکی هستند که با مصالح ساده ازجمله چوب، سنگ، سنگ و ملات، بتن و توری سنگ احداث می شوند تا هدف کاهش شیب آبراهه، کاهش سرعت جریان آب و مهار فرسایش در آبراهه ها را تأمین نمایند. در این پژوهش با تعیین مکان مناسب بندهای اصلاحی، علاوه بر نمایش نقش عملیات آبخیزداری در پیشرفت گردشگری یک منطقه، می توان هزینه های مالی و جانی مخاطرات طبیعی ناشی از بارش را کاهش داد. بدون بررسی دقیق مکان مناسب بندهای اصلاحی هر اقدامی، اثرات سوئی بر مناطق روستایی و به دنبال آن شهری، جاده ها، مزارع و باغات و غیره در پی خواهد داشت. با ساخت هر نوع بند نمی توان به کسب درآمدهای هنگفت ناشی از گردشگری امیدوار بود. لذا در این تحقیق می توان اهدافی به شرح زیر را دنبال نمود؛ تعیین و شناسایی نقاط تحت تأثیر طرح بندهای آبی اصلاحی در منطقه مطالعاتی، حفظ آب‌وخاک، جلوگیری از فرسایش و ایجاد محیطی گردشگر پذیر، بررسی کارشناسانه مزایا و معایب بندهای اصلاحی، کاهش خسارات ناشی از خشک‌سالی و ایجاد محیطی زیبا، مطالعه عقاید و تجربیات جهانی در این راستا، بررسی نمونه کارهای انجام‌شده در سایر مناطق و مقایسه آن باکارهای صورت گرفته در منطقه موردمطالعه، عملکرد بندها در منطقه موردمطالعه ازنظر وضعیت بارش و نقش آن در میزان فرسایش و رسوب، تأثیر سازه های اصلاحی بر سرمایه های انسانی، اجتماعی و فیزیکی ناشی از احداث آن ها و پیامدهای آن برای جامعه است.مواد و روش ها قلمرو مطالعاتی پژوهش حاضر شهرستان خرم آباد، مرکز استان لرستان هست. این محدوده با در برگرفتن وسعت 4942 کیلومترمربع و ارتفاع 1148 متری از سطح دریا و دارا بودن آب‌وهوای معتدل یکی از مهم ترین و بزرگ‌ترین حوضه های آبریز کرخه را تشکیل می دهد. این تحقیق به روش کاربردی انجام‌شده است. با استفاده ازنظر کارشناسان و بهره گیری از زبان برنامهنویسی #C برای هر یک از معیارهای هیدرولوژیکی با زیر شاخص های زیر، وزنی به‌دست‌آمده و با تأثیر آن در نقشه فازی ایجادشده و با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی، به تولید نقشه وزنی پرداخته می شود. زیر شاخص های موردنظر عبارت‌اند از آبراهه (درجه‌بندی مسیل ها)، چاه، چشمه و قنات (قرارگیری این منابع در پایین‌دست این سازه ها)، توپوگرافی با زیر معیارهای زمینشناسی (سختی سنگ)، پوشش، شیب (تقسیمبندی در محدوده 70-5 درصد)، اقتصادی و اجتماعی (راه های اصلی، فرعی و موقعیت روستاها) و دو اولویت مهم کاربری (وابستگی شدید به نوع پوشش با توجه به فرسایش های ممکن) و گسل تهیه‌شده از نقشه زمینشناسی 1:25000 با ادغام تمامی نقشه ها، مکان های مناسب برای ایجاد سدهای اصلاحی در مناطق مناسب گردشگری انتخاب می گردد.نتایج و بحث در این تحقیق به بررسی نوع بندهای اصلاحی در ۸ نقطه تصادفی منطقه مطالعاتی پرداختیم که نتایجْ نشان از مناسب بودن شیوه اجرایی، مطالعه مذکور دارند. همچنین با توجه به اهداف این پژوهش و اهمیتی که احداث هر یک از بندهای اصلاحی آبخیزداری در کاهش خسارات ناشی از فرسایش و رسوب ناشی از بارش ها و همچنین جذب گردشگر دارد، به منظور بهبود عملکرد اینگونه طرح ها، پیشنهادهایی زیر می شود؛ اجرای طرح های مطالعاتی در حاشیه سازه ها به منظور توسعه گردشگری، احداث حوضچه های ماهی گیری در مسیر سازه های اصلاحی و قرار دادن برنامه صید ماهی برای گردشگران باهدف سرگرمی و ایجاد آرامش درونی، کاهش فشار بر منابع آبی و خاکی با افزایش درآمدهای ارزی و کارآفرینی در چارچوب خدمات اکو توریسم، حفظ و افزایش تعادل منابع آبی به منظور جذب گردشگر، ذخیره‌سازی و حفظ آب های فصلی بهمنظور رشد پوشش گیاهی و افزایش رغبت حضور گردشگر، در فصول خشک منطقه، آزمونه قرار دادن بخشی از حوزه موردپژوهش باهدف تعیین نقش‌بندهای اصلاحی در جذب گردشگر و مقایسه آن با سایر منابع آبی، استفاده از دانش مهندسین آبخیزداری در ساخت علمی، متنوع و جدید بندهای اصلاحی، بهمنظور جذب گردشگران علمی، حداکثر سازی توسعه اکو توریسم با منابع آبی رهاشده است.نتیجه گیری تحلیل یافته های این پژوهش نشان می دهد به منظور در نظر گرفتن گردشگری بهعنوان یک صنعت کاربردی می بایست به جوانب مختلف آن توجه نمود؛ مهمترین راهبردها و پیشنهادهای ارائه‌شده برای تحقق این هدف تحقیق به شرح زیرند:ارائه راهکارهایی بر اساس اصول علمی، ساده، مناسب و کاربردی در جهت بهبود وضعیت اشتغال، حفظ و توسعه زیرساخت‌ها، احیای مکان های توریستی (سازه های آبخیزداری) و نگهداشت منابع مالی است.
Background and Objective Human civilizations have long been formed along the rivers and water-rich areas, due to the need for water resources. Today, the growing trend of societies and the need for progress in various fields such as agriculture, housing, tourism, etc., have made the exploitation of water resources inevitable. The severe economic dependence of the country on the oil exports on the one hand, and the disregard for the potential income from different types of tourism, on the other hand, made in this study solve the problems concerning the tourism industry. While identifying a suitable place for investment in the margins of water resources, we will introduce the most crucial capacities for the growth and development of tourism in communities, including structures such as dams, rivers, and dikes correction. These structures prevent hazards such as floods, erosion, and sediment that impede sustainable development. Therefore, this research will help us in watershed management operations and tourism development, along with creating special landscapes and reducing the related expenditures. For this purpose, by preparing various scenarios for special conditions such as slopes and water canals, necessary measures such as the dikes correction can be done in the best way. Also, the present study may provide the managers and stakeholders with a better view of the field of watershed management and the tourism industry. The research questions are as follows: What are the advantages and disadvantages of constructing any type of dike for tourism?, and What is the impact of dikes correction on the catchments of the study area and its role in attracting tourists?. In today's world, where tourism is a lucrative and pervasive industry, it is possible to help attract more tourists and identify these attractions by linking the watershed management, tourism, and rural attractions. Corrective structures are small structures constructed, using simple materials such as wood, stone, stone and mortar, concrete, and gravel netting, to reduce the slope of the canals, reduce the speed of water flow, and control erosion. In this study, by determining the appropriate location of dikes correction, it has been attempted to show the role of watershed management operations in the development of tourism in an area and the ways of reducing the financial and human costs of natural threats caused by rainfall. Without carefully examining the proper location of the dikes correction, any measure will have adverse effects on rural areas, roads, farms, and gardens, as well as urban areas. By merely building some kinds of the dike, we could not hope to earn huge incomes from tourism. Therefore, in this research, the following goals would be pursued: Determining and identifying the places affected by the dikes correction plan in the study area, Preserving water and soil, preventing the erosion, and creating a tourism-friendly environment; Scientific review of the advantages and disadvantages of dikes correction; Reduction of damages resulted from the drought and creating a beautiful environment; Study of international ideas and experiences in this regard; Reviewing the works done in other areas and comparing it with the works in the study area; The performance of dikes in the study area in terms of rainfall status and its role in the rate of erosion and sedimentation; The impact of structures correction on human, social and physical capitals and its consequences for society.Materials and Methods This applied study has been conducted in Khorramabad, the center of Lorestan Province-Iran. With an area of 4942 square kilometers and an altitude of 1148 meters above sea level and having a temperate climate, this area is one of the most important and largest catchments of the Karkheh River. Using the opinion of experts and applying the #C programming language for each of the hydrological criteria with the following sub-indicators, a weight is obtained. Using the effect of the weights on the created phase map and the geographical information system, a weight map is produced. Sub-indicators include water canals (grading the streams), wells, springs, and aqueducts (location of these resources downstream of these structures), topography with geological subsections (rock hardness), coverage, slope (division in the range of 5-70%), economic and social indicators (main roads and by-ways and location of villages) and two important land usage priorities (severe dependency on the type of land coverage with regard to the erosion) and faults prepared from the Geology map (1:25000). By merging all accessible maps, suitable locations will be selected to build correction dams in proper tourist areas.Results and Discussion In this study, we examined the type of dikes correction in 8 random points of the study area, the results of which show the appropriateness of the implementation method of the study. Considering the objectives of the study and the importance of constructing each of the dikes correction in reducing the damages caused by erosion and sedimentation after rainfalls, and regarding the importance of the project in tourist attraction, and lastly to improve the performance of such projects, we will present the following suggestions: Implementation of studies in the margins of structures, for tourism development; Construction of fishing ponds in the path of correction structures and including a fishing program for tourists, with the aim of entertainment and creating inner peace; Reducing the pressure on water and land resources, by increasing currency earnings and entrepreneurship in the framework of ecotourism services; Maintaining and increasing the balance of water resources in order to attract tourists; Storage and preservation of seasonal waters in order to grow vegetation and increase the desire of tourists, in the dry seasons of the region; Piloting a part of the study area, with the aim of determining the role of dikes correction in attracting tourists and comparing it with other water resources; Using the knowledge of watershed management engineers in the scientific construction of various correction, in order to attract scientific tourists; Maximize the development of ecotourism with abandoned water resources.Conclusion The analysis of the findings of this study reveals that in order to assume tourism as an applied industry, its various aspects should be considered; The most important strategies and suggestions presented to achieve this research goal are as follows: ­ Providing simple, appropriate and practical solutions based on scientific principles to improve the employment situation, maintain and develop infrastructures, revitalize tourist sites (watershed structures) and sane financial resources. Prioritization in this way plays an effective role in making the watershed and tourism construction credits, purposeful.
Abadian N, Eghbali N, Khanlou N. 2017. Water resources and their role in attracting tourists (Case Study: Tehran’s Qanats). Iranian journal of Ecohydrology, 4(3): 931-941. doi:https://doi.org/10.22059/ije.2017.62651. (In Persian).
Amiri A. 2019. Evaluation of the potential of coastal tourism in the north of Iran using second and third generation bio climatic indices. Journal of Tourism Planning and Development, 8(30): 213-226. doi:https://doi.org/10.22080/jtpd.2019.15497.2970. (In Persian).
Azarshakan S, Alipour Nakhi A, Sharifinia Z. 2019. Ecotourism, a strategy for the sustainability of water resources. Conservation and Exploitation of Hyrcanian Forests, 1(1): 17-24. doi:https://cuhfj.areeo.ac.ir/article_120617.html. (In Persian).
Basarin B, Lukić T, Mesaroš M, Pavić D, Đorđević J, Matzarakis A. 2018. Spatial and temporal analysis of extreme bioclimate conditions in Vojvodina, Northern Serbia. International Journal of Climatology, 38(1): 142-157. doi:https://doi.org/10.1002/joc.5166.
Bazzazan F, Azaddana F. 2018. The economic impact of domestic tourism Qom (Two regional input-output approach). Journal of Tourism Planning and Development, 7(25): 8-24. doi:https://doi.org/10.22080/jtpd.2018.1997. (In Persian).
Behrad F, Hadipour M, Naderi M, Kazemi A. 2019. Ecotourism Carrying Capacity Evaluation with Emphasis on Sustainable Development in Bisheh Waterfall as a Geotourism Area. Journal of Environmental Science and Technology, 21(10): 81-91. doi:https://doi.org/10.22034/jest.2018.12900.2136. (In Persian).
Boakye MK, Akpor OB. 2012. Community participation in water resources management in South Africa. International Journal of Environmental Science and Development, 3(6): 511. doi:https://doi.org/10.7763/IJESD.2012.V3.277.
Boers B, Cottrell S. 2007. Sustainable tourism infrastructure planning: A GIS-supported approach. Tourism Geographies, 9(1): 1-21. doi:https://doi.org/10.1080/14616680601092824.
Drumm A, Moore A. 2002. An Introduction to Ecotourism Planning and Management. Ranjbar M Tehran, Iran: Ayizh Publishing, P, 176. doi:https://doi.org/1003920180104.
Hall C, Michael J. 1999. Tourism Policy, First Edition, Cultural Research Publications, Tehran. doi:https://doi.org/10.1080/14616688.2018.1454506.
Hemmati Z, Shobiri S. 2015. An analysis of the components of promoting environmental culture (Case study: Citizens of Shiraz). Iranian Cultural Research, 4: 197-215. doi:http://dx.doi.org/10.7508/ijcr.2015.32.008. (In Persian).
Heydari A, Roshan S, Naderi N. 2019. The effect of tourism marketing on the development of rural entrepreneurship in the Rijab region of Kermanshah province. Journal of Rural Research, 10(4): 582-595. doi:https://doi.org/10.22059/jrur.2019.280936.1358. (In Persian).
Ildromi A, Victim M. 2017. The importance of water resources ecotourism in the development of tourism in mountainous areas (Case study: Hamadan province). Water and Sustainable Development, 4(2): 139-150. doi:https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.59783. (In Persian).
Jamali A, Rahimaabadi A, Rahmatian A. 2016. Prioritization of the watershed for the construction of a lattice dam by multi-spatial analysis (SMCE) method, in Hassan Robat, Isfahan. Geographical of the Land, 13(52): 11-20. doi:https://sarzamin.srbiau.ac.ir/article_10384.html. (In Persian).
Kalinauskas M, Mikša K, Inácio M, Gomes E, Pereira P. 2021. Mapping and assessment of landscape aesthetic quality in Lithuania. Journal of Environmental Management, 286: 112239. doi:https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.112239.
Karimi A, Yazdani H, Golestani M. 2019. Investigating the Impact of Entrepreneurial Marketing on Marketing Capabilities and Market Performance of Small and Medium Businesses in Tehran Tourism. Journal of Tourism Planning and Development, 8(2): 171-185. doi:https://doi.org/10.22080/jtpd.2019.14279.2855. (In Persian).
Kumar S. 2016. The changing future of rural marketing in India. Imperial Journal of Interdisciplinary Research (IJIR), 2(4. http://www.onlinejournal.in).
Lee TH. 2013. Influence analysis of community resident support for sustainable tourism development. Tourism Management, 34: 37-46. doi:https://doi.org/10.1016/j.tourman.2012.03.007.
Mehdinasab M. 2019. Evaluation of geotouristic capabilities of Poldokhtar wetlands based on the Pereira and Rhineard models. Journal of Wetland Ecobiology, 11(2): 27-38. http://jweb.iauahvaz.ac.ir/article-21-781-fa.html. (In Persian).
Program and budget organization. 2018. Document of the economic, social and cultural development plan of the country, Vol. I, Publications of the Program and Budget Organization, Tehran. http://library.mporg.ir/Portal.
Radmehr A, Araghinejad S. 2016. Optimal urban flood management using spatial multi criteria decision making approach. Amirkabir Journal of Civil and Environmental Engineering, 48(3): 227-240. (In Persian).
Saeidi S, Mohammadzadeh M, Salmanmahiny A, Mirkarimi SH. 2017. Performance evaluation of multiple methods for landscape aesthetic suitability mapping: A comparative study between Multi-Criteria Evaluation, Logistic Regression and Multi-Layer Perceptron neural network. Land Use Policy, 67: 1-12. doi:https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.05.014.
Singh LK, Jha MK, Chowdary VM. 2017. Multi-criteria analysis and GIS modeling for identifying prospective water harvesting and artificial recharge sites for sustainable water supply. Journal of Cleaner Production, 142: 1436-1456. doi:https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.11.163.
Wang X, Ma F, Li C, Zhu J. 2015. A bayesian method for water resources vulnerability assessment: A case study of the Zhangjiakou Region, North China. Mathematical Problems in Engineering, 2015. doi:https://doi.org/10.1155/2015/120873.
_||_Abadian N, Eghbali N, Khanlou N. 2017. Water resources and their role in attracting tourists (Case Study: Tehran’s Qanats). Iranian journal of Ecohydrology, 4(3): 931-941. doi:https://doi.org/10.22059/ije.2017.62651. (In Persian).
Amiri A. 2019. Evaluation of the potential of coastal tourism in the north of Iran using second and third generation bio climatic indices. Journal of Tourism Planning and Development, 8(30): 213-226. doi:https://doi.org/10.22080/jtpd.2019.15497.2970. (In Persian).
Azarshakan S, Alipour Nakhi A, Sharifinia Z. 2019. Ecotourism, a strategy for the sustainability of water resources. Conservation and Exploitation of Hyrcanian Forests, 1(1): 17-24. doi:https://cuhfj.areeo.ac.ir/article_120617.html. (In Persian).
Basarin B, Lukić T, Mesaroš M, Pavić D, Đorđević J, Matzarakis A. 2018. Spatial and temporal analysis of extreme bioclimate conditions in Vojvodina, Northern Serbia. International Journal of Climatology, 38(1): 142-157. doi:https://doi.org/10.1002/joc.5166.
Bazzazan F, Azaddana F. 2018. The economic impact of domestic tourism Qom (Two regional input-output approach). Journal of Tourism Planning and Development, 7(25): 8-24. doi:https://doi.org/10.22080/jtpd.2018.1997. (In Persian).
Behrad F, Hadipour M, Naderi M, Kazemi A. 2019. Ecotourism Carrying Capacity Evaluation with Emphasis on Sustainable Development in Bisheh Waterfall as a Geotourism Area. Journal of Environmental Science and Technology, 21(10): 81-91. doi:https://doi.org/10.22034/jest.2018.12900.2136. (In Persian).
Boakye MK, Akpor OB. 2012. Community participation in water resources management in South Africa. International Journal of Environmental Science and Development, 3(6): 511. doi:https://doi.org/10.7763/IJESD.2012.V3.277.
Boers B, Cottrell S. 2007. Sustainable tourism infrastructure planning: A GIS-supported approach. Tourism Geographies, 9(1): 1-21. doi:https://doi.org/10.1080/14616680601092824.
Drumm A, Moore A. 2002. An Introduction to Ecotourism Planning and Management. Ranjbar M Tehran, Iran: Ayizh Publishing, P, 176. doi:https://doi.org/1003920180104.
Hall C, Michael J. 1999. Tourism Policy, First Edition, Cultural Research Publications, Tehran. doi:https://doi.org/10.1080/14616688.2018.1454506.
Hemmati Z, Shobiri S. 2015. An analysis of the components of promoting environmental culture (Case study: Citizens of Shiraz). Iranian Cultural Research, 4: 197-215. doi:http://dx.doi.org/10.7508/ijcr.2015.32.008. (In Persian).
Heydari A, Roshan S, Naderi N. 2019. The effect of tourism marketing on the development of rural entrepreneurship in the Rijab region of Kermanshah province. Journal of Rural Research, 10(4): 582-595. doi:https://doi.org/10.22059/jrur.2019.280936.1358. (In Persian).
Ildromi A, Victim M. 2017. The importance of water resources ecotourism in the development of tourism in mountainous areas (Case study: Hamadan province). Water and Sustainable Development, 4(2): 139-150. doi:https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.59783. (In Persian).
Jamali A, Rahimaabadi A, Rahmatian A. 2016. Prioritization of the watershed for the construction of a lattice dam by multi-spatial analysis (SMCE) method, in Hassan Robat, Isfahan. Geographical of the Land, 13(52): 11-20. doi:https://sarzamin.srbiau.ac.ir/article_10384.html. (In Persian).
Kalinauskas M, Mikša K, Inácio M, Gomes E, Pereira P. 2021. Mapping and assessment of landscape aesthetic quality in Lithuania. Journal of Environmental Management, 286: 112239. doi:https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.112239.
Karimi A, Yazdani H, Golestani M. 2019. Investigating the Impact of Entrepreneurial Marketing on Marketing Capabilities and Market Performance of Small and Medium Businesses in Tehran Tourism. Journal of Tourism Planning and Development, 8(2): 171-185. doi:https://doi.org/10.22080/jtpd.2019.14279.2855. (In Persian).
Kumar S. 2016. The changing future of rural marketing in India. Imperial Journal of Interdisciplinary Research (IJIR), 2(4. http://www.onlinejournal.in).
Lee TH. 2013. Influence analysis of community resident support for sustainable tourism development. Tourism Management, 34: 37-46. doi:https://doi.org/10.1016/j.tourman.2012.03.007.
Mehdinasab M. 2019. Evaluation of geotouristic capabilities of Poldokhtar wetlands based on the Pereira and Rhineard models. Journal of Wetland Ecobiology, 11(2): 27-38. http://jweb.iauahvaz.ac.ir/article-21-781-fa.html. (In Persian).
Program and budget organization. 2018. Document of the economic, social and cultural development plan of the country, Vol. I, Publications of the Program and Budget Organization, Tehran. http://library.mporg.ir/Portal.
Radmehr A, Araghinejad S. 2016. Optimal urban flood management using spatial multi criteria decision making approach. Amirkabir Journal of Civil and Environmental Engineering, 48(3): 227-240. (In Persian).
Saeidi S, Mohammadzadeh M, Salmanmahiny A, Mirkarimi SH. 2017. Performance evaluation of multiple methods for landscape aesthetic suitability mapping: A comparative study between Multi-Criteria Evaluation, Logistic Regression and Multi-Layer Perceptron neural network. Land Use Policy, 67: 1-12. doi:https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.05.014.
Singh LK, Jha MK, Chowdary VM. 2017. Multi-criteria analysis and GIS modeling for identifying prospective water harvesting and artificial recharge sites for sustainable water supply. Journal of Cleaner Production, 142: 1436-1456. doi:https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.11.163.
Wang X, Ma F, Li C, Zhu J. 2015. A bayesian method for water resources vulnerability assessment: A case study of the Zhangjiakou Region, North China. Mathematical Problems in Engineering, 2015. doi:https://doi.org/10.1155/2015/120873.
نقش سازههای اصلاحی در جذب گردشگر و کاهش مخاطرات ناشی از فرسایش و رسوب (موردمطالعه: شهرستان خرمآباد)
چکیده
در عصر حاضر توسعه شهرنشینی و افزایش اوقات فراغت، منجر به سوق سرمایه‌گذاریها به سوی حاشیه منابع آبی که از مهمترین ظرفیت های رشد و توسعه گردشگری جوامع محسوب میگردد، شده است. با وجود مخالفتهای طرفداران محیط‌زیست در کشور ما با ساخت سدها سطحی و زیرزمینی به دلیل صدمات، زیان‌ها و عواقبی که میتوانند در پی داشته باشند، تمایلات به سوی بندهای اصلاحی بیشتر شده است. هدف از این پژوهش، در منطقه مطالعاتی بهرهگیری از مدیریت و برنامهریزی اصولی باهدف تعیین نقش اکو توریسمی منابع آبی به ویژه بندهای اصلاحی شهرستان خرمآباد در توسعه گردشگری بوده که از روش فرآیند تصمیمگیری فازی، با ورود زبان برنامه نویسی سی شارپ در تحقیق حاضر بهمنظور وزندهی، مکانیابی اولویتها در سیستم اطلاعات جغرافیایی مورداستفاده قرارگرفته است. اولویت‌های این تحقیق بر اساس معیارهای تأثیرگذار در چهار دسته هیدرولوژیک، توپوگرافی، اقتصادی و اجتماعی و سایر معیارهای مربوط به فرسایش و گسل دسته‌بندی، سپس با استفاده از سناریو سازی با بهرهگیری از نقش شیب و درجه آبراهه مکانهای مناسب احداث هر نوع بند انتخاب و نتایج این مطالعه را میتوان علاوه بر جلوگیری از مخاطرات ناشی از فرسایش و رسوب با حفظ منابع طبیعی در فراهم شدن شرایط جذب گردشگر در جهت ایجاد اشتغال و کاهش فقر در حدود ۴/۱۵ درصد منطقه تحقیقاتی، رویت کرد.
واژه‌های کلیدی: زبان برنامه نویسی سی شارپ، سدهای اصلاحی، صنعت گردشگری، مکانیابی
مقدمه
در عصر حاضر باتوجه به تنوع انواع گردشگری، میتوان شاهد قرارگیری، بندهای اصلاحی در سیاهه جاذبههای گردشگری و اشتیاق گردشگران بهمنظور مشاهده آنها و تأثیرات این سازهها بر محیط اطرافشان بود. از این روبت نگرش به این موضوع که صنعت گردشگری در بر گیرنده ظرفیتهایی درزمینهٔ اشتغال و کارآفرینی است، میتوان با پیوند بین عملیات آبخیزداری، پیوند گردشگری و جاذبههای روستایی، در شناسایی و جذب گردشگران اقدام نمود (۱۳). از آنجایی که در دهههای اخیر توسعهی پایدار از مهمترین راهبردهای پیشرفت یک جامعه محسوب میگردد، حفظ منابع طبیعی با بهرهگیری از پهنههای آبی ازجمله ارتقای ظرفیتهای بوم گردی در توسعه گردشگری و به دنبال آن پایداری منابع آبی را در پی دارد (۳). با نظر به مسائل مطرح‌شده گردشگری بهعنوان صنعت بدون دود علاوه بر اینکه از مهمترین عوامل رونق اقتصادی در بسیاری از کشورها محسوب میگردد، در عصر حاضر حامیان زیادی که به دنبال آرامش هستند را به خود جذب نموده (۱۶)، به همین منظور نخستین گام در مدیریت گردشگری مناطق طبیعی برنامه-ریزی این رویکرد بهحساب میآید (۲۸). طرحریزی در اجرای پروژه‌های آبخیزداری معمولاً با اهداف پایداری محیط‌زیست و منابع طبیعی از طریق کنترل سیل و حفاظت خاک صورت میگیرند (۲۰). سازههای اصلاحی که در بخش آبخیزداری مورداستفاده قرار میگیرند، سازههای کوچکی هستند که از مصالحی ازجمله چوب، سنگ، سنگ و ملاط، بتن و توری سنگ باهدف کاهش شیب آبراهه، سرعت جریان و مهار فرسایش در آبراههها احداث میشوند (۳۲). ساختار این سازهها به‌گونه‌ای است که از ورود فسفر که میتواند در کاهش کیفیت آب نقش ایفا کند (۲۴)، با ورود ذرات رسوبی به اکوسیستمهای آبی در قالب مواد مغذی میتواند باعث ایجاد آثار منفی در جذب گردشگران باشد. (۵).
البته لازم به توجه است که افزایش شهرنشینی در دهههای اخیر منجر به توسعه صنعت گردشگری بهعنوان یکی از متنوعترین و بزرگ‌ترین صنایع بهعنوان هدفی قابل انجام در توسعه پایدار قلمداد میگردد (۹). ازآنجایی‌که اقدامات آبخیزداری هزینهبر بوده و مانند دیگر برنامههای عمرانی پیامدهای مثبت و منفی در پی دارد، میبایست تعادلی بین اقدامات صورت گرفته و سود حاصل از آن برقرار گردد، به همین منظور با ایجاد ارتباط بین بندهای اصلاحی و اماکن گردشگری میتوان علاوه بر جبران هزینههای صورت گرفته ایجاد اشتغال و درآمدزایی کلان برای جوامع محلی را برنامهریزی نمود. گردشگری بسیاری از فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و عمرانی با فعالیت گردشگران در ارتباط مستقیم بوده که ازجمله مهمترین این موارد میتوان به حمل‌ونقل، خطوط پروازی، کمپانیهای اجاره خودرو، هتلها، مراکز گردهمایی، جلوگیری از تخریب منابع طبیعی در پی فرسایش و رسوب، نفوذ آب در مناطق گردشگری و ایجاد فضای گردشگری و ... اشاره نمود (۱۷). ازجمله ابزار مؤثر در توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی توجه خاص سیاستمداران و برنامهریزان کشور به جهانگردی هست. از اساسیترین فعالیتهای دولت‌ها تدوین و طراحی برنامهها و سیاستهای کلان است (۱۱). با در نظر گرفتن هرم سنی جمعیت و عرضه نیروی کار، کشاورزی و گردشگری رکن اثرگذاری بر اقتصاد کنونی کشور محسوب میشود (۱۰).
در پژوهش حاضر، با توجه به نقشی که سازههای آبخیز میتواند در جذب گردشگر داشته باشد، به بررسی پژوهشهای انگشت‌شمار در این راستا پرداخته، ازجمله: امیری (۲)، با استفاده از شاخصهای نسل دوم و سوم گردشگری، به ارزیابی پتانسیل گردشگری ساحلی شمال ایران پرداخت که نتایج حاکی از تقسیمبندی گردشگری در سه زمان بود که مهمترین آن اوایل تیر تا شهریور در جذب گردشگرانی که تمایل به شنا داشتند را نشان داد. آبادیان و همکاران (۱)، در تحقیقی که بهصورت کتابخانهای انجام دادند، به بررسی نقش منابع آبی در جذب گردشگران (مطالعه موردی: قناتهای شهر تهران) پرداختند که نتایج احیای قنوات و جذب سرمایه از طریق تبدیل آن به مراکز گردشگری را نشان داد. ایلدرومی و قربانی (۱۴)، در پژوهشی توصیفی-تحلیلی که از طریق مصاحبه بسته در بین گردشگران تهیه شد، به بررسی اهمیت اکو توریسم منابع آبی در توسعه گردشگری مناطق کوهستانی استان همدان پرداختند که نتایج توسعه بالای اکو توریسم منابع آبی منطقه موردنظر را تائید، به‌طوری‌که با کمترین هزینه، بیشترین استفاده و حفظ محیط‌زیست را فراهم آورد. جمالی و همکاران (۱۵)، در حسن رباط اصفهان، با استفاده از روش چند معیارِ مکانی (SMCE) به اولویتبندی حوزه آبخیز بهمنظور احداث بند توری سنگی پرداختند که نتایج حاکی از نزدیکی مکانهای مدنظر کارشناسان پروژه به اولویتبندی انجام‌شده هست. باسارین1 و همکاران (۴)، با بهره از شاخصهای مختلف ازجمله PET، تحلیل زمانی و فضایی شرایط زیست‌اقلیمی شمال سیبری را موردبررسی قراردادند که نتایج این پژوهش قرار گرفتن منطقه تحت تأثیر کاهش معنیدار فراوانی شرایط سرد و افزایش معنیدار فراوانی شرایط گرم را نشان داد. کومار2 و همکاران (۱۷)، در تحقیقات بین‌رشته‌ای که در هند در ارتباط کارآفرینی روستایی وابسته به کشاورزی انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که به‌طور سنتی کارآفرینی روستایی وابسته به کشاورزی بوده، در دهههای اخیر با حفظ آب و ممانعت از تخریب منابع طبیعی در اثر فرسایش، محیط‌زیست نیز نقش مهمی در توسعه کارآفرینی با جذب گردشگر ایفا مینماید. لی3 و همکاران (۱۹)، در تحقیقی با عنوان بررسی مرکزیت فضایی مدیریت گردشگری مناطق روستایی با4GIS در کره پرداختند که نقش شاخصهای، قابلیت دسترسی، منابع آبی و ... را تائید نمودن. بورس5 و همکاران (۸)، با پشتیبانی از سیستم اطلاعات جغرافیایی به برنامهریزی در جهت زیرساخت‌های گردشگری پایدار پرداختند که نتایج نشان از پایداری صنعت توریسم با مدیریت صحیح با بهرهگیری از GIS را نشان داد. همچنین طی سالیان متمادی، تحقیقات فراوانی در رابطه با نقش منابع آبی و کارآفرینی صورت گرفته؛ ازجمله مهدی نسب (۲۱)، ژئوتوریست تالابهای پل‌دختر، بهراد و همکاران (۶)، ژئوتوریسم آبشار بیشه خرمآباد، رحیمی و همکاران (۲۶)، مکانیابی بندهای اصلاحی گرگان رود، شمالی زاده و همکاران (۳۰)، طبیعتگردی دریاچه دز، یونسکو6 (۳۱)، توجه به جاذبههای طبیعی فراوان، گردشگری قناتها در افغانستان، کاربرد GIS در تصمیمگیری گسترش اکو توریسم در آفریقا، وانگ7 (۳۳)، گردشگری تالابی، بااین‌وجود با توجه به گزارش‌ها سال ۲۰۱۹ سازمان جهانی گردشگری ایران دارای رتبه ۸۹، در بین ۱۴۰ کشور دنیا در حیطه جذب توریست هست. این در حالی است که ایران از دیدنیترین کشورهای دنیا است، ولی ساختار اقتصادی آن بعد از اکتشاف و بهرهبرداری منابع نفتی به‌شدت وابسته به درآمد ارزی حاصل از صادرات نفتی هست. ازاین‌رو در پژوهش حاضر با توجه به اهمیت فراوان توسعهی صنعت توریسم در کشور ما که با معضلاتی ازجمله محدودیت منابع ارزی به دلیل تحریمها و روند بالای نرخ بیکاری مواجه است، هدف اصلی را تعیین مکان مناسب سدهای اصلاحی بهمنظور نمایش نقش عملیات آبخیزداری در توسعه گردشگری و جلوگیری از تحمیل هزینههای هنگفت بدون مطالعات پایه و دقیق و کاهش خطرات ناشی از سیل در روستاها، راههای پایین‌دست، مزارع، باغات و ... در نظر گرفته و با استفاده از زبان برنامهنویسی سی شارپ، اثرات مختلف معیارهای این تحقیق بر اساس مطالعات پیشین روحانی و محمدی (۲۷) و نیک جو و روحانی (۲۳) و شرایط حوزهی مطالعاتی در چهار دسته هیدرولوژیک، توپوگرافی، اقتصادی و اجتماعی و معیارهای فرسایش و گسل مورد ارزیابی قرار داده‌شده است. باوجود مقالات مذکور و نمایش نقش بارز منابع آبی در جذب گردشگر، مقاله حاضر دارای نوآوری‌هایی ازجمله:
• الف- دخالت نقش‌بندهای اصلاحی، علاوه بر نقش اصلی آن (کاهش فرسایش و رسوب، آسیب‌های وارد به سدهای پایین‌دست، ذخیره آب در منطقه مطالعاتی، با افزایش منابع آبی دریاچه‌ها، قناتها، چشمه‌ها و سدها) در ایجاد نقش جدید آن، جذب گردشگر
ه ب- ورود زبانهای برنامهنویسی وزن دهی فازی در این پژوهش
• پ- مکانیابی ایجاد هر نوع از بند اصلاحی بهمنظور احداث هر بند در نقطه اصولی، کاهش هزینهها و افزایش جذب توریست میباشد.
روش‌شناسی
منطقه موردمطالعه
محدوده مطالعاتی شهرستان خرمآباد، مرکز استان لرستان واقع در غرب ایران با ارتفاع متوسط ۱۱۴۸ متر از سطح دریا میباشد. این محدوده ازنظر آب و هوایی دارای میانگین دما و بارش سالیانه ۱۷ درجۀ سانتیگراد و ۵٠۹ میلیمتر بین طولهای "۲۷ ʹ۲ ˚۴۸ تا "۲۲ ʹ۵۸ ˚۴۸ شرقی و عرضهای "۳۸ ʹ۵۳ ˚۳۲ تا "۴۴ ʹ۵۲ ˚۳۳ شمالی قرارگرفته است. این محدوده مطالعاتی با وسعت ۴۹۴۲ کیلومترمربع یکی از حوضههای آبریز کرخه را تشکیل میدهد. شکل (۱) موقعیت منطقه مطالعاتی را نشان میدهد.
شکل ۱- موقعیت منطقه موردمطالعه در استان لرستان
Fig. 1- Location of the study area in Lorestan province
روش کار
با در نظر گرفتن این موضوع که هدف اصلی از احداث سازههای اصلاحی در زیر حوضههای آسیبپذیر از منظر فرسایشی در شهرستان خرمآباد تثبیت رسوب، حفظ نیمروخ طولی و عرضی آبراههها، جلوگیری از انتقال رسوبات فرسایش یافته به پشت مخازن سدهای اصلی و ایجاد کارآفرینی با جذب توریست در زمینههای علمی و گردشگری محیط‌زیستی با توجه به حفظ طبیعت بهصورت بکر میباشد، در این پژوهش ابتدا به تهیه نقشهها و اطلاعات مربوط به معیارهای هیدرولوژیکی (آبراهه، چاه، چشمه و قنات) توپوگرافی (زمینشناسی، فرسایش، پوشش و شیب)، اقتصادی و اجتماعی (فاصله از روستا، فاصله از جاده و فاصله از منابع قرضه) و سایر معیارها (کاربری و گسل) و تولید نقشههای فازی آنها در محیط نرمافزار ArcGis10.5 پرداخته شد. سپس با استفاده ازنظر کارشناسان و بهرهگیری از زبان برنامهنویسی8#C برای هر یک از معیارها وزنی به‌دقت آورده و با تأثیر آن در نقشه فازی ایجادشده، به تولید نقشه وزنی پرداخته میشود؛ و با ادغام تمامی نقشهها مکانهای مناسب ایجاد سدهای اصلاحی مناطق مناسب گردشگری انتخاب گردید.
۳.۲. شاخصهای هیدرولوژیک مؤثر در مکانیابی بندهای اصلاحی و جذب گردشگر
شاخصهای هیدرولوژیک مورداستفاده در پژوهش پیشرو دارای زیر شاخصهای آبراهه، چاه، چشمه و قنوات هست. ازاین‌رو با توجه به اطلاعات موردنیاز جهت احداث بند اصلاحی و کاهش هزینههای مرتبط با آن و افزایش مکانهای جذب گردشگر اقدام به تهیه نقشههای منطقه مطالعاتی نموده، شکل (۲) نقشههای کلاسبندی شده هیدرولوژیک محدوده مطالعاتی
۱.۳.۲. آبراهه
با مدنظر قرار دادن این موضوع که علاقه افراد به رودخانههای موجود در طبیعت اسکان در این مناطق را افزایش میدهد، بندهای اصلاحی در مسیلهای درجه ۱ تا ۵ احداث میگردند و با در نظر گرفتن هدف پژوهش سیستم زهکشی منطقه را از طریق دادههای اطلاعاتی نیمه تفصیلی آب زیرزمینی اداره آب منطقهای استان لرستان تهیه گردید.
۲.۳.۲. چاه، چشمه و قنات
چشمه، چاه و قنوات علاوه بر اینکه جنبه اقتصادی آنها مدنظر هست و نزدیکی به آنها (قرارگیری این منابع آبی در پایین‌دست سازهها به دلیل افزایش آبدهی آنها) برای مکانیابی از ارجحیت بیشتری برخوردار هست.
شکل۲- نقشههای کلاسبندی شده هیدرولوژیک محدوده مطالعاتی
Fig. 2- Hydrological classified maps of the study area
۴.۲. الگوی اقتصادی و اجتماعی مؤثر در مکانیابی بندهای اصلاحی و جذب گردشگر
بهمنظور کاهش هزینهها ساخت و استفاده از نیروهای بومی به دلیل نشان دادن ارزش کار به افراد جامعه منطقه مطالعاتی حداقل ۱٠٠٠ متر فاصله در نظر گرفته میشود. شکل (۳) نقشههای کلاسبندی شده اقتصادی و اجتماعی محدوده مطالعاتی
شکل ۳- نقشههای کلاسبندی شده اقتصادی و اجتماعی محدوده مطالعاتی
Fig. 3- Classified economic and social maps of the study area
۵.۲. معیارهای توپوگرافیک مؤثر در مکانیابی بندهای اصلاحی و جذب گردشگر
معیارهای توپوگرافی استفاده‌شده در تحقیق حاضر دارای زیر معیارهای زمینشناسی، پوشش و شیب هست. از این باب با در نظر گرفتن اطلاعات موردنیاز جهت احداث بند اصلاحی، به حداقل رساندن هزینههای مرتبط و تعیین مکانهای جذب گردشگر اقدام به تهیه نقشههای منطقه مطالعاتی شده است. شکل (۴) نقشههای کلاسبندی شده توپوگرافی محدوده مطالعاتی
۱.۵.۲. زمینشناسی
ازجمله عوامل مؤثر در انتخاب مناطق مستعد جذب توریست و احداث سدهای اصلاحی در مرحله حذفی، زمینشناسی (سختی سنگ) منطقه میباشد. به همین منظور با توجه به میزان اهمیت زمینشناسی از منظر سنگ‌بستر و لیتولوژی بیشترین امتیاز را در کلاسبندی به مناطق با فرسایش شدید داد میشود.
۲.۵.۲. کاربری (پوشش)
ازآنجایی‌که هر چه پوشش گیاهی یک منطقه کمتر باشد علاوه بر عدم جذب افراد به محیط موردنظر میزان فرسایش در آن نیز بیشتر است؛ بنابراین مناطق دارای پوشش کم یا فاقد پوشش و فاقد مالکیت را بهمنظور عدم توجه، کاهش هزینهها و تثبیت و ایجاد پوشش جدید بهمنظور اولویتبندی احداث با امتیاز بالاتر در نظر گرفته میشود. با استفاده از نقشه کاربری تهیه‌شده بهوسیله ادارات آبخیزداری، آب منطقهای و مرکز تحقیقات استان لرستان مناطق فاقد مالکیت و پوشش گیاهی را بهمنظور احداث سازههای اصلاحی باارزش بالاتری در نظر گرفته‌شده است.
۳.۵.۲. شیب
یکی از مهمترین معیارها در مکانیابی نقاط گردش پذیر و احداث بندهای اصلاحی شیب منطقه میباشد، معمولاً ازآنجایی‌که که به دنبال مکانی مناسب جهت استقرار، تثبیت رسوب و جلوگیری از فرسایش هستیم مناطق دارای شیب ۷٠-۵ درصد را اولویتبندی در نظر گرفته تا ازنظر امتیازدهی این مناطق را در ارجعیت قرار داده شود.
شکل ۴- نقشههای کلاسبندی شده توپوگرافیک محدوده مطالعاتی
Fig. 4- Topographic classified maps of the study area
۶.۲. سایر مقیاسهای مؤثر در مکانیابی بندهای اصلاحی و جذب گردشگر
فرسایش و گسل نیز ازجمله سایر موارد موردقیاس در این مطالعه میباشد. در این پژوهش با در نظر گرفتن آمار و اطلاعات موردنیاز بهمنظور ساخت بندهای اصلاحی، کاهش هزینههای مرتبط و تعیین موقعیتهای جذب گردشگر اقدام به تهیه نقشههای منطقه مطالعاتی شده است. شکل (۵) نقشههای کلاسبندی شده سایر مقیاسهای موردنیاز محدوده مطالعاتی
۱.۶.۲. فرسایش
با توجه ویژه به عوامل فرسایشی و شناسایی مناطق مستعد فرسایش با استفاده از مدل EPM شدت فرسایش در حوزه موردمطالعه در پنج کلاس خیلی شدید، شدید، متوسط، کم و خیلی کم دسته‌بندی‌شده و به مناطق با شدت فرسایش بیشتر امتیاز بالاتری در کلاسبندی نسبت داده‌شده، با این کار علاوه بر قرارگیری برنامه مفیدی در اختیار برنامهریزان حوزه آبخیز و سازمانهای مرتبط با گردشگری مکانهای که به لحاظ گردشگری مستعد جذب توریست میباشند ولی متأسفانه به دلیل شرایط بحرانی از گردش پذیری آنها جلوگیری به عمل‌آورده شده، اصلاح و همچنین قابلیت گردشگری نقاط را افزایش داده تا علاوه بر حفظ محیط‌زیست زمینه برای ایجاد اشتغال کلان و ورود ارز به کشور فراهم و منطقه مطالعاتی بهعنوان آزمونه‌ای در کشور انتخاب گردد.
۲.۶.۲. گسل
نقشه گسل منطقه مطالعاتی را از نقشه زمینشناسی ۱:۲۵٠٠٠ که بهوسیله سازمان زمینشناسی تهیه گردیده و همچنین مطالعات آبخیزداری، آب منطقهای و افرادی که بهصورت شخصی بر روی زیر حوضههای کارکرده‌اند استخراج و با استفاده از بافر ۵٠٠ متری برای محدود اثر گسل مناطق خارج از این محدوده را در اولویت احداث بندهای اصلاحی انتخاب میگردد. با این کار علاوه بر ممانعت از تخریب این بندها و حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست بهمنظور جذب گردشگر، محدوده پژوهشی را بهعنوان منطقهای علمی برای بازدید دوستداران علوم آبخیزداری و آموزش آنان در نظر گرفت.
شکل ۵- نقشههای کلاسبندی شده سایر مقیاسهای موردنیاز محدوده مطالعاتی
Fig. 5- Classified maps of other scales required for the study area
۷.۲. ارزیابی با استفاده از روش برنامهنویسی #C
اساس زبان برنامهنویسی سی شارپ زبانهای C و C++میباشد. زبان سی شارپ زبانی کاملاً شی‌ءگرا میباشد که بررسی کدهای آن در زمان کامپایلر بوده و در صورت لزوم خطاها و پیغامهایی بهمنظور توقف برنامه ارسال میکند.
برنامه مورداستفاده در این پژوهش در سه فاز تدوین‌شده است:
۱- خواندن اطلاعات خام از روی پَروَنجا اکسل
۲- پردازش اطلاعات
۳- نوشتن اطلاعات داخل همان پَروَنجا ولی در workbook جدید
فاز اول و سوم به کمک کتابخانهی Microsoft.Office.Interop.Excel و فاز دوم که پایه و اساس آن منطق فازی پروفسور لطفی زاده میباشد بهمنظور امتیازدهی به پارامترهای مؤثر در زمین‌لغزش‌ها مورداستفاده قرارگرفته است. ابتدا با استفاده از بازدیدهای میدانی و مطالعات انجام‌گرفته در این زمینه و بهرهگیری از ماتریس مقیاس زوجی طیف فازی مناسب را انتخاب میکنیم.
(۱)
از بازدیدهای میدانی و مطالعات صورت گرفته در این زمینه باهدف تجمیع دیدگاه از میانگین هندسی استفاده که محاسبه آن در ماتریس مقیاس زوجی بهصورت رابطه (۲) انجام میگیرد.
(۲)
Mi–میانگین هندسی معیار a
n تعداد افرادی که در خصوص یک زیر معیار از آنها پرسش شده است
سپس با استفاده از ترجیحات عناصر به محاسبه مجموع جمع فازی پرداخته و نرمال‌سازی نیز از تقسیم مجموع ترجیحات هر عنصر بر مجموع تمامی ترجیحات از طریق رابطه (۳) به دست آورده شده است.
(۳)
n- تعداد شاخصها
aij– ارزیابی گزینه i ام به ازای شاخص j ام
با بهرهگیری از روابط مورداستفاده وزن نهایی که بهصورت فازی میباشد استخراج و از فازی زدایی برای محاسبه وزن نهایی بهره گرفته میشود. همچنین برای نرمال کردن اوزان قطعی از نرمال‌سازی خطی استفاده میکنند.
یافتهها
شاخصهای مؤثر در مکانیابی بندهای اصلاحی و نقش آن در جذب گردشگر در جدول (۱) میباشد.
جدول (۱) شاخصها و اوزان مناطق جذب توریست و احداث بندهای اصلاحی
وزن نهایی | وزن نسبی | زیر شاخصها | وزن نسبی | ضریب ناسازگاری | شاخصهای مؤثر در پژوهش حاضر |
٠٬۰۶۸۱۳۲ | ۰٬۳۰۰۳۶۹ | آبراهه |
۰٬۲۲۶۸۳
|
٠٬۰۷۴۲۶۵
|
هیدرولوژیک |
٠٬۰۵۹۷۹۶ | ٠٬۲۶۳۶۱۶ | چاه | |||
٠٬۰۴۶۳۲۲ | ٠٬۲۰۴۲۱۵ | چشمه | |||
٠٬۰۵۲۵۷۹ | ٠٬۲۳۱۸۰۱ | قنات | |||
٠٬۰۵۷۹۹۵ | ٠٬۲۶۶۵۹۳ | فاصله از روستا |
۰٬۲۱۷۵۴۵ |
٠٬۰۱۵۹۹
|
اقتصادی و اجتماعی |
٠٬۰۴۵۹۱۷ | ٠٬۲۱۱۰۷۲ | فاصله از جاده اصلی | |||
٠٬۰۴۵۹۱۷ | ٠٬۲۱۱۰۷۲ | فاصله از جاده فرعی | |||
۰٬۰۶۸۸۷۸ | ۰.۳۱۶۶۱۶ | منابع قرضه | |||
۰٬۰۷۱۴۷۵ | ۰٬۲۶۸۵۶ | زمینشناسی |
٠٬۲۶۶۱۴۲ |
٠٬۰۷۹۰۳۲ |
توپوگرافیک |
٠٬۱۰۷۲۹۷ | ٠٬۴۰۳۱۶ | پوشش گیاهی | |||
٠٬۰۸۷۳۶۹ | ٠٬۳۲۸۲۸ | شیب | |||
٠٬۱۲۹۴۱۹ | ٠٬۴۴۷۰۷ | فرسایش |
٠٬۲۸۹۴۸۳ |
٠٬۰۸۸۱۶۷ |
سایر |
٠٬۰۶۷۶۳۱ | ٠٬۲۳۳۶۳ | کاربری اراضی | |||
٠٬۰۹۲۴۳۱ | ٠٬۳۱۹۳ | گسل |
موقعیت نقاطی از بندهای اصلاحی در منطقه مطالعاتی
بررسی ۸ نقطه تصادفی احداث بند اصلاحی در ناحیه موردمطالعه و انتقال آن بر اولویتبندی صورت گرفته با استفاده از زبان برنامهنویسی سی شارپ در شکل (۶) و جدول (۲) نشان داده‌شده است.
شکل ۶- موقعیت بندهای اصلاحی تصادفی بر روی نقشه اولویتبندی شده
Fig. 6- Positioning of random correction clauses on the prioritized map
جدول (۲) موقعیت جغرافیایی بندهای اصلاحی تصادفی و نوع بند
موقعیت نقاط | نوع بند | عرض جغرافیایی | طول جغرافیایی |
تجره سراب سادات |
سنگی ملاطی | ۳۷۱۱۰۹۹ | ۲۶۴۷۶۵ |
سفیددشت | ۳۷۰۳۲۴۱ | ۲۴۲۰۹۲ | |
پل بابا حسین | ۳۶۹۷۹۹۷ | ۲۶۰۶۵۰ | |
چم چقال بالا |
توری سنگی | ۳۷۲۲۷۳۹ | ۲۴۸۶۶۳ |
کمره | ۳۷۱۱۰۴۰ | ۲۶۴۴۸۹ | |
مالک ماری | ۳۶۸۰۹۰۶ | ۲۹۱۸۵۷ | |
هفت‌چشمه |
خشک چین | ۳۷۱۱۲۶۰ | ۲۹۴۵۲۶ |
مزرعه قاضی | ۳۷۰۶۵۱۷ | ۲۶۱۱۶۲ |
بحث و نتیجهگیری
ازآنجایی‌که گردشگری بهعنوان یک صنعت کاربر (وابسته به نیروی کار) نهتنها در بهبود وضعیت اشتغال بلکه در توسعه زیرساخت‌ها، احیا اماکن گردشگری (بندهای اصلاحی) و حفظ منابع مالی نقش دارد، پایداری این صنعت میتواند پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع از خود بر جای گذارد. با توجه به مطالعه صورت گرفته، میتوان با در نظر گرفتن شرایط ویژه شیب و آبراهه موردنیاز برای ساخت هر یک از بندهای اصلاحی (توری سنگی، چپری، خشک چین و سنگ و ملاتی) و کاهش هزینهها به سناریوسازی در شناسایی نقاط مناسب احداث هر یک از این سازهها با توجه به شکل (۷) پرداخت. این اقدامات علاوه بر کاهش هزینهها و مخاطرات ناشی از فرسایش و رسوب افزون بر حفظ منابع طبیعی، محدوده مطالعاتی را مهیای گردشگری مینماید. ازآنجایی‌که نتایج حاصل از اولویتبندی هر یک از بندهای اصلاحی در این تحقیق، نشان از آن داشته که منطقه مطالعاتی مذکور ۱/۲ درصد مناسب احداث بند سنگی ملاتی، ۷/۵ درصد سازگار در ساخت بندهای خشک چین، ۱/۳ درصد فراخور تأسیس بندهای چپری، ۵/۴ درصد زیبنده ایجاد بندهای توری سنگی و در کل ۸/۷ معقول در پیدایش بندهای اصلاحی بوده، به همین منظور با توجه به اهداف مدنظر و اهمیتی که احداث سازههای آبخیزداری در جذب توریست میتواند به دنبال داشته باشد، بهمنظور بهبود عملکرد اینگونه طرحها پیشنهاد میگردد:
· ایجاد طرح مطالعات گردشگری در حاشیه بندها
· دایر نمودن حوضچههای ماهیگیری در مسیر بندهای اصلاحی و قرار دادن برنامه تورهای ماهیگیری دربسته سفرهای یک یا چندروزه گردشگران و فراهمسازی زیرساخت‌های آموزش و طبخ ماهی به شیوه ارگانیک و بومی منطقه
· اجرای برنامههای آگاهسازی و آشنایی با سفرهایی باانگیزه بازدید از منابع آبی استان لرستان برای مسئولین مرتبط در استانی و کشوری، جامعه محلی و تور اپراتورها جهت شناخته شدن بهعنوان مقصد جدید و بکر در فهرست مقاصد گردشگری کشور
· ایجاد بازار آب، از طریق واکاوی تنش‌های آبی با توجه به رشد جمعیت و توسعه بخش‌های کشاورزی به سمت‌وسوی مسائل اکو توریسم آبی
· کاهش فشار بر منابع آب‌وخاک با اشتغال آفرینی در قالب خدمات اکو توریسمی
· به حداکثر رساندن توسعه اکو توریسم با بهرهگیری از منابع آب فراوان رهاشده
· بهرهگیری از توان افراد بومی در ساخت و نگهداری بندها
· حفظ و افزایش تعادل منابع آبی بهمنظور جذب گردشگر
· جذب آبهای فصلی بهمنظور افزایش رغبت حضور گردشگر، در فصول خشک منطقه
· جمعآوری اطلاعات میزان تحصیلات، اوضاع اقتصادی، شغلی و فرهنگی افراد، در حوزه مطالعاتی و تبدیل آن به نقشه بهمنظور ادغام با نقشههای قبلی و کسب نتایج مطلوب‌تر
· آزمونه قرار دادن بخشی از حوزه موردپژوهش باهدف تعیین نقش‌بندهای اصلاحی در جذب گردشگر و مقایسه آن با سایر منابع آبی
· استفاده از دانش مهندسین آبخیزداری در ساخت علمی متنوع و جدید بندهای اصلاحی، بهمنظور جذب گردشگران علمی
حال با در نظر گرفتن تجربیات موفق پیشین مدیریت منابع آب در جذب گردشگر ایرانی و خارجی باوجود بالغ‌بر ۱۹۰ سد، ۵۰ تالاب، ۱۷۰ دریاچه ۲۸۷ آبشار غیر فصلی، ۳۹۲ آبشار فصلی، ۲۵۴۵۵۴ رشته چشمه و ۵۰۸۳۹ رشته قنات باقابلیت جذب توریست، میتوان با اضافه نمودن منابع آبی سدهای اصلاحی علاوه بر ایجاد محیط گردشگری جدید آبی، آمار گردشگران را افزایش داد.
شکل ۷- اولویتدهی مکان بندهای اصلاحی بر اساس نوع بند بهمنظور افزایش جذب گردشگر
Fig. 7- Prioritization of correctional sites based on the type of dam in order to increase tourist attraction
در گام بعدی با تعیین معیارهای مؤثر در رونق صنعت گردشگری و مکانیابی سدهای اصلاحی به وزن دهی این معیارها پرداخته که بیشترین وزن به معیار فرسایش نسبت داده شد. با توجه به این موضوع که مقصود اصلی از احداث اینگونه بندها، علاوه بر حفاظت از اراضی موجود در برابر خسارات ناشی از سیلاب و بالطبع فرسایش و رسوب ناشی از آن، حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست بهمنظور جذب گردشگران میباشد، وزن دهی موجود معقول به نظر رسیده و مطابقت خود را با تحقیقات (هنگشز، ۱۹۹۸) که اساس کنترل فرسایش و رسوب را در تأثیرگذاری بندهای اصلاحی میداند، نشان میدهد. همچنین نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش همراستایی نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق، در استفاده از روش تصمیمگیری چند معیارِ با تحقیقات رادمهر و عراقی نژاد (۲۵)، سینگ و همکاران (۲۹) و رحیمی و همکاران (۲۶) را نشان داده و همچنین وجوه تمایز این مطالعه با سایر پژوهشهای صورت گرفته را میتوان در ارتباط بندهای اصلاحی با صنعت گردشگری و استفاده از زبان برنامهنویسی در وزن دهی به اولویتها، در افزایش دقت و سرعت این ارزیابی بهحساب آورد. در ادامه با توجه به سناریوسازی صورت گرفته تغییر نقش معیارها ازجمله شیب منطقه مطالعاتی و درجه آبراهه با توجه به نوع بند اصلاحی (توری سنگی، چپری، خشکچین و سنگ و ملات) و کاهش هزینهها با توجه به امکان جذب توریست داخلی و خارجی اقدام به مکانیابی هر نوع بند شده است، شکل (۶). درمجموع هدف کلی از این پژوهش شناسایی نقاط احداث انواع مختلف بندهای اصلاحی و نقش آنها در توسعه گردشگری بهمنظور جلوگیری از تحمیل هزینههای سرسامآور بدون بررسیهای پایهای و دقیق و تقلیل خطرات ناشی از سیل در روستاها، راهها، مزارع، باغات و ... بوده است. ارائه این راهکارها که برگرفته از اصول علمی، ساده، مناسب و کاربردی به مدیران و تصمیم گیران بخش اجرایی آبخیزداری و گردشگری کشور در رتبهبندی سازهها میباشد، میتواند نقش مؤثری در بخش هدفمندی اعتبارات آبخیزداری، جلوگیری از خسارات جانی و مالی در منطقه مطالعاتی و توسعه صنعت گردشگری با توجه به نوع سازههای احداثی داشته باشد.
منابع
1. Abadian N, Eghbali N, Khanlu N. 2018. Water resources and its role in attracting tourists. Case Study of Tehran, International Journal of Echo Hydrology, 4 (3): 931-941. doi:https://doi.org/ 10.22059/ije.2017.62651)In Persian)
2. Amiri A. 2019. Evaluation of coastal tourism potential in northern Iran using second and third generation bioclimatic indicators, Journal of Tourism Development Planning, 8)3(: 213-226. doi:https://doi.org/ 10.22080/jtpd.2019.15497.2970 )In Persian)
3. Azarshakan S, AlipourNakhi A.S. 2019. Ecotourism, a strategy for the sustainability of water resources. Conservation and exploitation of Hyrcanian forests, 1(1): 17-24. https://cuhfj.areeo.ac.ir/article_120617.html (In Persian)
4. Basarin B, Lukic T, Mesaros M, Pavic D, Dordevic J, andMatzarakis A. 2018. Spatial and temporal analysis of extreme bioclimate conditions inVojvodina, Northern Serbia, International Journal of Climatology, 38: 142-157. https://doi.org/10.1002/joc.5166
5. Bazazan F, Azad Dana F. 2017. Economic effects of domestic tourists entering Qom, Quarterly Journal of Tourism Planning and Development,7 (25): 8-24. doi:https://doi.org/ 10.22080/jtpd.2018.1997 (In Persian)
6. Behrad F, Hadipoor M, Naderi M. 2019. Assessing the tourism capacity of Bisheh waterfall geotourism area with emphasis on sustainable development, Environmental Science and Technology, 21(10): 79-89. doi:https://doi.org/ 10.22034/jest.2018.12900.2136 (In Persian)
7. Boakye M. K, & Akpor O. B. 2012. Community participation in water resources management in South Africa. International Journal of Environmental Science and Development, 3(6): 511-516. doi:https://doi.org/ 10.7763/IJESD.2012.V3.277
8. Boers B, Cottrel S. 2007. Sustainable Tourism Infrastructure Planning: A GIS -Supported Approach, Tourism Geographies, 9: 1 - 21. doi:https://doi.org/ 10.5614/ajht.2011.10.2.07
9. Drama A, & Moore a. 2002. Introduction to Ecotourism Planning and Management, First Edition, Ayizh Publications, Tehran. doi:https://doi.org/ 1003920180104
10. Program and budget organization. 2018. Document of the economic, social and cultural development plan of the country, Vol. I, Publications of the Program and Budget Organization, Tehran. http://library.mporg.ir/Portal/
11. Hall C, Michael J. 1999. Tourism Policy, First Edition, Cultural Research Publications, Tehran. doi:https://doi.org/ 10.1080/14616688.2018.1454506
12. Hemmati Z, & Shobiri S. 2015. An analysis of the components of promoting environmental culture (Case study: Citizens of Shiraz). Iranian Cultural Research Quarterly, 4: 197-215. http://dx.doi.org/10.7508/ijcr.2015.32.008 (In Persian)
13. Heydari A.S, Roshan S.A, Naderi N. 2019. The effect of tourism marketing on the development of rural entrepreneurship in the Rijab region of Kermanshah province. Quarterly Journal of Rural Research, 10 (4): 582-595. doi:https://doi.org/ 10.22059/jrur.2019.280936.1358 (In Persian)
14. Ildromi A.S, & Victim m. 2017. The importance of water resources ecotourism in the development of tourism in mountainous areas (Case study: Hamadan province). Water and Sustainable Development Quarterly, 4(2): 139-150. doi:https://doi.org/ 10.22067/jwsd.v4i2.59783 (In Persian)
15. Jamali A.S, Rahimaabadi A, & Rahmatian A. 2016. Prioritization of the watershed for the construction of a lattice dam by multi-spatial analysis (SMCE) method, in Hassan Robat, Isfahan, Geographical Quarterly of the Land, Scientific-Research, 13 ( 52): 11-20. https://sarzamin.srbiau.ac.ir/article_10384.html (In Persian)
16. Karimi A, Yazdani H, Golestani M. 2019. Investigating the Impact of Entrepreneurial Marketing on Marketing Capabilities and Market Performance of Small and Medium Businesses in Tehran Tourism, Quarterly Journal of Tourism Planning and Development, 8 (2): 171. doi:https://doi.org/ 10.22080/jtpd.2019.14279.2855 (In Persian)
17. Kumar S. 2016. The Changing Future of Rural Marketing in India, Imperial Journal of Interdisciplinary Research (IJIR), No.2: p. 4. http://www.onlinejournal.in
18. Landenberg d. 2004. Tourism Economics, Second Edition, Commercial Publishing Company Publications, Tehran. https://doi.org/10.1016/j.ebiom.2018.06.014
19. Lee T.H. 2013. Influence analysis of community resident support for sustainable tourism development, Tourism Management, 34: 37-46. doi:https://doi.org/ 10.1016/j.tourman.2012.03.007
20. Mahmoodpour A. 2017. Multidisciplinary project onThe Caspian Hyrcanian Mixed Foresttosustainable environments and services for coming generation, CaspianHyrcanianforests Projects, No. 3: p. 8. http://www.chfp.ir/en/index.php (In Persian)
21. Mehdi Nasab M. 2019. Evaluation of geotouristic capabilities of Poldakhtar wetlands based on Pereira and Reynard model, Scientific Journal of Wetland Ecobiology, 40: 27-38. http://jweb.iauahvaz.ac.ir/article-1-781-fa.html (In Persian)
22. Ismailpour F, Tekiyehkhah J. 2013. Upgrading the system analysis model to evaluate the recreational potential of Khorramabad Mountain Velvet Forest Park using water resources. Geographical Research Quarterly, 28 (3): 169-180. http://georesearch.ir/article-1-459-fa.html (In Persian)
23. Nikjoy M, & Rouhani H. 2014. Zoning the flood potential potential of GhorchaiRamayan Basin. Extension and Development of Watershed Management, 3 (10): 29 - 36. https://t.me/pake_shadie (In Persian)
24. Nouri Z, Selajgeh A, Ebadi T, Moghaddamnia A. 2009. The effect of particle size of river sediments on phosphorus adsorption properties. Journal of Environmental Studies, 45 (3): 471-483. doi:https://doi.org/ 10.22059/jes.2019.284893.1007887 (In Persian)
25. Radmehr A, &Araghinejad S. 2016. Optimal Urban Flood Management Using Spatial Multi Criteria Decision Making Approach. Amirkabir Journal of Civil and Environmental Engineering, 48 (3): 227 - 240. doi:https://doi.org/ 10.1186/s12955-017-0754-1
26. Rahimi A, Sydian S. M, Rohani H, Ahmadi R. 2019. Locating corrective clauses to control erosion using a hierarchical analysis process, Journal of Environmental Erosion Research, 9 (33): 1-26. http://magazine.hormozgan.ac.ir/article-1-478-fa.html (In Persian)
27. Rouhani H, & Mohammadi A. 2015. Application of Bootstrap Remarketing Method and Multi-Criteria Decision-Making in Priority Flood Potential, Quantitative geomorphology sciences. 4 (3): 181 - 196.
28. Saeedi S, Mohammadzadeh M, Salman Mahini A.S, Mir Karimi S. H. 2016. Application of logistic regression method in modeling the aesthetic quality of the landscape, Journal of Environmental Studies, 42 (2): 427-439. doi:https://doi.org/ 10.22059/jes.2016.58744 (In Persian)
29. Singh L. K, Jha M. K, & Chowdary V. M. 2017. Multi-criteria analysis and GIS modeling for identifying prospective water harvesting and artificial recharge sites for sustainable water supply, Journal of Cleaner Production, 142: 1436 – 1456. https://www.scirp.org
30. Shamalizadeh F , Dashti S. S, Hamadi K. 2014. Analysis and evaluation of potential and development strategies of nature tourism in Dez dam lake. International Conference on Sustainable Development, 7 (25): 5-20. https://civilica.com/doc/538854/ (In Persian)
31. UNESCO. 2019. Properties inscribed on the World Heritage List. https://whc.unesco.org/en/list/
32. Vice President for Strategic Planning and Oversight. 2014. Management and Planning Organization, Tehran. https://fa.wikipedia.org/wiki/
33. Wang X, Ma F, Li C, and Zhu J. 2009. A Bayesian Method for Water Resources Vulnerability Assessment: A Case Study of the Zhangjiakou Region, North China. Hindawi Publishing Corporation Mathematical Problems in Engineering, NO. 2: P. 16. https://whc.unesco.org/en/list/
34. World- Tourism organization. 2019. Tourism high Lights. https://www.e-unwto.org/toc/unwtotfb/current
The role of remedial structures in attracting tourists and reducing the risks of erosion and sediment (Case study: Khorramabad city)
Abstract
In the present age, the development of urbanization and the increase of leisure time, It has led to investments towards the margins of water resources, which is one of the most important capacities for the growth and development of tourism in communities. Despite the opposition of environmentalists in our country to the construction of surface and underground dams due to the damage, damage and consequences that may result, the tendency towards remedial dams has increased. The aim of this research, In the study area, the use of principled management and planning in order to determine the role of eco-tourism of water resources, especially the reform wards of Khorramabad city in the development of tourism has been The method of fuzzy decision making process has been used with the introduction of C # programming language in the present study in order to weight, location of priorities in GIS. The priorities of this research are classified based on the effective criteria in four categories: hydrological, topographic, economic and social and other criteria related to erosion and fault. Then, using scenario building, using the role of slope and degree of waterway, suitable places for construction of any type of dam are selected and the results of this study can be seen in addition to preventing the risks of erosion and sediment by preserving natural resources in providing conditions for attracting tourists to create employment and reduce poverty in about 15.4% of the research area.
Keywords: C # programming language, correction dams, tourism industry, location
نقش سازههای اصلاحی در جذب گردشگر و کاهش مخاطرات ناشی از فرسایش و رسوب (موردمطالعه: شهرستان خرمآباد)
طرح مسئله: از دیرباز تمدنهای بشری به دلیل نیاز به منابع آبی در کنار رودخانهها و مناطق پرآب شکل می‌گرفتند، و امروزه با توجه به روند رو به رشد جوامع و نیاز به پیشرفت در حیطههای مختلف ازجمله، کشاورزی، سکونتگاهی، گردشگری و ... استحصال پهنههای آبی را اجتناب‌ناپذیر کرده است. وابستگی شدید اقتصادی کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت از یک‌سو و بی توجهی به درآمد بالقوه سرشار حاصل از گردشگری و تنوع انواع آن از سوی دیگر، ما را بر آن داشت در پژوهش حاضر به دنبال برطرف نمودن معضلات صنعت گردشگری باشیم و ضمن مشخص نمودن مکان مناسب برای سرمایهگذاری در حاشیه منابع آبی، مهمترین ظرفیتهای رشد و توسعه گردشگری جوامع ازجمله سازه‌هایی چون سدها، بندهای اصلاحی و رودخانهها را معرفی کنیم.این سازهها از خطراتی چون سیل و فرسایش و رسوب که مانع توسعه پایدارند جلوگیری میکنند. لذا این پژوهش کمک خواهد کرد عملیات آبخیزداری و توسعه گردشگری را در کنار ایجاد مناظر خاص و کاهش هزینهها داشته باشیم. بدین منظور از طریق سناریوسازی شرایط ویژه ازجمله شیب و آبراهه میتوان اقدامات لازم مثل احداث بندهای اصلاحی را به بهترین شکل انجام داد. همچنین پژوهش حاضر به مدیران و متصدیان حوزه آبخیزداری و صنعت گردشگری دید بهتری خواهد داد. سؤالات پژوهش به شرح زیرند:
· فواید و معایب احداث هر نوع بند در گردشگری کدم‌اند؟
· تأثیر بندهای اصلاحی بر حوضههای آبریز منطقه مطالعاتی و نقش آن در جذب گردشگران چیست؟
هدف: در عصر حاضر که گردشگری، در سراسر جهان یک صنعت پربازده و فراگیر محسوب میشود، میتوان با ایجاد پیوند بین عملیات آبخیزداری، گردشگری و جاذبههای روستایی، به جذب گردشگران بیشتر و شناسانیدن این جاذبه‌ها کمک کرد. سازههای اصلاحی سازههای کوچکی هستند که با مصالح ساده ازجمله چوب، سنگ، سنگ و ملات، بتن و توری سنگ احداث میشوند تا هدف کاهش شیب آبراهه، کاهش سرعت جریان آب و مهار فرسایش در آبراههها را تأمین نمایند. در این پژوهش با تعیین مکان مناسب بندهای اصلاحی، علاوه بر نمایش نقش عملیات آبخیزداری در پیشرفت گردشگری یک منطقه، میتوان هزینههای مالی و جانی مخاطرات طبیعی ناشی از بارش را کاهش داد. بدون بررسی دقیق مکان مناسب بندهای اصلاحیْ هر اقدامی، اثرات سوئی بر مناطق روستایی و به دنبال آن شهری، جادهها، مزارع و باغات و ... در پی خواهد داشت. با ساخت هر نوع بند نمیتوان به کسب درآمدهای هنگفت ناشی از گردشگری امیدوار بود. لذا در این تحقیقْ میتوان اهدافی به شرح زیر را دنبال نمود:
· تعیین و شناسایی نقاط تحت تأثیر طرح بندهای آبی اصلاحی در منطقه مطالعاتی
· حفظ آب‌وخاک، جلوگیری از فرسایش و ایجاد محیطی گردشگر پذیر
· بررسی کارشناسانه مزایا و معایب بندهای اصلاحی
· کاهش خسارات ناشی از خشک‌سالی و ایجاد محیطی زیبا
· مطالعه عقاید و تجربیات جهانی در این راستا
· بررسی نمونه کارهای انجام‌شده در سایر مناطق و مقایسه آن باکارهای صورت گرفته در منطقه موردمطالعه
· عملکرد بندها در منطقه موردمطالعه ازنظر وضعیت بارش و نقش آن در میزان فرسایش و رسوب
· تأثیر سازههای اصلاحی بر سرمایههای انسانی، اجتماعی و فیزیکی ناشی از احداث آنها و پیامدهای آن برای جامعه
روش تحقیق: قلمرو مطالعاتی پژوهش حاضر شهرستان خرمآباد، مرکز استان لرستان هست. این محدوده با در برگرفتن وسعت ۴۹۴۲ کیلومترمربع و ارتفاع ۱۱۴۸ متری از سطح دریا و دارا بودن آب‌وهوای معتدل یکی از مهمترین و بزرگ‌ترین حوضههای آبریز کرخه را تشکیل میدهد. این تحقیق به روش کاربردی انجام‌شده است. با استفاده ازنظر کارشناسان و بهرهگیری از زبان برنامهنویسی 9#C برای هر یک از معیارهای هیدرولوژیکی با زیر شاخصهای زیر، وزنی به‌دست‌آمده و با تأثیر آن در نقشه فازی ایجادشده و با بهرهگیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی، به تولید نقشه وزنی پرداخته میشود.
زیر شاخصهای موردنظر عبارت‌اند از آبراهه (درجه‌بندی مسیلها)، چاه، چشمه و قنات (قرارگیری این منابع در پایین‌دست این سازهها)، توپوگرافی با زیر معیارهای زمینشناسی (سختی سنگ)، پوشش، شیب (تقسیمبندی در محدوده ۷۰-۵ درصد)، اقتصادی و اجتماعی (راههای اصلی، فرعی و موقعیت روستاها) و دو اولویت مهم کاربری (وابستگی شدید به نوع پوشش با توجه به فرسایشهای ممکن) و گسل تهیه‌شده از نقشه زمینشناسی ۱:۲۵۰۰۰. با ادغام تمامی نقشهها، مکانهای مناسب برای ایجاد سدهای اصلاحی در مناطق مناسب گردشگری انتخاب میگردد. در انتها مراحل تحقیق حاضر را میتوان به شرح ذیل تقسیمبندی نمود:
· برآورد مزایا و معایب بندهای اصلاحی
· بررسی مطالعات صورت گرفته در سطح ملی و بینالمللی
· جمعآوری آمار و ارقام مباحث مربوط به شاخصهای مورداستفاده در مکانیابی بندهای اصلاحی و تبدیل آن به نقشه
· جمعبندی و نتیجهگیری مراحل انجام پژوهش حاضر
نتایج و بحث: در این تحقیق به بررسی نوع بندهای اصلاحی در ۸ نقطه تصادفی منطقه مطالعاتی پرداختیم که نتایجْ نشان از مناسب بودن شیوه اجرایی، مطالعه مذکور دارند. همچنین با توجه به اهداف این پژوهش و اهمیتی که احداث هر یک از بندهای اصلاحی آبخیزداری در کاهش خسارات ناشی از فرسایش و رسوب ناشی از بارشها و همچنین جذب گردشگر دارد، بهمنظور بهبود عملکرد اینگونه طرحها، پیشنهادهایی به شرح زیر میشود:
· اجرای طرحهای مطالعاتی در حاشیه سازهها بهمنظور توسعه گردشگری
· احداث حوضچههای ماهیگیری در مسیر سازههای اصلاحی و قرار دادن برنامه صید ماهی برای گردشگران باهدف سرگرمی و ایجاد آرامش درونی
· کاهش فشار بر منابع آبی و خاکی با افزایش درآمدهای ارزی و کارآفرینی در چارچوب خدمات اکو توریسم
· حفظ و افزایش تعادل منابع آبی بهمنظور جذب گردشگر
· ذخیره‌سازی و حفظ آبهای فصلی بهمنظور رشد پوشش گیاهی و افزایش رغبت حضور گردشگر، در فصول خشک منطقه
· آزمونه قرار دادن بخشی از حوزه موردپژوهش باهدف تعیین نقش‌بندهای اصلاحی در جذب گردشگر و مقایسه آن با سایر منابع آبی
· استفاده از دانش مهندسین آبخیزداری در ساخت علمی، متنوع و جدید بندهای اصلاحی، بهمنظور جذب گردشگران علمی
· حداکثر سازی توسعه اکو توریسم با منابع آبی رهاشده
نتیجه گیری: درمجموع، تحلیل یافتههای این پژوهش نشان میدهد بهمنظور در نظر گرفتن گردشگری بهعنوان یک صنعت کاربردی میبایست به جوانب مختلف آن توجه نمود؛ مهمترین راهبردها و پیشنهادهای ارائه‌شده برای تحقق این هدف تحقیق به شرح زیرند:ارائه راهکارهایی بر اساس اصول علمی، ساده، مناسب و کاربردی در جهت بهبود وضعیت اشتغال، حفظ و توسعه زیرساخت‌ها، احیای مکانهای توریستی (سازههای آبخیزداری) و نگهداشت منابع مالی. اولویتبندی بدین طریق میتواند نقش مؤثری در بخش هدفمندی اعتبارات آبخیزداری و گردشگری در احداث سازههای مختلف داشته باشد.
واژگان کلیدی: زبان برنامه نویسی سی شارپ، سدهای اصلاحی، صنعت گردشگری، مکانیابی
The role of cheek dams in attracting tourists and reducing the risks of erosion and sediment (Case study: Khorramabad city)
Statement of the Problem: Human civilizations have long been formed along the rivers and water-rich areas, due to the need for water resources. Today, the growing trend of societies and the need for progress in various fields such as agriculture, housing, tourism, etc., have made the exploitation of water resources inevitable.
The severe economic dependence of the country on the oil exports on the one hand, and the disregard for the potentially income from different types of tourism on the other hand, made us in this study solve the problems concerning the tourism industry. While identifying a suitable place for investment in the margins of water resources, we will introduce the most crucial capacities for the growth and development of tourism in communities, including structures such as dams, rivers and dikes correction. These structures prevent hazards such as floods, erosion and sediment that impede sustainable development. Therefore, this research will help us in watershed management operations and tourism development, along with creating special landscapes and reducing the related expenditures. For this purpose, by preparing various scenarios for special conditions such as slopes and water canals, necessary measures such as the dikes correction can be done in the best way. Also, the present study may provide the managers and stakeholders with a better view in the field of watershed management and tourism industry. The research questions are as follows:
• What are the advantages and disadvantages of constructing any type of dike for tourism?
• What is the impact of dikes correction on the catchments of the study area and its role in attracting tourists?
Purpose: In today's world, where tourism is a lucrative and pervasive industry, it is possible to help attract more tourists and identify these attractions by linking the watershed management, tourism and rural attractions. Corrective structures are small structures constructed, using simple materials such as wood, stone, stone and mortar, concrete, and gravel netting, to reduce the slope of the canals, reduce the speed of water flow and control erosion. In this study, by determining the appropriate location of dikes correction, it has been attempted to show the role of watershed management operations in the development of tourism in an area, and the ways of reducing the financial and human costs of natural threats caused by rainfall. Without carefully examining the proper location of the dikes correction, any measure will have adverse effects on rural areas, roads, farms and gardens, as well as urban areas. By merely building some kinds of dike, we could not hope to earn huge incomes from tourism. Therefore, in this research, the following goals would be pursued:
• Determining and identifying the places affected by the dikes correction plan in the study area
• Preserving water and soil, preventing the erosion and creating a tourism-friendly environment
• Scientific review of the advantages and disadvantages of dikes correction
• Reduction of damages resulted from the drought and creating a beautiful environment
• Study of international ideas and experiences in this regard
• Reviewing the works done in other areas and comparing it with the works in the study area
• The performance of dikes in the study area in terms of rainfall status and its role in the rate of erosion and sedimentation
• The impact of structures correction on human, social and physical capitals and its consequences for society
Methodology: This applied study has been conducted in Khorramabad, the center of Lorestan Province-Iran. With an area of 4942 square kilometers and an altitude of 1148 meters above sea level and having a temperate climate, this area is one of the most important and largest catchments of Karkheh river. Using the opinion of experts and applying the #C programming language for each of the hydrological criteria with the following sub-indicators, a weight is obtained. Using the effect of the weights on the created phase map and the geographical information system, a weight map is produced. Sub-indicators include water canals (grading the streams), wells, springs and aqueducts (location of these resources in downstream of these structures), topography with geological subsections (rock hardness), coverage, slope (division in the range of 5-70%), economic and social indicators (main roads and by-ways and location of villages) and two important land usage priorities (severe dependency on the type of land coverage with regard to the erosion) and faults prepared from the Geology map (1: 25000). By merging all accessible maps, suitable locations will be selected to build correction dams in proper tourist areas. The stages of the are as follows:
· Estimating the advantages and disadvantages of dikes correction
· Review of studies conducted nationally and internationally
· Collecting statistics related to the indicators used in locating the dikes correction and applying them in mapping process
· Summarizing and concluding the research stages
Results and discussion: In this study, we examined the type of dikes correction in 8 random points of the study area, the results of which show the appropriateness of the implementation method of the study.
Considering the objectives of the study and the importance of constructing each of the dikes correction in reducing the damages caused by erosion and sedimentation after rainfalls, and regarding the importance of the project in tourist attraction, and lastly to improve the performance of such projects, we will present the following suggestions:
• Implementation of studies in the margins of structures, for tourism development
• Construction of fishing ponds in the path of correction structures and including a fishing program for tourists, with the aim of entertainment and creating inner peace
• Reducing the pressure on water and land resources, by increasing currency earnings and entrepreneurship in the framework of ecotourism services
• Maintaining and increasing the balance of water resources in order to attract tourists
• Storage and preservation of seasonal waters in order to grow vegetation and increase the desire of tourists, in the dry seasons of the region
• Piloting a part of the study area, with the aim of determining the role of dikes correction in attracting tourists and comparing it with other water resources
• Using the knowledge of watershed management engineers in the scientific construction of various correction, in order to attract scientific tourists
• Maximize the development of ecotourism with abandoned water resources
Conclusion: In general, the analysis of the findings of this study reveals that in order to assume tourism as an applied industry, its various aspects should be considered; The most important strategies and suggestions presented to achieve this research goal are as follows:
Providing simple, appropriate and practical solutions based on scientific principles to improve the employment situation, maintain and develop infrastructures, revitalize tourist sites (watershed structures) and sane financial resources. Prioritization in this way plays an effective role in making the watershed and tourism construction credits, purposeful.
Keywords: C # programming language, correction dams, tourism industry, location
[1] - Basarin
[2] - Kumar
[3] - Lee
[4] - Geographic Information System
[5] - Boers
[6] - United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
[7] - Wang
[8] 11-C Sharp (programming language)
