تجارب زیسته زنان مبتلابه سرطان از رشد پس از ضربه: یک مطالعه کیفی
محورهای موضوعی : سلامت
مرجان ترک زاده
1
(گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد، ایران)
مریم صالح زاده
2
(عضو هیات علمی، گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد، ایران)
فهیمه دهقانی
3
(عضو هیات علمی، گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد، ایران)
کلید واژه: زنان مبتلابه سرطان, رشد پس از ضربه, تجارب زیسته, اعتلای روان‌شناختی,
چکیده مقاله :
سرطان به‌عنوان یکی از بیماری‌های شایع در جهان، می‌تواند تأثیرات منفی متعددی بر زندگی مبتلایان داشته باشد لیکن امروزه تغییرات روان‌شناختی مثبت پس از ابتلا به سرطان نیز موردتوجه پژوهشگران قرارگرفته است. هدف از این مطالعه بررسی تجارب زیسته زنان مبتلابه سرطان از رشد پس از ضربه بود.مطالعه با استفاده از روش کیفی از نوع پدیدارشناسی به بررسی تجارب زیسته زنان مبتلابه سرطان با وضعیت رشد پس از ضربه پرداخت. جامعه آماری پژهش شامل تمامی زنان مبتلا به سرطان شهر اصفهان و یزد بود. مشارکت‌کنندگان این پژوهش 16 فرد مبتلابه سرطان بودند که به روش نمونه‌گیری گلوله برفی در دو شهر اصفهان و یزد انتخاب شدند. برای اطمینان از تجربه رشد پس از ضربه، شرکت‌کنندگان در پژوهش پرسشنامه رشد پس از ضربه (1996 ,Calhoun & Tedeschi) را تکمیل نمودند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مصاحبه نیم ساختاریافته استفاده شد که تا مرحله اشباع داده‌ها ادامه یافت. سوالات مصاحبه شامل 1- تجربه شما از رشد پس از ضربه چگونه بودهاست؟ 2- پیامدهای سرطان برای شما چه بوده است؟ 3- شخصیت خود را قبل و بعد از سرطان چگونه توصیف می‌کنید؟ 4- پس از تجربه سرطان چه تغییراتی در خود و جهان احساس می‌کنید؟ بود. و برای تحلیل یافته‌ها از روش ون مانن استفاده شد.یافته‌های پژوهشی در قالب یک تم کلی اعتلای روان‌شناختی و چهار مضمون اصلی شامل تحول معنوی، بهزیستی و تحولات شخصیتی، تحولات بین فردی و تغییر سبک زندگی حاصل شد که هرکدام دارای مضامین فرعی متعددی است.نتایج حاصل از این پژوهش گویای تجربه رشد پس از ضربه و بالندگی قابل‌توجه در زنان مبتلابه سرطان بود. ازآنجاکه یافته‌های پژوهش تحلیلی از تجربه زیسته مبتلایان به سرطان از رشد پس از ضربه است می‌تواند برای متخصصین حوزه سرطان به‌ویژه روانشناسان و مددکاران و البته مبتلایان دارای تلویحات کاربردی قابل‌توجهی باشد.
Cancer, as one of the most prevalent diseases in the world, can have many negative effects on the patients' lives; but nowadays researchers pay attention to the positive psychological changes after getting cancer. The aim of this study was to investigate the lived experiences of women with cancer of post-traumatic growth.This study examines the biological experiences of cancer patients with post-traumatic growth situated using the qualitative phionsenomenological method. Statistical population of the study included all women with cancer in Isfahan and Yazd.The participants of this study were 16 Women with cancer who were selected by snowball sampling. Also, the participants of the study completed the post-traumatic growth questionnaire (Tedski & Caldehon, 1996). To collect data, we used semi-structured interviews which continued to saturate. Interview questions include 1- How was your experience of growth after trauma? 2- What have been the consequences of cancer for you? 3- How do you describe your personality before and after cancer? 3- What changes do you feel in yourself and the world after experiencing cancer? It was. and to analyze the findings, we used Van Mann's theory.The research findings were gained in the form of a general theme of psychological upgrade and four main themes including spiritual transformation, well-being, personality changes, inter-personal changes, and lifestyle changes each of which has various sub-themes.The results of the present study indicate the experience of post-traumatic growth and significant growth in women with cancer. Because the current study findings are an analysis of the biological experience of cancer patients from post-traumatic growth, this study can have considerable practical results for cancer specialists, especially psychologists and paramedics, and of course patients.
Ahmadi Z, Mehrabi H, Neshatdoost H. (2020). Predictors of post traumatic growth in damaged women: Spirituality, social support, self-efficacy and resilience. Achievements of Clinical Psychology, 3(3), 305-320. (In Persian)
Calhoun L.G. & Tedeschi R.G. (1999) Facilitating Posttraumatic Growth: A Clinician’s Guide. Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ, USA.
Chenari M. (2008). Comparison of Husserl, Heidegger and Gadamer with methodological benchmark. Philosophical-theological researches, 9 (2), 113-138. (In Persian)
Chorzela, M. (2013). Doświadczenie choroby nowotworowej jako źródło pozytywnych zmian osobowości [Malignant disease experience as a source of positive changes in personality]. Psychoonkologia, 1, 23–31.
Connerty, T. J., & Knott, V. (2013). Promoting positive change in the face of adversity: experiences of cancer and post-traumatic growth. European Journal of Cancer Care, 22(3), 334–344.
Cordova M.J. & Andrykowski M.A. (2003) Responses cancer diagnosis and treatment: posttraumatic stress and posttraumatic growth. Seminars in Clinical Neuropsychiatry 8, 286–296.
Cordova, M., Cunningham, L., Carlson, C., & Andrykowski, M. (2001). Posttraumatic growth following breast cancer: A controlled comparison study. Health Psychology: Official Journal of the Division of Health Psychology, American Psychological Association, 20(3), 176-185.
Dees, D. M., & Heinfeldt, J. (2007). An aesthetic analysis of an educational, videoconferencing experience. Journal of College Teaching & Learning (TLC), 4(2).
Dursun, P., & Söylemez, İ. (2020). Posttraumatic growth: a comprehensive evaluation of the recently revised model. Turkish Journal of Psychiatry, 31(1), 57–68.
Edie, J. M. (1987). Edmund Husserl's phenomenology: A critical commentary. Indiana University Press.
Emami Sigaroudi A, Dehghan Nairi N, Rahnavard Z, & Nouri S. (2012). Qualitative research methodology: Phenomenology. Journal of Holistic Nursing and Midwifery, 22 (2), 56-63. (In Persian)
Frankl V (1967) The Doctor and the Soul: From Psychotherapy to Logotherapy. New York, NY: Washington Square Press.
Haberkorn, J., Burbaum, C., Fritzsche, K., Geser, W., Fuchs, D., Ocaña-Peinado, F. M., & Schubert, C. (2013). Day-to-day cause–effect relations between cellular immune activity, fatigue and mood in a patient with prior breast cancer and current cancer-related fatigue and depression. Psychoneuroendocrinology, 38(10), 2366-2372.
Hefferon, K., Grealy, M., & Mutrie, N. (2009). Post-traumatic growth and life threatening physical illness: A systematic review of the qualitative literature. British Journal of Health Psychology, 14(2), 343-378.
Heidarzadeh M, Rasouli M, Mohammadi Shahbolaghi F, Alavi Majd H, Mirzaei H, ... & Mamak. (2015). Evaluation of dimensions of post-traumatic growth caused by cancer in patients rescued from it. Journal of Holistic Nursing and Midwifery, 25 (2), 33-41. (In Persian)
Holloway, I., & Wheeler, S. (2010). Interviewing. Qualitative research in nursing and healthcare. 3rd ed. West Sussex: Wiley-Blackwell Publishing, 87-106.
Koopman, C., Butler, L. D., Classen, C., Giese‐Davis, J., Morrow, G. R., Westendorf, J., ... & Spiegel, D. (2002). Traumatic stress symptoms among women with recently diagnosed primary breast cancer. Journal of Traumatic Stress: Official Publication of the International Society for Traumatic Stress Studies, 15(4), 277-287.
Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Mostarac, I., & Brajković, L. (2022). Life after Facing Cancer: Posttraumatic Growth, Meaning in Life and Life Satisfaction. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 29(1), 92-102.
Mousavi S & Watankhah M. (2015). Predicting post-traumatic growth based on religiosity, meaning of life and social support in women with breast cancer. Achievements in Clinical Psychology, 1 (3), 33-48. (In Persian)
O’Leary, V. E., & Ickovics, J. R. (1995). Resilience and thriving in response to challenge: An opportunity for a paradigm shift in women’s health. Women’s Health: Research on Gender, Behavior, and Policy, 1, 121-142.
Page, A. E., & Adler, N. E. (Eds.). (2008). Cancer care for the whole patient: Meeting psychosocial health needs. National Academies Press.
Park CL (2010) Making sense of the meaning literature: An integrative review of meaning making and its effects on adjustment to stressful life events. Psychological Bulletin 136(2): 257–301.
Rezaie A, Khaledi F, Kabbazi M, Momeni, Ghaleghasemi T, Keshavarz M, Khodaee M. (2015). Investigation the Dysfunctional attitudes and its relationship with stress, anxiety and depression in breast cancer patients. Journal of Health System Research, 11(1), 68-76. (In Persian)
Sarizadeh M, Heidarzadeh M, Ghahramanzadeh M. (2019). Evaluation of post-traumatic growth based on demoralization and religious coping syndrome in cancer patients referred to Reza (AS) Radiotherapy and Oncology Center in Mashhad in 1397: A descriptive study. Scientific Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences, 18 (6), 557-572. (In Persian)
Schaefer, J. A., & Moos, R. H. (1992). Life crisis and personal growth. In B. N. Carpenter (Ed.), Personal Coping: Theory, Research, and Application (pp.149-170). New York: Praeger.
Schaefer, J. A., & Moos, R. H. (1992). Life crisis and personal growth. In B. N. Carpenter (Ed.), Personal Coping: Theory, Research, and Application (pp.149-170). New York: Praeger.
Sterba, K. R., Burris, J. L., Heiney, S. P., Ruppel, M. B., Ford, M. E., & Zapka, J. (2014). “We both just trusted and leaned on the Lord”: a qualitative study of religiousness and spirituality among African American breast cancer survivors and their caregivers. Quality of Life Research, 23(7), 1909-1920.
Swartzman, S., Booth, J. N., Munro, A., & Sani, F. (2017). Posttraumatic stress disorder after cancer diagnosis in adults: A meta‐analysis. Depression and anxiety, 34(4), 327-339.
Sweet, L. (2002). Telephone interviewing: is it compatible with interpretive phenomenological research?. Contemporary Nurse, 12(1), 58-63.
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1995). Trauma & transformation: Growing in the aftermath of suffering. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic stress, 9(3), 455-471.
Tedeschi, R. G., Cann, A., Taku, K., Senol‐Durak, E., & Calhoun, L. G. (2017). The posttraumatic growth inventory: A revision integrating existential and spiritual.
Wang, A. W., Bouchard, L. C., Gudenkauf, L. M., Jutagir, D. R., Fisher, H. M., Jacobs, J. M., ... & Antoni, M. H. (2018). Differential psychological effects of cognitive-behavioral stress management among breast cancer patients with high and low initial cancer-specific distress. Journal of psychosomatic research, 113, 52-57.
Xia, C., Dong, X., Li, H., Cao, M., Sun, D., He, S., ... & Chen, W. (2022). Cancer statistics in China and United States, 2022: profiles, trends, and determinants. Chinese medical journal, 135(05), 584-590.
Yi, J., Zebrack, B., Kim, M. A., & Cousino, M. (2015). Posttraumatic growth outcomes and their correlates among young adult survivors of childhood cancer. Journal of pediatric psychology, 40(9), 981-991.
Zamora, E. R., Yi, J., Akter, J., Kim, J., Warner, E. L., & Kirchhoff, A. C. (2017). ‘Having cancer was awful but also something good came out’: Post-traumatic growth among adult survivors of pediatric and adolescent cancer. European Journal of Oncology Nursing, 28, 21-27.
تجارب زیسته زنان مبتلابه سرطان از رشد پس از ضربه: یک مطالعه کیفی
مرجان ترک‌زاده
گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
* مریم صالح‌زاده
عضو هیات علمی، گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
فهیمه دهقانی
عضو هیات علمی، گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
چکیده
سرطان به‌عنوان یکی از بیماری‌های شایع در جهان، می‌تواند تأثیرات منفی متعددی بر زندگی مبتلایان داشته باشد لیکن امروزه تغییرات روان‌شناختی مثبت پس از ابتلا به سرطان نیز موردتوجه پژوهشگران قرارگرفته است. هدف از این مطالعه بررسی تجارب زیسته زنان مبتلابه سرطان از رشد پس از ضربه بود.مطالعه با استفاده از روش کیفی از نوع پدیدارشناسی به بررسی تجارب زیسته زنان مبتلابه سرطان با وضعیت رشد پس از ضربه پرداخت. جامعه آماری پژهش شامل تمامی زنان مبتلا به سرطان شهر اصفهان و یزد بود. مشارکت‌کنندگان این پژوهش 16 فرد مبتلابه سرطان بودند که به روش نمونه‌گیری گلوله برفی در دو شهر اصفهان و یزد انتخاب شدند. برای اطمینان از تجربه رشد پس از ضربه، شرکت‌کنندگان در پژوهش پرسشنامه رشد پس از ضربه (1996 ,Calhoun & Tedeschi) را تکمیل نمودند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مصاحبه نیم ساختاریافته استفاده شد که تا مرحله اشباع داده‌ها ادامه یافت. سوالات مصاحبه شامل 1- تجربه شما از رشد پس از ضربه چگونه بودهاست؟ 2- پیامدهای سرطان برای شما چه بوده است؟ 3- شخصیت خود را قبل و بعد از سرطان چگونه توصیف می‌کنید؟ 4- پس از تجربه سرطان چه تغییراتی در خود و جهان احساس می‌کنید؟ بود. و برای تحلیل یافته‌ها از روش ون مانن استفاده شد.یافته‌های پژوهشی در قالب یک تم کلی اعتلای روان‌شناختی و چهار مضمون اصلی شامل تحول معنوی، بهزیستی و تحولات شخصیتی، تحولات بین فردی و تغییر سبک زندگی حاصل شد که هرکدام دارای مضامین فرعی متعددی است.نتایج حاصل از این پژوهش گویای تجربه رشد پس از ضربه و بالندگی قابل‌توجه در زنان مبتلابه سرطان بود. ازآنجاکه یافته‌های پژوهش تحلیلی از تجربه زیسته مبتلایان به سرطان از رشد پس از ضربه است می‌تواند برای متخصصین حوزه سرطان به‌ویژه روانشناسان و مددکاران و البته مبتلایان دارای تلویحات کاربردی قابل‌توجهی باشد.
واژه‌های کلیدی: زنان مبتلابه سرطان، رشد پس از ضربه، تجارب زیسته، اعتلای روان‌شناختی
Lived experiences of women with cancer from post-traumatic growth: A qualitative study
Marjan Torkzadeh, M.A
Department of Psychology and Educational Sciences, Yazd University, Yazd, Iran.
Maryam salehzadeh, Ph.D
Department of Psychology and Educational Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
Fahime dehghani, Ph.D
Department of Psychology and Educational Sciences, Yazd University, Yazd, Iran.
Abstract
Cancer, as one of the most prevalent diseases in the world, can have many negative effects on the patients' lives; but nowadays researchers pay attention to the positive psychological changes after getting cancer. The aim of this study was to investigate the lived experiences of women with cancer of post-traumatic growth.This study examines the biological experiences of cancer patients with post-traumatic growth situated using the qualitative phionsenomenological method. Statistical population of the study included all women with cancer in Isfahan and Yazd.The participants of this study were 16 Women with cancer who were selected by snowball sampling. Also, the participants of the study completed the post-traumatic growth questionnaire (Tedski & Caldehon, 1996). To collect data, we used semi-structured interviews which continued to saturate. Interview questions include 1- How was your experience of growth after trauma? 2- What have been the consequences of cancer for you? 3- How do you describe your personality before and after cancer? 3- What changes do you feel in yourself and the world after experiencing cancer? It was. and to analyze the findings, we used Van Mann's theory.The research findings were gained in the form of a general theme of psychological upgrade and four main themes including spiritual transformation, well-being, personality changes, inter-personal changes, and lifestyle changes each of which has various sub-themes.The results of the present study indicate the experience of post-traumatic growth and significant growth in women with cancer. Because the current study findings are an analysis of the biological experience of cancer patients from post-traumatic growth, this study can have considerable practical results for cancer specialists, especially psychologists and paramedics, and of course patients.
Keywords: Women with cancer, post-traumatic growth, Lived experiences, psychological upgrade
مقدمه
سرطان یک مشکل جهانی شایع است (Xia et al.,2022). گرچه مشخص است که مواجه با سرطان طیف وسیعی از واکنش‌های حاد و مزمن را به همراه دارد (Mostarac& Brajković., 2022). و تأثیر منفی بر سلامت روانی، جسمانی، امور مالی، شغلی، تحصیلی، والدین، شرایط اجتماعی، بهزیستی اعضای خانواده و مراقبان دارد (Page & Adler., 2008). تشخیص سرطان یک واقعه خطرناک و آسیب‌زا برای زندگی است. تعداد فزاینده‌ای از مطالعات گزارش کرده‌اند که بیماران مبتلابه سرطان علائم مرتبط با تروما را تجربه میکنند. (Koopman et al.,2002) ؛ و وقوع اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در بازماندگان سرطان بیش از جمعیت عمومی است (Swartzman, Booth, Munro, & Sani, 2017).
در واقع سرطان یکی از بیماری‌های تهدیدکننده زندگی است که منجر به مقابله فرد با مرگ میشود (Wang et al., 2018). تشخیص سرطان به‌نوعی شروع یک سفر ناشناخته است؛ که نقطه پایانی مشخصی ندارد؛ و این مسیر با ضربه شدید جسمانی و روانی همراه با مشکلات عملکردی نظیر ترس، عدم اطمینان و اضطراب مشخص میشود (Cordova & Andrykowski, 2003). به‌طوری‌که یکی از مشخصه‌های اصلی مبتلایان به سرطان ترس از بیماری است( 2018.,Wang et al) همچنین بین افسردگی، خستگی، پریشانی و تشخیص سرطان ارتباط معناداری وجود دارد (Haberkorn et al., 2013).
اکثر تحقیقات کلاسیک به بررسی آثار و پیامدهای منفی سرطان میپردازد؛ اما اخیراً مطالعات پیرامون تغییرات روان‌شناختی مثبت در بیماران مبتلابه سرطان افزایش‌یافته است. نخستین بار Tedeschi & Calhoun (1996) تغییرات مثبتی که پس از وقایع آسیب‌زا رخ می‌دهد را رشد پس از ضربه1 نامیدند (Tedeschi, Cann, Taku, Senol‐Durak & Calhoun,2017)؛ که این تغییرات مثبت پس از ابتلا به سرطان هم مشاهده‌شده است (Yi, Zebrack, Kim & Cousino, 2015). به‌طورکلی این تغییرات مثبت شامل پنج حوزه، افزایش قدرت شخصی، توجه به امکانات جدید، ارتباط با دیگران، قدردانی و تغییرات معنوی است (Tedeschi & Calhoun, 1996). درواقع با قرار گرفتن فرد در معرض آسیب، بینش و جهان‌بینی فرد دچار تغییرات اساسی میشود. به‌طوری‌که در ابتدا فرد دچار پریشانی روانی قابل‌توجهی میشود اما درنهایت سبب تغییرات اساسی می‌گردد (Tedeschi & Calhoun, 1999)؛ و اولویت‌ها و اهداف آنان که تا قبل از تشخیص سرطان برایشان مشخص و ثابت بود. پس از تشخیص سرطان به نظر غیرقابل دستیابی مینماید و شرایط ناامنی را ازنظر روانی تجربه میکنند. سرطان درواقع یک سیستم نقض معنایی است که ادراک مبتلایان را نسبت به جهان منسجم، قابل‌کنترل و پیش‌بینی پذیر تغییر می‌دهد (Park,2010). معنایی که افراد به زندگی خود نسبت می‌دهند، وجود آن‌ها را هدایت میکند و کارکرد ارائه یک حس به اقدامات و اهداف آن‌ها را دارد (Frankl, 1967)؛ بنابراین، هنگامی‌که یک تجربه عملی - مانند تشخیص بیماری تهدیدکننده زندگی نمی‌تواند در سیستم معنایی فرد ادغام شود (زیرا این امر عقاید و اهداف وی را نقض میکند) ممکن است جستجوی جدیدی برای معنا ایجاد کند. این می‌تواند افراد را به سمت فرآیند معنا سازی سوق دهد، حس سازگارتر نسبت به جهان (شامل ارزش‌ها، اهداف و اولویت‌ها) و ارزشمند بودن خود را بازیابی کند، بنابراین امکان تنظیم بهتر بیماری سرطان را فراهم میکند (Park, 2010).
در واقع PTG شامل پردازش مجدد ذهنی رویدادهای آسیب زا، تبدیل معنای نسبت داده شده به یک رویداد به معنایی کاربردی تر و بازسازی طرح شناختی است. با این حال، این نتیجه به ویژگی‌های اجتماعی-فرهنگی، ویژگی‌های شخصی، مدیریت استرس، توانایی ابراز احساسات، انعطاف‌پذیری و نوع مقابله مذهبی هم بستگی دارد (Dursun & Söylemez, 2020) به‌طورکلی دستیابی به رشد پس از سانحه‌های تکاندهنده ازجمله ابتلا به سرطان در سال‌های اخیر موردتوجه پژوهشی شایانی قرارگرفته است. اهمیت این مطالعه برای شناخت رشد پس از ضربه در بافت فرهنگی ایرانی و چگونگی تجربه رشد ناشی از سرطان از طریق مبتلایان به آن ضروری بنظر می‌رسد؛ همچنین این پژوهش برخلاف سایر مطالعات که به بررسی آسیب ناشی از سرطان می‌پردازند یکی از پیشگامان مطالعه تغییرات مثبت ناشی از سرطان است؛ در این راستا این پژوهش باهدف مطالعه پدیدارشناسی تجارب زیسته زنان مبتلا به سرطان از وضعیت رشد پس از ضربه، در پاسخ به سوال پژوهشی تجارب زیسته زنان مبتلا به سرطان چیست؟ صورت گرفت.
روش
روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه
پژوهش از نوع کیفی، پدیدارشناسی است. که به بررسی توصیفی-تفسیری پدیده موردمطالعه میپردازد؛ و یکی از روش‌های رایج در روانشناسی، مردم‌شناسی و پرستاری است؛ که به آشکارسازی ادراک انسان‌ها از پدیده‌های مختلف میپردازد. موضوعات پدیدارشناسی به بررسی تجارب زیسته و جهان زندگی می‌پردازند.( Emami Sigaroudi, Dehghan, Rahnavard & Nouri, 2012). در پدیدارشناسی هم پدیده‌های مادی و هم انتزاعی نظیر دردها، عواطف، خاطرات، موسیقی و... بررسی میشوند (Edie,1987). مطالعات پدیدارشناسی به دو گروه توصیفی و تفسیری تقسیم میشوند (Chenari, 2008). که این پژوهش از نوع پدیدارشناسی تفسیری بود. و از تئوری ون منن به منظورتحلیل یافته‌ها استفادهشد. پیش از انجام پژوهش از کمیته اخلاق دانشگاه یزد کد اخلاق به شماره IR. YAZD.REC.1399.046 اخذ گردید. جامعه مطالعه کلیه زنان مبتلابه سرطان شهر یزد و اصفهان بود که رشد پس از ضربه سرطان را تجربه کرد بودند. نمونه‌گیری این پژوهش نمونه‌گیری هدفمند از نوع گلوله برفی بود؛ و به دلیل نیاز به وجود ویژگی خاص در شرکت‌کنندگان پژوهش و انتخاب هدفمند مشارکت‌کنندگان در پژوهش امکان نمونه‌گیری تصادفی وجود نداشت و به این صورت بود که با انتخاب هدفمند از آزمودنی اول درخواست شد که اگر فردی مناسب با ویژگی‌های پژوهش و معیارهای ورود میشناسد معرفی کند و به همین صورت سایر مصاحبه‌ها انجام شد. در مطالعات کیفی حجم نمونه از ابتدا مشخص نیست و پیرو اصل اشباع است. به این صورت که نمونه‌گیری ادامه خواهد داشت تا زمانی که اطلاعات به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها تکراری باشد و یا به نظر برسد با مطالعات بیشتر اطلاعات جدیدی اضافه نمی‌شود؛ که در این تحقیق به مصاحبه با 16 فرد مبتلابه سرطان که معیارهای ورود به پژوهش را داشتند پرداخته شد. از مصاحبه 12 به بعد اطلاعات و داده‌های دریافتی به حد اشباع رسید و برای احتیاط و اطمینان تا مصاحبه 16 ادامه یافت.تمامی شرکت کنندگان در بازه سنی 34 تا 64 سال و از بهبودیافته‌گان مبتلا به سرطان های سینه و غدد، روده، تیروئید و مغز بودند و هیچ یک از شرکت کنندگان در زمان شرکت در پژوهش مبتلا به سرطان نبودند. و معیارهای ورود به پژوهش شامل 1-ابتلا به بیماری سرطان، 2-گذشت حداقل یک سال از تشخیص بیماری سرطان، 3- تکمیل پرسشنامه رشد پس از ضربه (1996 ,Calhoun & Tedeschi) تا اطمینان گردد که شرکت کنندگان در پژوهش رشد پس از ضربه را تجربه کرده‌اند؛ میشود.
ابزار سنجش
در مطالعات کیفی مصاحبه از شناخته‌شده‌ترین راه‌های جمع‌آوری اطلاعات است؛ زیرا پژوهشگر با طرح سؤالات و مصاحبه به دنبال بررسی موشکافانه و دقیق موضوع مورد مطالعه است (Holloway &Wheeler,2010). در این‌گونه پژوهش‌ها محقق حداقل جهت‌دهی به صحبت‌های شرکت‌کنندگان را دارد و با توجه به یافته‌های مصاحبه‌های نخستین سایر مصاحبه‌ها را پیش میبرد. همینطور درروند انجام مصاحبه‌ها و آشنایی با موضوعات یا ابعاد خاص تجربه زیسته افراد این ابعاد را موردتوجه ویژه میگیرند(Dees & Heinfeldt, 2007).که در این مطالعه از همین روش پیروی شد. سوالات مصاحبه شامل1- تجربه شما از رشد پس از ضربه چگونه بودهاست؟ 2- پیامدهای سرطان برای شما چه بوده است؟ 3- شخصیت خود را قبل و بعد از سرطان چگونه توصیف می‌کنید؟ 4- پس از تجربه سرطان چه تغییراتی در خود و جهان احساس می‌کنید؟ بود.
روش اجرا و تحلیل داده‌ها
فرایند انجام مصاحبه به دلیل شیوع و بروز کرونا به‌صورت تلفنی انجام شد که طبق پژوهش‌های گذشته و نتایج حاصل از آن مصاحبه‌های تلفنی برای پژوهش‌های کیفی مناسب ارزشمند و متداول و ازنظر اقتصادی به‌صرفه برای پژوهش‌های پدیدارشناسی تفسیری است (Sweet, 2002).
فایل صوتی مصاحبه با اجازه شرکت‌کنندگان پژوهش ضبط شد و پس از چندین بار گوش سپردن به فایل متنی تبدیل شد. سپس با توجه به روش ون مانن به تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها پرداخته شد سه رویکرد کلی برای تحلیل وجود دارد که شامل کلی، انتخابی و برجسته‌سازی است (Emami Sigaroudi et al, 2012)؛ که در این مطالعه از هر سه روش استفاده شد. درروش کلی به مطالعه کامل مصاحبه پرداخته‌شده؛ و به دنبال مفهوم و منظور کلی، هر مصاحبه به‌صورت جداگانه بررسی شد؛ و برداشت فردی از هر مصاحبه یادداشت گردید. در رویکرد برجسته‌سازی و یا انتخابی متن مصاحبه مجدد مطالعه شد و جملاتی که دارای معنای پدیدارشناسی هستند، انتخاب و کدگذاری گردیدند سپس با کنار هم قرار دادن کدهای مشابه زیر طبقه و با کنار هم قرار گرفتن زیر طبقه‌های مرتبط باهم طبقه‌اصلی که دربرگیرنده همه زیر طبقه‌ها بود شکل گرفت. برای اطمینان از دقت و اعتبار یافته‌ها حین انجام مصاحبه هرگاه صحبت‌های مشارکت‌کنندگان مبهم بود از آنان درخواست شد مثال‌هایی برای صحبت خود ارائه کنند و یا پژوهشگر برداشت خود از مطالب شنیده‌شده بیان می‌کرد و پس از تبدیل فایل صوتی به متن فایل تایپی در اختیار مشارکت‌کنندگان قرار گرفت تا از صحت مطالب اطمینان حاصل شود. و کلیه مراحل انجام پژوهش تحت نظر اساتید مشاور و راهنما انجام‌شده است. برای اطمینان از عدم تأثیر کلیشه‌ها و جهت‌گیری پژوهشگر در استخراج مضامین از یکی از افراد آشنا با رویکرد کیفی درخواست شد که به بررسی مضامین مستخرج بپردازد. همچنین یافته‌های حاصل از پژوهش همسو با مطالعات پیشینه پژوهش بود و درنهایت نتایج و یافته‌های حاصل از پژوهش را در اختیار شخصی آگاه به این پدیده و ناظر بر زندگی افراد مبتلابه سرطان و آگاه به چالش‌های زندگی آنان قرار گرفت و صحت یافته‌های حاصل از پژوهش در زندگی حقیقی نیز تائید شد. یافته‌های پژوهش بخشی از نتایج حاصل از پژوهش پایان‌نامه بوده است.
یافته‌ها
در این پژوهش 16 زن مبتلا به سرطان با وضعیت رشد پس از ضربه شرکت کردند که تجارب زیسته ایشان از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته مورد بررسی قرار گرفت؛ تجزیه‌وتحلیل یافته‌های پژوهش طبق رویکرد ون مانن در سه مرحله باز، محوری و انتخابی انجام شد. در طی انجام فرایند تجزیه‌وتحلیل داده‌ها جملات، عبارت‌ها و پاراگراف‌ها به‌عنوان گزاره موردبررسی قرار گرفتند و درنهایت پس از انجام مراحل تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها یک تم کلی به نام اعتلای روان‌شناختی که دربرگیرنده چهار مضمون اصلی به دست آمد؛ که شامل تحول معنوی، بهزیستی و تحولات شخصیتی، تحولات بین فردی و تغییر سبک زندگی بود؛ که تمامی این مضامین با یکدیگر در ارتباط‌اند و تجربه رشد پس از ضربه سرطان را نشان می‌دهد و به درک و فهم مخاطب از رشد پس از ضربه سرطان کمک میکند. در ادامه به توضیح مضامین اصلی و فرعی پرداخته میشود.
[1] . post-traumatic growth(PTG)
جدول1. مضامین اصلی استخراج یافته و مضامین فرعی مرتبط با آن‌ها
مضامین فرعی | مضامین اصلی | تم |
تغییر جهان‌بینی اعتماد به خداوند درک حضور خداوند در لحظات شکرگزاری بینش‌مندانه قدردانی از موهبت‌های آفرینش درک و جستجوی معنا درک همایندی رنج‌ها و موهبت‌ها افزایش رفتارهای آیینی | تحول معنوی | اعتلاي روان‌شناختی |
پذیرش شادکامی ذهن آگاهی و حضور عزت‌نفس و گذار از ارزیابی دیگران اعتمادبه‌نفس استقلال تعدیل کمال طلبی اتکا به اراده فردی در بطن پذیرش اراده الهی افزایش جرئتمندی انعطاف‌پذیری در نگرش‌ها مقابله مسئله محور شکوفایی استعدادها | بهزيستي و تحولات شخصیتی | |
افزایش همدلی بخشش و شفقت نسبت به دیگران صمیمیت بین فردی درک جایگاه دوستان در تحمل رنج گسترش دایره ارتباطی ارتقا منزلت فردی | تحولات بین فردی | |
افزایش تحرک تغییر نوع تغذیه اصلاح الگوی خواب مدیریت استرس | تغيير سبک زندگی |
تحول معنوی: افراد مبتلابه سرطان به دلیل تحمل رنج و مشقت‌های بسیار در مسیر بیماری، درمان و مواجهه با مرگ در این بعد تغییرات زیادی را تجربه میکنند. این بعد شامل تغییر جهان‌بینی، اعتماد به خدا، درک حضور خداوند در لحظات، شکرگزاری بینش‌مندانه و قدردانی ازموهبت‌های آفرینش، درک و جستجوی معنا، درک همایندی رنج‌ها و موهبت‌ها و افزایش رفتارهای آیینی بود که در ادامه به توضیح هریک از این مضامین فرعی پرداخته شد.
تغییر جهان‌بینی: مبتلایان به سرطان مشکلات جسمانی و روانی زیادی متحمل میشوند و این رنج‌ها، دیدگاه فرد نسبت به جهان پیرامون و جهان درونیاش را دچار تغییر شگرفی میکند و موجب تغییرات جدی درزمینه جهان‌بینی میشود محدود بودن توانایی‌های انسانی، فانی بودن جهان و عدم جاودانگی که درنهایت تأثیر جدی بر رفتار و منش فرد دارد. در این رابطه شرکت‌کننده شماره 6 میگوید:"بینشم به جهان اطرافم تغییر کرد دنیا همون دنیا است آدما همونا هستن و بدترم میشن ولی بینش من مثبت شد و باعث حال خوبم شد و این چالشی بود که منو دنبال خودش برد."و یا شرکت کننده شماره 7 میگوید: "من خودم میگم سرطان با همه سختی‌های زیادی که کشیدم هزینه‌های درمان و آمدورفت و مشکلات زیاد داره ولی زندگی که قبل سرطان داشتم بازندگی فعلیم اصلاً قابل‌مقایسه نیست ولی خب سختی‌های زیادی کشیدم اما پخته‌تر شدم دیدم به دنیا بازتر شده و این‌رو یک محبتی از طرف خدا میدونم."
اعتماد به خداوند: مشارکت‌کنندگان در پژوهش ابراز داشتند که در دوران بیماری و سختی‌های ناشی از آن اعتماد به خداوند یاری‌رسان آنان بوده است همچنین ایمان به حکت الهی باعث تاب‌آوری بیشتر آنان مقابل رنج‌های جسمانی و روانی بود؛ و پس از پشت سر گذاشتن سرطان اعتماد و توکل به خداوند در آنان افزایش‌یافته است و در هرلحظه از زندگی حضور خداوند را احساس میکنند؛ و اضطراب‌ها و نشخوارهای فکری ناشی از زندگی روزمره در آنان تسکین یافته است. بطورمثال: شرکت‌کننده شماره 14 میگوید: "تو زمینه معنوی هم خیلی بهتر شدم آدم به خدا نزدیک‌تر میشه فهمیدم خدا خیلی بهم کمک کرد امید به خدا خیلی به من کمک کرد و اگر خدا نبود من هیچی نبودم."همچنین شرکت‌کننده شماره 4 در این مورد میگوید: "این بیماری باعث شد که بپذیرم که این خواست خدا است؛ و اراده خدا باعث میشه آدم با سخت‌ترین شرایط هم کنار بیاد."
درک حضور خداوند در لحظات: بسیاری از مبتلایان به سرطان اذعان داشتند که در حین تجربه سرطان و پس‌ازآن حضور خداوند را در تمام لحظات خود احساس میکنند و این احساس سبب آرامش برای آنان بوده است. در ادامه به برخی از گزارش‌های شرکت‌کنندگان در پژوهش پیرامون این مسئله پرداخته‌شده است.شرکت‌کننده شماره 10 میگوید: " تو بازه که مریضی هست تقریباً همه همین‌طورن همه اعتقادشون قویتر میشه چون همه چی رو دارن از دست میدن و فقط خدا میمونه براشون اعتقاداتم شدیدتر شده حضور خدا رو کنارم حس می‌کنم و خیلی آرامش دارم."شرکت‌کننده شماره 9 میگوید:"خدا رو شاید تا قبل از این یک جاهایی احساس نمی‌کردم و توجهم زیاد شد و یک تلنگری زد بهم. خدا منو تا لب پرتگاه برد و برم گردوند."
شکرگزاری بینش‌مندانه: بسیاری از شرکت‌کنندگان در پژوهش اذعان داشتند که پس از سرطان و از دست دادن برخی از نعمت‌ها دوران بیماری نظیر سلامتی، پس از بهبودی بیش از پیش شکرگزار بودند. در ادامه نمونه‌ای از تجربیات شرکت‌کنندگان در زمینه شکرگزاری بینش‌مندانه آورده شده است. شرکت کننده شماره 9 میگوید: " انگار به یه همچین چیزی نیاز داشتم من اینجا پی به محبت بیش‌ازاندازه خدا بردم؛ و از خدا معذرت خواستم بابت وقت‌هایی که فراموشش کردم و به خودم غره شدم خواستم منو ببخشه. من بدون خدا هیچی نیستم. هرروز که از خواب بیدار میشم میگم خدایا شکرت که یک روز دیگه بهم فرصت زندگی دادی."و شرکت‌کننده شماره 7 میگوید:"یک جزیره خیلی خوشگلی بوده که بهترین محیط برای آهوها بوده و هرچی که لازم داشتن اونجا بوده اما آهوها خیلی مریض می‌شدن گفتن نمیشه که اینا هی بخورن و بخوابن اونا اومدن یک گرگ گذاشتن تو جزیره تا این‌ها بلندشن. مثل سرطان که اومد تو زندگی من بلند شدم از جام زبر و زنگ شدم و یک روز زندگیم رو با چیزی عوض نمی‌کنم خیلی لذت می‌برم و هر صبح که بیدار میشم خداروشکر می‌کنم که سالمم و از این چالش رد شدم."
قدردانی از موهبتهای‌آفرینش: قدردانی و سپاس گزاری از موهبت‌های آفرینش و لذت از طبیعت و زیبایی‌های آن‌یکی از ابعاد تحول معنوی در مبتلایان رشد یافته از سرطان بود. شرکت‌کننده شماره 1 میگوید:"من 40 سال این‌همه لطف دوروبرم بوده و بی‌تفاوت بودم مثلاً یک پرتقال می‌خوریم تا ته و به طعم و آفرینش فکر نمی‌کردم اگر فکر کنی لذتش چند برابر میشه و من به این چیزا خیلی فکر می‌کنم حتی تو همون دردا بیشتر خداروشکر می‌کردم و پشیمان بودم که اگر من موندی نیستم چرا قدر سلامتی رو ندونستم."و یا شرکت‌کننده شماره 2 میگوید:" قدر زمین و اطراف و بیشتر میدونم و ناراحت میشم که آدم‌ها دعوا میکنند توی طبیعت اشغال می‌ریزند و امیدوارم یک روزی آدم‌ها انقدر ازنظر معنوی رشد بکنن به یک شعور و معرفت جهانی دست پیدا کنند."
درک و جستجوی معنا: یکی از عواملی که نقش پررنگی در تاب‌آوری مقابل سرطان ایفا میکند معنا و دلیل زندگی است. همچنین تلاشی که شرکت‌کنندگان برای یافتن معنا در سرطان و پذیرش آن داشتهاند بسیار حائز اهمیت و دشوار بوده است. داشتن معنایی و دلیلی در زندگی سبب امیدواری و تلاش برای مقابله با سرطان و درنتیجه روحیه‌ای قوی برای تجربه رشد و عدم ابتلا به افسردگی و سایر اختلالات بوده است. شرکت‌کننده شماره 16 میگوید:"یاد گرفتم آدم‌ها تاریخ تولد و رفتن دارند و تو مسیری که میان هر تولدی یک رسالت و یک مسئولیت است و من بنده باید تلاش کنم و به مسئولیت آگاه بشم و بعد تلاش کنم اون وظیفه رو انجام بدم و خدمت به مخلوقات خدا و ساختن دنیای زیباتر برای زندگی است و اثر خوبی به‌جا بگذارم و این میشه معنای زندگی من و بینش من اینکه ما اومدیم اثرگذاران خوبی باشیم."و یا شرکت‌کننده شماره 8 میگوید:"به نظرم بیماری من اومده که من تجربه‌ای کسب کنم یک فراخوانِ برای من که من باید دنبالش کنم و ببینم من چه رسالتی دارم."
درک هماینندی رنج‌ها و موهبت‌ها: درک هماینندی رنج‌ها و موهبت‌ها و پذیرش توأمان آن‌ها سبب رشد در بسیاری زمینه‌ها و افزایش قدرت و تحمل پذیرش فرد میشود. شرکت‌کننده شماره 14 میگوید: "دیگه دنیا هم خوشی داره هم بدی داره همه چی باهمه. خوبی هم باید در کنارش بدی باشه که خوبی رو درک کنی در کنار شادی باید غم باشه تا شادی رو احساس کنی بالاخره دنیا زودگذرِ."همچنین شرکت‌کننده شماره 8 میگوید: "دنیا هست با همه زشتی‌ها و مشکلاتش میخوام زندگی کنم بینشم اینکه همینی که هست رو فعلاً بچسبم بهش زندگی تو لحظه‌ها."
افزایش رفتارهای آیینی: شرکت‌کنندگان در پژوهش ابراز داشتند که پس از تجربه بیماری احساس حضور قلب بیشتری در هنگام انجام نماز و یا بهطور کل وظایف مذهبی خود دارند و با توجه بیشتری به آن می‌پردازند و سعی در درک و فهم بهتر در حین انجام آن دارند. بهطور مثال:شرکت‌کننده شماره 10 میگوید: "ازنظر معنوی تغییر کردم و فکر می‌کنم اعتقاداتم شدیدتر شده مثلاً من تا قبل بیماریم فکر می‌کردم فوق‌لیسانس دارم چقدر کار شاقی کردم اما مثلاً منی که فوق‌لیسانس دارم چیزی از قران نمی‌دونم و شروع کردم تفسیر قران خواندن و یا اینکه کارهای ارزشمند دیگه‌ای وجود داره که جامعه به ما یاد نداد و سعی کردم به اون ها بپردازم؛ و حس می‌کنم اعتقادات مذهبیم قویتر شده."شرکت‌کننده شماره 1 میگوید: "من ازنظر اعتقادی و ارتباطی باخدا خیلی بهتر شدم خیلی مأنوس‌تر و با تمام وجود نماز می‌خوانم الآن حس شیرینی و لذتش رو بیشتر درک می‌کنم و خیلی بیشتر شده."
بهزیستی و تحولات شخصیتی: پس از پشت سرنهادن بحران و تجدیدنظر در بسیاری از باورها و نگرش‌ها میشود؛ و زمینه‌ساز تغییرات زیادی در ابعاد شخصیتی و ارتقا بهزیستی فردی میشود. این مضمون دربرگیرنده پذیرش، شادکامی، ذهن آگاهی و حضور، عزت‌نفس و گذار از ارزیابی دیگران، اعتمادبه‌نفس، استقلال، تعدیل کمال طلبی، اتکا به اراده فردی در بطن پذیرش الهی، افزایش جرئتمندی، انعطاف‌پذیری در نگرش، مقابله مسئله محور و شکوفایی استعدادها بود.
پذیرش: به‌طورکلی ارتقا پذیرش در زندگی فردی و اجتماعی تأثیر قابل‌توجهی دارد. درواقع با پذیرش اجبارهای بیرونی و یا ویژگی‌های تغییرناپذیر خود و دیگران می‌توان احساس رضایت بیشتری از زندگی را تجربه نمود و همچنین از صرف زمان و انرژی روانی برای کنترل اتفاقاتی که در حیطه کنترل نیستند جلوگیری کرد. بسیاری از شرکت‌کنندگان در پژوهش اذعان داشتند که میزان پذیرش فردی، بین فردی و اجتماعی آنان ارتقا یافته است. شرکت‌کننده شماره 8 میگوید: "باید بدونی این فرایند بیماری و باید این‌رو بپذیری و این‌یک واقعیتِ و یک‌فاصله‌ای افتاده بین آرزوهات و واقعیت و من باید خوب بپذیرمش و حتی خود مریضم رو دوست داشته باشم نه اینکه بگم من خودم رو دوست دارم زمانی که مشکلی وجود نداشته باشه آدم باید خودشو بپذیره در آغوش بکشه و بدونه اینم جزئی از وجودشه و باید بدونه اینم یک پروسه‌ای داره و اینم بخشی از زندگیِ."و یا شرکت‌کننده شماره 13 میگوید:"قبلاً می‌گفتم این مشکل نباید برای من پیش می‌آمد؛ اما الآن میگم آمده که آمده؛ و پذیرشم بیشتر شده حالا میگم مشکلی هم پیش آمد پیش آمد اگه یک وسیله خراب شد، شد دیگه."
شادکامی: افزایش شادکامی و تغییر در رضایتمندی از زندگی یکی از تغییرات گزارش‌شده توسط شرکت‌کنندگان در پژوهش بود بیشتر شرکت‌کنندگان به لذت‌های ساده و باکیفیت می‌پردازند و از وابستگی شادی به دیگران و یا به تعویق انداختن شادی برای رسیدن به اهداف بلندمدت خودداری میکنند.شرکت‌کننده شماره 18 میگوید:"شاید یک خورده اینکه بخوام شادباشم کمتر وابسته به دیگران مثلاً الآن اگر به یک منظره که دوست دارم خیره بشم و چای بنوشم و به موسیقی موردعلاقه‌ام گوش بدم اون شادی و انرژی رو بهم می‌داد و این پکیج می‌تونه باعث شادکامی من بشه." شرکت‌کننده شماره 8 میگوید:"شادی رو وارد زندگیم کردم خیلی از چیزهایی که باعث می‌شد سلامتم به خطر بیوفته و سخت‌گیری هام رو کنار گذاشتم."
ذهن آگاهی و حضور: ذهن آگاهی و حضور در لحظات زندگی یا به‌عبارتی‌دیگر افزایش هشیاری فرد نسبت به زمان حال از عوامل بسیار مؤثر در بهزیستی است که باعث میشود فرد نسبت به استرس و اضطراب‌های خودآگاه شود و همچنین به پذیرش فرد و تصمیم‌گیری مناسب نیز کمک میکند و باعث درک لذت‌های موجود و افزایش رضایتمندی نیز میشود. شرکت‌کننده شماره 1 میگوید:"مثلاً من فکر می‌کردم عادیِ که بخوریم بخوابیم زندگی کنیم اما الآن میگم خداروشکر نفس می‌کشم خداروشکر می‌تونم غذا بخورم میوه بخورم و طعم شو بفهمم ولی تو دوران شیمی‌درمانی نمی‌توانستم چیزی بخورم یا بو و طعم شو احساس نمی‌کردم الآن برای کوچک‌ترین چیزها شکرگزاریم می‌کنم خداروشکر می‌کردم که می‌تونم راه برم کارها مو انجام بدم چون تمام کارهام رو تو مدت بعد از شیمی‌درمانی دیگران انجام می‌دادن و این خب دیدم رو نسبت به نعمت‌هایی که خداوند بهمون داده تغییر داد ما سلامتی رو ندیدیم هیچ‌وقت ندیدیم."و یا شرکت‌کننده شماره 12 میگوید:"طبیعت که میرم واقعاً لذت می‌برم و الآن میگم من تو چه دنیایی قبلاً زندگی می‌کردم که طبیعت رو نمی‌دیدم الآن زیبایی طبیعت رو می‌بینم بیشتر به خودم اهمیتم میدم کلاً تلاش می‌کنم ورزش و تفریحات و غذا و روحیه خوبی داشته باشم"
عزت‌نفس و گذار از ارزیابی دیگران: به‌طورکلی عزت‌نفس مضمونی است؛ که تحت تأثیر عواملی نظیر نگاه و ایدئال‌های اجتماعی و تجارب فرد و نحوی تفسیر فرد از موقعیت‌های سپری‌شده قرار می‌گیرد اما هنگامی‌که عزت‌نفس یک فرد به عواملی درونی بستگی بیشتری داشته باشد احساس بهزیستی بیشتری را تجربه مینماید؛ زیرا ارزیابی‌های اجتماعی و ایدئال‌های آن می‌تواند ناپایدار و یا حتی نامتناسب باشد بسیاری از مشارکت‌کنندگان ابراز داشتند که برای احساس ارزشمندی و عزت‌نفس خود کمتر وابسته به احساس و نظر دیگران هستند و به باورها و ارزش‌ها و ارزیابی‌های شخصی خود ارج بیشتری می‌نهند. مشارکت‌کننده شماره 1 میگوید: "قبلاً کسی بهم حرفی می‌زد خیلی زودرنج و حساس بود هی می‌نشستم فکر می‌کردم چرا این‌طوری کردن اما الآن واقعاً برام مهم نیست یعنی بعضی وقتا که فکر می‌کنم رو قصد و غرض گفتن خیلی برام عادی میگم هرکسی دیدگاهی داره یه نظری داره چرا ما باید اینا رو کنکاش و بررسی کنیم ببینیم منظورشون ما بوده یا نه." همچنین مشارکت‌کننده شماره 16 میگوید:"هر جا که لازمه حرفی رو بزنم می‌زنم حرف‌هایی رو که در جامعه میگن بده زشت‌رو اگر لازم به آگاهی باشه من میگم و این جسارت شجاعت و دلاوری رو سرطان به من داد در ظاهر زحمت بود و در باطن رحمت شد سرطان برای من یک رحمت بود اینکه خودت باشی نعمتِ و اینکه نترسی نعمتِ اینکه جسارت داشته باشی نعمتِ."
اعتمادبه‌نفس: اعتمادبه‌نفس درواقع اعتماد به توانایی‌های فردی است و نقش بسیاری در موفقیت و شرایط بحرانی ایفا میکند. بسیاری از مصاحبه‌ها حاکی از احساس افزایش اعتماد و توانایی‌های فردی بود درواقع بسیاری از شرکت‌کنندگان بر این باور بودند که پس از تجربه سختی‌های سرطان به باور جدیدی از توانایی‌های خود رسیده بودند و این افزایش اعتمادبه‌نفس بر بسیاری ابعاد زندگی تأثیر مثبت گذاشته است. مشارکت‌کننده شماره 7 میگوید: "اعتمادبه‌نفسم برای انجام دادن کارها خیلی بیشتر شده مثلاً قبلاً همه کارها رو سخت می‌گرفتم اما الآن این‌طوری نیست و هر کاری که بخوام رو برنامه‌ریزی می‌کنم و انجام میدم."مشارکت‌کننده شماره 9 میگوید: "به خودم اعتماد پیدا کردم که من چه چیزایی و چه سختی‌هایی رو پشت سر گذاشتم وقتی یادم میاد که چه سختی‌هایی رو پشت سر گذاشتم یک حس خوبی بهم دست میده و خیلی اعتمادبه‌نفسم رفته بالا وقتی من از پس چنین بحرانی بر اومدم پس از پس خیلی چیزا و اتفاقات و سختی‌ها می‌تونم بربیام."
استقلال: به‌طوری کلی بسیاری از مشارکت‌کنندگان باتجربه مواجهه با مرگ و درک محدود بودن زندگی در بعد استقلال فردی رشد قابل‌توجهی را تجربه کردند تا بتوانند از تمام امکانات موجود استفاده نمایند. مشارکت‌کننده شماره 6 میگوید:"میدونی که خیلی فرصت نداری باید همه تلاشتو بکنی شاید یک سال دیگه شاید دو سال دیگه شاید تا آخر 40 سالگی مجبوری تلاش کنی برای استقلال مادی معنوی برای همه چی تا از زمانت حداکثر استفاده رو بکنی برای همه چی تلاش می‌کنی تلاش می‌کنی گلیم خودتو بکشی بالا." مشارکت‌کننده شماره 14 میگوید:"سعی کردم کارهامو خودم انجام بدم و دوست ندارم ناراحت یک‌گوشه باشم دوست دارم تازنده‌ام کارهای خودمو خودم انجام بدم."
تعدیل کمال طلبی:یکی از ابعاد مهم که تأثیر به سزایی در تجربه رشد پس از ضربه و بهزیستی روان‌شناختی دارد تعدیل کمال‌گرایی است درواقع فرد با شناخت توانایی‌های خود سعی در نزدیک کردن آرمان‌های خود به واقعیت دارد و به تجدیدنظر در معیارهای سخت‌گیرانه میپردازد. شرکت‌کننده شماره 13 میگوید:"من خیلی آدم کمال‌گرایی بودم خیلی می‌خواستم همه چی پرفکت باشه همه از من راضی باشن خونه زندگی‌ام عالی باشه می‌گفتم باید این‌کارو بکنم اون‌کارو بکنم تو خونه زندگی هم همینطور خیلی این‌طوری بودم مثلاً تو کمد لباس و خونه من گردوخاک نیست ولی بعد دیدم تنها چیزی که مهم نیست ایناست."شرکت‌کننده شماره 1 میگوید: "من قبلاً ها همش استرس داشتم، استرس کارم به‌موقع رسیدن و درست انجام دادن کارم رو داشتم آدم استرسی بودم و نمی‌دانستم زندگیم داره چطوری میگذره ولی الآن واقعاً مهم‌ترین هدفم اینِ از زندگیم لذت ببرم."
اتکا به اراده فردی در بطن پذیرش الهی:مضمون اتکا به اراده فردی در بطن پذیرش الهی گویای پذیرش محدودیت‌ها و عواملی که بر آن‌ها تأثیری نداریم و تلاش فردی برای رسیدن به خواسته و هدف‌ها در عین پذیرفتن موانع و معیشت الهی است.شرکت‌کننده شماره 7 میگوید: "اصلاً بحث مسلمونی و غیر مسلمونی نیست این جهان قطعاً خالقی داره الآن میگم هر چیزی سرجای خودشِ سر جای خودشم اتفاق می‌افته من باید اینو تا وانجا که ممکنه تغییر بدم اگرنه بپذیرم."شرکت‌کننده شماره 4 میگوید: "همه‌چیز رو می‌سپارم به خدا ولی خودمم تلاشمو می‌کنم اما میدونم اول آخر همه‌چیز دست خداست."
افزایش جرئتمندی: جرئتمندی در برابر وقایع زندگی و دوری از ایفای نقش قربانی و بر عهده گرفتن سختی‌ها و مشکلات یکی دیگر از ابعاد رشد پس از ضربه سرطان بود بسیاری از شرکت‌کنندگان تجربه جرئتمندی بیشتر در زندگی را داشتند همچنین در روابط فردی و اجتماعی خود شهامت بیشتری برای ابراز فردی و بیان سلایق و علایق خود داشتند. شرکت‌کننده شماره 8 میگوید:" خب اون موقعِ شاید معصومانه‌ای داشتم اما من رو پیش نمی‌برد شده بود ارزش زندگی و من یه وجه معصومانه موجه جامعه پسند تر داشتم الآن جسورتر شدم جسارتم بیشتر شده چالش هام بیشتر شده اینو خیلی بیشتر می‌پسندم تا اینکه بخوام یک چهره معصومانه قربانی داشته باشم و از محبت دیگران سوءاستفاده کنم من الآن پیچیده‌تر شدم."شرکت‌کننده شماره 12 میگوید:" حس می‌کنم ی قدرتی تو تنم اومده که می‌تونم از حقم دفاع کنم چه تو کارهای اداری باشه چه فردی و خانوادگی کلاً تو همه چی تغییر کردم اون آدم ضعیف قبل نیستم حس می‌کنم خیلی قویتر شدم"
انعطاف‌پذیری در نگرش‌ها: انعطاف‌پذیری در نگرش باعث کنار گذاشتن تعصبات فردی و اجتماعی و قوانین و بایدونبایدهای آسیب‌زا میشود هرچه فرد نگرش انعطاف‌پذیرتری داشته باشد دید گسترده‌تر نسبت به خود و اطرافیان و جهان پیرامون دارد. همینطور شناخت بیشتری نیز کسب میکند؛ و درنتیجه آن ارزش‌ها و باورهای فرد دستخوش تغییرات اساسی میشود و فرد به اولویت‌بندی و هدف‌گذاری مجدد میپردازد. شرکت‌کننده شماره 8 میگوید:"فکرهای متعصبانم خیلی تغییر کرده فکرهایی که دست و پاگیر بود ازنظر مذهبی و سنی خیلی تغییر دادم و اینا باعث می‌شدم برخلاف سلامتم رفتار کنم و نگرش‌های مذهبی و سخت‌گیری هام خیلی تغییر کرد و سعی کردم شادی رو وارد زندگیم کنم. "شرکت‌کننده شماره 2 میگوید:"اولویت هام خیلی تغییر کرد و کلی‌تر شد و از حالت جزئی‌نگری خارج شد."
مقابله مسئله محور: به‌طورکلی افراد در موقعیت‌های گوناگون و در مواجه با مسائل مختلف چالش زا برخوردهای متفاوتی دارند. شرکت‌کنندگان در پژوهش اذعان داشتن که پس از تجربه سختی‌های ناشی از بیماری سرطان نوع مقابله آن‌ها بیشتر حل مسئله محور است که در ادامه چند مورد از گزارش‌های شرکت‌کنندگان آورده شده است.شرکت‌کننده شماره 16 میگوید:"نحو برخورد با مشکلات قبل از سرطان خیلی زود نگران می‌شدم بعد سرطان فکر می‌کنم برای هر مشکلی راهی هست و سعی می‌کنم اون راه رو پیدا کنم به عبارتی اون شگرد و ابزار و چند دقیقه در معرض بالاتر از سیاهی رنگی نیست قرار بگیرم و سعی کنم ببینم چیکار می‌تونم بکنم و این توانایی حل رو پیدا کردم."شرکت‌کننده شماره 10 میگوید:"مثلاً قبلاً آدمی بودم که یک مشکل خیلی کوچیک داشتم خیلی کناره‌گیری می‌کردم تو خودم می‌رفتم و انگار قدرت حل مشکل رو نداشتم ولی الآن دیگه ترسم ریخته و تجربه‌اش کردم و در برابر مشکلاتی که برای خودم و دیگران قویتر شدم شاید بدنم ضعیف شده اما فکر و دیدگاه قویتر شده."
شکوفایی استعدادها:شکوفایی استعدادها و پتانسیل‌ها یکی از ابعاد مهم تجربه رشد پس از ضربه سرطان بود افراد با درک محدود بودن زندگی و مواجهه با مرگ و تجربه اضطراب مرگ و نامیدی و پشیمانی از زمان‌های تلف‌شده پس از بهبودی تمام تلاش خود را میکنند تا بتوانند به بهترین نحو از فرصت‌ها و ظرفیت‌های خود استفاده نمایند و درنتیجه آن شاهد شکوفایی استعدادها و توانایی‌های جدید هستند.شرکت‌کننده شماره 7 میگوید:"قبلاً بیرون که می‌رفتم بیرون خسته‌وکوفته برمی‌گشتم الآن این‌طوری نیستم هفته‌ای چند کیلومتر پیاده‌رویی می‌کنم دارم کشاورزی می‌کنم و میوه‌های ارگانیک برای خودم تولید می‌کنم صبح و عصر میرم و برای خودم و آشنا و همسایه استفاده می‌کنیم؛ اما قبلاً هم من باغ داشتم اما خودم خنده‌ام می‌گرفت که برم یک کاری انجام بدم تازه الآن میخوام گسترشش بدم گلخانه بزنم و خیلی کارها دارم از توانایی و فرصت هام استفاده کنم. تلاش می‌کنم اگر فرصت به دست بیارم نهایت استفاده رو ببرم قبلاً من می‌خوابیدم تا ظهر اما الآن 6 ونیم بیدارم کارهامو انجام میدم و به بچه‌ام رسیدگی می‌کنم الآن به کسی کاری نمیگم خودم کارهامو انجامم میدم خیلی هم لذت می‌برم." شرکت‌کننده شماره 12 میگوید:"توانمندی هام صدر در صد تغییر کرد اون موقع ها احساس ضعف می‌کردم الآن فوق‌العاده پرانرژی‌تر شدم و راحت کارامو انجام میدم؛ و من دوباره دارم ادامه تحصیل میدم قبلاً انگیزه نداشتم و حسی برای شروع کردن و اینکه برم ثبت‌نام نداشتم اما الآن شروع کردم و دارم ادامه میدم اگه من شاید اون بیماری برام پیش نمی‌اومد هیچ وقت این‌طوری نمی‌شدم هیچ وقت ادامه تحصیل نمی‌دادم."
تحولات بین فردی: یک از برجسته‌ترین مضمون تجربه رشد پس از ضربه تحولات بین فردی بود که شامل افزایش همدلی، بخشش و شفقت نسبت به دیگران، صمیمیت بین فردی، گسترش دایره ارتباطی، درک جایگاه دوستان در تحمل رنج و ارتقا منزلت فردی است.
افزایش همدلی: به‌طورکلی همدلی به معنای درک دنیای درونی شخص مقابل است. بسیاری از رشد یافتگان پس از ضربه سرطان اذعان داشتند که بهتر از قبل اطرافیان خود را درک میکنند و همدلی بیشتری در خود احساس میکنند و بهتر از با قبل احساسات و ضعف‌های دیگران همدلی میکنند. شرکت‌کننده شماره 13 میگوید:"چیزی که رو من تأثیر گذاشت دید من به بیماراس و خیلی همدلی من با بیمارا بیشتر شد مثلاً من خیلی کم اجازه می‌دادم همراه بیاد تو و قانون اینه وقتی خودم بستری شدم وقتی میدونستم کسی اومده منو ببینه و چقدر حالم خوب میشه و اینکه ما خودمون قوانین رو به وجود میاریم و اینکه بعضی وقتا میگم کاش زودتر این مریضی رو می‌گرفتم چون خیلی فرق میکنه روی تخت باشی یا کنار تخت یا به‌عنوان بیمار باشی یا درمانگر این دوتا خیلی فرق داشت و از این نظر پخته شدم."شرکت‌کننده شماره 10 میگوید:"اون موقعِ شخصیت حساس و زودرنج و این‌طوری داشتم الآن نمیگم نیستم اما خب الآن قویتر و خیلی پخته‌تر هستم سعی می‌کنم که با مسائل به دید دیگه نگاه کنم. استقامتم بیشتر شده اولویت و ارزش هام تغییر کرده معنوی‌تر شدم مثلاً تو این دوران یکی از دوستام همسرشو از دست داد و یک بچه داشت و اگر قبل مریضیم بود خیلی ناراحت می‌شدم و اصلاً بهش زنگ هم نمی‌زدم نه از این نظر که بی‌تفاوت باشم نه از این نظر که روش من اون موقع این بود که از ناراحتی خودم فرار می‌کردم و فکر می‌کردم اگه زنگ بزنم فکر کنه میخوام ترحم کنم یا اگه زنگ بزنم خودم ناراحت‌تر میشم اما الآن بیشتر باهاش در تماسم چون اون موقع که خودم بیمار بودم اگر یک نفر بهم زنگ می‌زد و باهام همدلی می‌کرد خیلی خوشحال می‌شدم که بدونم تنها نیستم."
بخشش و شفقت نسبت به دیگران: بخشش و شفقت دیگران یکی از مضامین فرعی تحولات بین فردی است. درواقع فرد با شناخت بهتر خود و دیگران، شفقت بیشتر نسبت به آنان در خود احساس میکنند و با درک ضعف‌های انسانی بخشش بیشتری نسبت به اطرافیان خود دارد. شرکت‌کننده شماره 5 میگوید:"دیدم عوض‌شده دیدم همه چی لحظه‌ای و ممکنه الآن باشی یا نباش همه چی دست خداست خودم فکر می‌کنم گذشتم بیشتر شده مهربون تر و فداکارتر شدم." شرکت‌کننده شماره 3 میگوید:"سازگارتر شدم بهتر کنار میام خیلی عاطفی‌تر شدم و خیلی دلم می‌خواد به بقیه کمک کنم تا جایی که دستم می‌رسه بهطور مادی و معنوی کمک کنم و با این کار به آرامش می‌رسم همه اطرافیانم رو دوست دارم و من اطرافیانم رو بخشیدم و حتی کسانی که به دیدنم نیومدن و پذیرفتم نمی‌تونم تغیرشون بدم و اطرافیانم رو پذیرفتم و دلم بزرگ‌تر شده. خیلی صبرم بیشتر شده."
صمیمیت بین فردی: یکی از تغییرات گزارش‌شده توسط شرکت‌کنندگان در پژوهش افزایش صمیمیت بین فردی و تجربه روابط عمیق‌تر و نزدیک‌تر بود که باعث بروز احساسات بیشتر و برونگرایی بیشتر میشود. شرکت‌کننده شماره 14 میگوید:" ارتباطاتم نسبت به قبل عمیق‌تر شده خب دوستان جدیدم هم بی‌تأثیر نبودن به اطرافیانم نزدیک‌تر شدم باهاشون دوست‌تر شدم حتی از اطرافیان کسی مریض میشه شماره منو بهش میدن میگن باهاش حرف بزن بهش بگو خوب شدی بهش روحیه بده اینا خودشون خیلی خوبه که آدم رابطه بهتری برقرار میکنه آدم دیدش مثبت‌تر میشه چیزای مثبت بیشتری رو می‌بینم حس می‌کنم برونگراتر شدم."شرکت‌کننده شماره 6 میگوید:"خیلی صمیمیتم با اطرافیانم بیشتر شده تو این دوران و سختی‌هایی که کشیدم فهمیدم من اصلاً زندگی نکرده بودم قبل از سرطان همین‌جوری آومدم و رفتم."
گسترش دایره ارتباطی: گسترش دایره ارتباطی یکی دیگر از تحولات بین فردی در شرکت‌کنندگان در پژوهش بود. درواقع یافتن افراد همدرد، یافتن دوستان در مراکز مختلف مانند باشگاه‌ها و گشودگی بیشتر در روابط بین فردی‌شان سبب گسترش دایره ارتباطی آنان بوده است. به عنوان مثال: شرکت‌کننده شماره 8 میگوید:"خیلی بایدها و نبایدها و طرحواره هامو گذاشتم کنار و زندگی بدون اونا خیلی راحت تره و خجالت‌ها و خیلی چیزها رو کنار گذاشتم و خیلی ارتباطاتم رو گسترش دادم الآن دایره ارتباطیم گسترده‌تر شده و میخوام دست به اقدامات گسترده‌تری بزنم و افکار و احساساتم رو بنویسم و پخش‌کنم."شرکت‌کننده شماره 14 میگوید: "با یک عده هم جدید آشنا شدم دایره ارتباطیم گسترده‌تر شده دوستای جدیدی پیدا کردم تو باشگاه دوستای جدید پیدا کردم و تو این زمینه خیلی بهتر شدم."
درک جایگاه دوستان در تحمل رنج: به‌طورکلی حمایت‌های اجتماعی نظیر حمایت دوستان در تمام مشکلات و وقایع زندگی انرژی‌بخش و کمک‌کننده است و به فرد احساس آرامش و همدلی می‌دهد و درواقع احساس تنهایی بین فردی را از بین میبرد شرکت‌کنندگان در پژوهش اذعان داشتند پس از تجربه سرطان اهمیت رابطه دوستان و روابط خود را بیش‌ازپیش احساس میکنند.شرکت‌کننده شماره 13 میگوید:"من همیشه فکر می‌کردم به‌عنوان یک آدم جدی تو بیمارستانم و کسی دوستم نداره اما وقتی عکس‌العمل مردم رو دیدم مثلاً تأسیسات بیمارستان می‌آومد دم اتاق من گریه می‌کرد می‌گفت چرا تو؟ این خیلی خوب بود از پزشکا هرکسی تو بیمارستان یزد منو می‌شناخت می‌گفت اون با اون همه مراقبت سرطان گرفته پس وای به حال ما و هم اینکه دعا می‌کردن و یک کسایی برای من دعا می‌کردن و من‌بعدها فهمیدم برای من گوسفند قربونی کردن و من محبت اطرافیانم رو هم کشف کردم و این خیلی خوب بود."شرکت‌کننده شماره 15 میگوید:" ارتباطم با اطرافیانم تغییر کرد قبلاً یکم دورتر بودم دوست داشتم یکم تنها باشم ولی بعد اون قضیه فهمیدم که چقدر خوبِ آدما رو کنارت داری چقدر خوبه کنارت کسایی هستن و شاید تا اون موقع متوجه نیستی که کیا رو کنارت داری و چقدر خوبه که دور و برتن ولی خب بعد اون قضیه می‌فهمی که اونم خیلی تأثیر زیادی به حالت و کمک کردن بهت داره."
ارتقا منزلت فردی:ارتقا منزلت فردی در اجتماع یکی دیگر از ابعاد تحول بین فردی است. شرکت‌کنندگان در پژوهش پس از عبور از بیماری در بین دوستان خود به الگوی برای صبر، تلاش و مقامت تبدیل شدند. شرکت‌کننده شماره 13 میگوید:"من تقریباً هرکس که مریض میشه از اطرافیانم حتی خارج کشور منو به‌عنوان یک الگو معرفی می‌کنن که من باهاشون صحبت کنن و میگن کمک‌کننده بوده و خودشون میگن خیلی فرق کردیم وقتی باهات حرف زدیم و تجربیاتم رو در اختیارشون می‌گذارم و از همه مطالبی که میدونم و بهشون میگم."شرکت‌کننده شماره 14 میگوید:"همه اطرافیان نسبت به من خیلی احترام خاصی میزارن و احوال‌پرسی می‌کنن و دعا می‌کنن فکر می‌کنم نسبت به قبل خیلی عزیزتر شدم و حس می‌کنم دیدشون نسبت بهم عوض‌شده."
تغییر سبک زندگی: از ابعاد اصلی تجارب زیسته بیماران مبتلابه سرطان که تقریباً در تمام مصاحبه‌ها به آن اشاره شد تجربه تغییر در سبک زندگی بود. برای بسیاری از افراد مبتلابه سرطان ممکن است تأثیرات زندگی شهری زمینه‌ساز ابتلا به سرطان بوده باشد. افراد مبتلابه سرطان در گزارش تجارب زیسته خود به تغییر جدی درزمینه‌های مختلف زندگی خود اشاره کردند که شامل افزایش تحرک، تغییر نوع تغذیه، اصلاح الگوی خواب و مدیریت استرس بود.
افزایش تحرک: میزان تحرک، در پویایی و بهبود کیفیت زندگی تأثیر به سزایی داشت و همچنین موجب سلامت جسمانی بهداشت روانی و شادابی میشود. بسیاری از شرکت‌کنندگان در پژوهش به افزایش تحرک و شرکت در فعالیت‌های ورزشی نظیر پیاده‌رویی، یوگا و ... اشاره کرده‌اند. مشارکت‌کننده شماره 9 میگوید:"کلاس یوگا می‌رفتم خیلی خوب بود ورزش می‌کردم و خیلی آرومم می‌کردم پیاده‌رویی هم خیلی می‌رفتم خیلی حالمو بهتر می‌کرد و تأثیر مثبتی روی من داشت."مشارکت‌کننده شماره 6 میگوید:"پیاده‌رویی که با دوستام می‌رفتم خیلی به من کمک می‌کرد چون من پیاده‌رویی رو از ساعت سه ظهر شروع می‌کردم که کسی تو خیابون نبود من مثل آدمی که تازه می‌خواد رانندگی رو شروع کنه و می‌رفتم تو خیابون های خلوت و پیاده‌رویی می‌کردم."
تغییر نوع تغذیه: از عوامل بسیار مهم که می‌تواند در پیشرفت و متاستاز سرطان مؤثر باشد نوع تغذیه است. بسیاری از مبتلایان به سرطان در نحو تغذیه خود تجدیدنظر کردند و تغذیه سالم و مناسب دارند؛ که در جلوگیری از عود مجدد بسیار مؤثر بوده است؛ و به‌نوبه خود باعث تغییر در سبک زندگی فرد شده است. مشارکت‌کننده شماره 1 میگوید: "خوراکم رو خیلی رعایت می‌کنم بهم گفتن گوشت و فراورده ارده رو نخور خیلی رعایت کردم و الآن 6 ساله نخوردم حالا شاید اگر کسی اصرار کنه یکم خورده باشم اما الآن دیگه رغبتی به گوشت و فست فودا ندارم و اصلاً نمی‌خورم و چیزایی که ممنوع کردن رو اصلاً نخوردم و تو طب سنتی هم خیلی دقت می‌کنم و اون چیزهایی که میگن رو برای خودم و سفره خانواده خیلی رعایت کردم."مشارکت‌کننده شماره 2 میگوید:"دنبال تغذیه سالم بودم و بعد آب ولرم و سالم رعایت غذایی و خوب با این کارا خیلی سرحال بودم درواقع رژیم همه‌چیزخواری ولی به‌اندازه و سالم."
اصلاح الگوی خواب: یکی دیگر از عواملی که می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات و بیماری‌های متعددی باشد اختلال در چرخه خواب‌وبیداری نظیر پرخوابی و کم‌خوابی است که نیاز به اصلاح دارد. بسیاری از مبتلایان به سرطان تغییر ویژه‌ای در این زمینه تجربه میکنند. مشارکت‌کننده شماره 7 میگوید: "همه چی زندگیم، بیدار شدن خوابیدن همه چیش روی برنامه‌ریزی، قبلاً من می‌خوابیدم تا ظهر اما الآن 6 ونیم بیدارم کارهامو انجام میدم" مشارکت‌کننده شماره 9 میگوید: "تو دوران بیماری خیلی وقتا خوابم نمی‌برد تا قبل بیماری نمی‌دونستم خواب درست چیه الآن سعی می‌کنم خوابم درست باشه".
مدیریت استرس: مدیریت استرس و دوری از شرایط استرس‌زا از عوامل مهم تغییر در سبک زندگی سالم بود؛ که درزمینه رشد شخصیتی و لذت بردن از زندگی و دوری از بیماری‌های جسمانی و روانی تأثیر بسزایی داشت. مشارکت‌کننده شماره 9 میگوید: “یک محیط‌هایی هست که طوریِ که فکر می‌کنی ذرات مسموم در هوا پخشِ میشه بدون توهین به کسی و ناراحت کردن کسی اینجاها رو ترک کرد و فکر می‌کنم این‌طور جاها به‌سلامت آدم لطمه می‌زنه و سعی می‌کنم ازنظر سلامت روحی و جسمی خیلی پیگیر باشم و بیهوده غم و غصه نمی‌خورم و این‌ها خیلی برام مهم بود." مشارکت‌کننده شماره 8 میگوید:"من قبلاً اتفاقات روحی خیلی روی جسمم اثر می‌ذاشت مثلاً عصبانی می‌شدم احساس درد می‌کردم و حس می‌کردم این احساس خشمم مثل یک موجی به سمتم می‌آمد؛ و بعداً به خودم اومدم که چقدر باید این احساسات و پذیرفت."
اعتلای روان‌شناختی: تم نهایی استخراج‌شده از یافته‌های پژوهش اعتلای روان‌شناختی بود. که دربرگیرنده تحول معنوی، بهزیستی و تحولات شخصیتی، تحولات بین فردی و تغییر سبک زندگی بود. که به‌خوبی نمایانگر بهبودی و بالندگی شرکت‌کنندگان پس از ضربه سرطان میباشد. همچنین به‌خوبی ترقی و توسعه فردی در زمینه‌های مختلف زندگی را نشان می‌دهد و تمام مضامین اصلی را در برمی‌گیرد
بحث و نتیجه‌گیری
هدف کلی این پژوهش بررسی تجارب زیسته زنان مبتلا به سرطان با وضعیت رشد پس از ضربه و پاسخ به پرسش پژوهشی تجارب زیسته زنان مبتلا به سرطان از وضعیت رشد پس از ضربه چیست؟ بود. که با توجه به یافته های حاصل از پژوهش به این پرسش پاسخ داده شد.
1- تجارب زیسته زنان مبتلا به سرطان از وضعیت رشد پس از ضربه چیست؟
رشد پس از رنج‌ها سابقه پژوهشی طولانی دارد و طبق پیشینه پژوهشی، رشد پس از سرطان نیز در بسیاري از مبتلایان به سرطان مشاهده‌شده است. درواقع رشد یافتن پس از مواجه‌هاي آسیب‌زا که به نحوي فرد را رویاروي مرگ قرار می‌دهد می‌تواند باعث تغییر بینش فردي و تغییرات اساسی در ویژگی‌هاي شخصیتی و ابعاد مختلف زندگی شود که در فلسفه و ادیان مختلف نیز به آن اشاره‌شده است.
تحولات معنوی یکی از جنبه‌های رشد یافته و حائز اهمیت در دوران بیماری بود. بسیاری از شرکت‌کنندگان در پژوهش اذعان داشتند که در دوران بیماری، توکل به خداوند و سپردن سرانجام کار به او، سبب آرامش آنان شده است. همچنین شرکت‌کنندگان در پژوهش بر این باور بودند که پس از تجربه سرطان بیش‌ازپیش سپاس‌گزار نعمت‌ها و زندگی خویش هستند. به‌طوری‌که با بازگشت توانایی‌ها و برطرف شدن عوارض بیماری، قدردان و سپاس‌گزار هرلحظه از زندگی می‌باشند و نسبت به زندگی پس از بهبودی خود رضایت بیشتری را احساس می‌نمودند و با توجه به یافته‌ها، زندگی باکیفیت‌تری به لحاظ روانی و انتزاعی پس از بهبودی خود احساس می‌کردند. همچنین تمام شرکت‌کنندگان در پژوهش بر این باور بودند که تجربه معنوی غنی‌تری را پشت سر گذاشته‌اند، در هنگام انجام مناسک مذهبی حضور قلب بیشتری دارند و بیش از قبل لذت می‌برند و همچنین ارتباط قوی‌تری باخدا دارند و درزمینه توکل و اعتماد به خداوند پیشرفت قابل‌توجهی داشتهاند؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مبتلایان اظهار داشتند که ما از سرطان آموختیم که قدرت اراده محدودی داریم و در جریان بیماری الطاف الهی را درک نمودیم که این مهم بر بسیاری از جنبه‌های زندگی تأثیرگذار است و موجب آزار روانی کمتر برای امور غیرقابل تغییر زندگی میشود و موجبات سازگاری بیشتر را فراهم میکند؛ همینطور تغییر در بینش و جهان‌بینی یکی دیگر از ابعاد رشد معنوی بود؛ که بر تمام اهداف و جنبه‌های مختلف زیستن سایه می‌افکند. درواقع تجربه بیماری سرطان و چالش‌های آن در برخی از افراد موجب تغییر در دیدگاه نسبت به زندگی، ارزش‌ها، معنای زندگی، اهداف و اولویت‌ها میشود. در حقیقت بسیاری از افراد پس از پشت سر گذراندن بحران‌ها، تغییر عمده در دیدگاه و باورهای خود احساس میکنند و نگاه کلی‌تری نسبت به حوادث دارند. این تغییر در جهان‌بینی می‌تواند اهداف را هدایت و جهت مناسبی به آن‌ها بدهد و زمینه‌ساز پیشرفت و حمایت از بسیاری موفقیت‌ها و رشد یافتن‌ها باشد (Schaefer & Moos,1992). افراد مبتلابه سرطان بر این باور بودند که با تغییر جهان‌بینی خود، درک محدود بودن فرصت‌ها، یافتن ارزش زندگی، پذیرش محدودیت‌های انسانی و شخصیت خود، آرامش بیشتری را تجربه می‌نمایند و بسیاری از دردهای گذشته، در زندگی پس از بهبودی حذف‌شده است.
یافته‌های پژوهش مبنی بر تغییر در بینش و تحولات معنوی با نتایج پژوهش‌های Connerty & Knott (2013) که از طریق مصاحبه گروهی به این نتیجه رسیدند که مبتلایان به سرطان در ابعادی چون تغییر در جهان‌بینی و تغییر در معنا و مفهوم زندگی، دچار تغییرات مثبتی میشوند منطبق میباشد؛ بهطور مثال یکی از شرکت‌کنندگان در پژوهش ذکرشده، تجربه خود در زمینه این تغییرات را چنین توصیف میکند "من بسیار نسبت به خودم سختگیر بودم، بنابراین کمی کار را رها کردم و به این نتیجه رسیدم که مجبور نیستم همیشه تلاش کنم. من کشف کردم لازم نیست کامل باشید... نسبت به خود کمی مهربان باشید. فکر می‌کنم این‌یک پیام بزرگ است. سعی نکنید همیشه کامل باشید." همچنین پژوهش‌های Mousavi & Watankhah,2015 ؛ Heidarzadeh et al,2015 ؛ Sarizadeh Heidarzadeh, Ghahramanzadeh,2019. ؛ Ahmadi, Mehrabi, Neshatdoost ,2020 ؛ Rezaie et al, 2015؛ Sterba et al.,2014) نمایانگر اهمیت دینداری و بعد معنوی در پشت سر گذاشتن سرطان و رشد معنوی پس از ابتلا به سرطان بود. درواقع نتایج پژوهش‌های ذکرشده، نشان از بهبود در بعد دینی، لذت بردن از مناسک مذهبی و تغییر در جهان‌بینی و معنای زندگی بود که با یافته‌های مطالعه هم‌راستا میباشد؛ و همینطور نتایج حاصل از پژوهش انجام‌شده، با نظریه Tedeschi & Calhoun (1995) مبنی بر تغییر در فلسفه زندگی در هنگام رویارویی با مرگ، احساس قدردانی بیشتر از زندگی و رشد معنویت و با نظریه Lazarus & Folkman (1984) مبنی بر تغییر در باورهای اساسی و اعتقادات، ارزیابی معنای زندگی و معنایابی از حادثه آسیب‌زای رخ‌داده، هم‌راستا بود.
تحولات بین فردی در افراد رشد یافته از بحران‌ها، پدیده رایجی است. درواقع به نظر می‌رسد افراد پس از تجربه رنج‌ها، همدلی بیشتری پیدا میکنند و به سبب رشد یافتن آگاهی از اهمیت حمایت و همدلی‌ها در مراحل مختلف زندگی، علاقه‌مندی بیشتری به جمع‌های صمیمانه دارند و روابط بامعناتری را تجربه میکنند. این افراد حتی ابراز گری بیشتری در مراحل مختلف زندگی و شفقت و بخشش بیشتری در روابط بین فردی خود دارند و همین امر سبب تجربه روابط پایدار، باکیفیت و عمیق‌تر میشود. بهبود روابط اجتماعی پس از ضربه سرطان یکی از جنبه‌های قابل‌توجه رشد یافته در مبتلایان بود که در پژوهش‌های بسیاری ازجمله (Cordova et al, 2001؛ Connerty, & Knott, 2013 ؛ Schaefer & Moos, 1992) مورد اشاره قرار گرفته است. این پژوهش ها به بهبود ارتباطات شخصی، افزایش منابع اجتماعی، همدلی و نوع‌دوستی اشاره داشتهاند که با نتایج پژوهش همسو میباشد.
تغییر در سبک زندگی یکی دیگر از ابعاد رشد یافته است که می‌تواند به جلوگیری از عود مجدد کمک کند و زمینه‌ساز سلامتی برای فرد و خانواده باشد. این مضمون نشاندهنده افزایش مسئولیت‌پذیری فرد نسبت به‌سلامتی، افزایش سواد سلامتی و شناخت بهتر بدن خود میباشد. تغییر اساسی در نوع تغذیه، افزایش میزان تحرک، تغییر در چرخه خواب‌وبیداری و مدیریت استرس‌ها، به بهداشت و سلامت جسمانی و روانی فرد کمک میکند. تغذیه سالم همراه با انجام فعالیت‌های جسمانی و خواب کافی، باعث نشاط و تجربه احساس بهتر میشود و مدیریت استرسورها و دوری از شرایط نامناسب و اجتناب از شرایط استرس‌زای غیرضروری، بهداشت روانی و آرامش فرد را تأمین مینماید. این یافته با نتایج پژوهش Hefferon, Grealy & Mutrie (2009) که در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که تجربه سرطان، سبب آگاهی بیشتر از شرایط بدنی، افزایش سواد سلامتی، مدیریت اضطراب‌ها، احساس مسئولیت‌پذیری نسبت به‌سلامتی و توقف رفتارهای پرخطر می‌گردد همخوان میباشد.
بهزیستی و تحولات شخصیتی یکی از برجسته‌ترین بخش از تجربیات مبتلایان به سرطان بود. بسیاری از یافته‌های حاصل از پژوهش، حاکی از رشد یافتن و پختگی بیشتر در ویژگی‌های مختلف شخصیتی و همینطور سازگاری و انعطاف‌پذیری بیشتر در زنان مبتلابه سرطان بود. درواقع این افراد پس از پشت سر گذاشتن بحران بیماری، با شرایط زندگی و نقش‌هایی که بر عهده‌دارند و همینطور ارتباطات اجتماعی، سازگاری بیشتری پیدا میکنند که به نظر می‌رسد تغییر در معنای زندگی و بینش فردی در این سازگاری نقش به سزایی داشته است؛ این سازگاری بیشتر با شرایط، می‌تواند زمینه‌ساز رضایت بیشتر از زندگی باشد. همچنین خودشناسی و آشنا شدن بیشتر با ویژگی‌های فردی و شناختن نواقص و ظرفیت‌های فردی، بر سبک زندگی فرد و مدیریت ارتباطات تأثیرگذار بوده و باعث خود مراقبتی بیشتر، چه در جنبه‌های جسمانی و چه در بعد روانی میشود که این مورد عامل بسیار مهمی در تجربه سلامت و بهداشت جسمانی و روانی است و باعث از بین رفتن کمال‌گرایی و وسواس‌های بیش‌ازحد میباشد. یکی از جنبه‌های شفا یافته پس از تجربه بحران سرطان برای مبتلایان به این بیماری، برطرف شدن کمال‌گرایی و نزدیک کردن خود آرمانی به خود واقعی فرد و تلاش برای استفاده از استعدادها و توانایی‌ها و دوری از خمودگی و به تعویق انداختن امور بود که سبب پیشرفت بیشتر در تمام زمینه‌ها میشود و اکثر شرکت‌کنندگان در پژوهش به استفاده بیشتر از فرصت‌ها برای گسترش توانایی‌ها و استفاده از فرصت‌ها اشاره نمودند. یکی دیگر از ویژگی‌های بارز افراد رشد یافته از بحران سرطان، ارتقا منزلت فردی و الگو شدن برای دیگران است. درواقع صبر تحمل و تاب‌آوری این افراد برای همه اطرافیان مثال‌زدنی است و الگوی مناسبی برای اطرافیان در دوران مختلف زندگی هستند؛ همچنین تمام شرکت‌کنندگان در پژوهش اذعان داشتند که علاقه بسیاری برای شرکت در امور عام‌المنفعه دارند؛ آن‌ها با بسیاری از بیماران مبتلابه سرطان در ارتباط هستن و تجربیات و آگاهی‌های موردنیاز را در اختیار سایر مبتلایان قرار می‌دهند؛ که این مورد یکی از وجه‌های رشد عاطفی و افزایش همدلی در میان رشد یافتگان از سرطان بود. درواقع این افراد به سبب تجربیات رنج‌آوری که پشت سر گذارده‌اند درک بهتری از شرایط سایر انسان‌ها که در رنج و مشکلات هستند دارند و این درک بهتر، موجب همدلی بهتر و رفتار انسانی و اخلاقی میشود. زندگی هدفمندانه و توجه به فرصت محدود زندگی برای لذت بردن از لحظات و عدم به تعویق انداختن شادی‌ها از موارد بسیار مهم بود که فرد را به‌طرف تلاش برای زندگی شادتر هدایت می‌کرد. در واقع می‌توان گفت که بحران‌ها و رنج‌ها باعث افزایش قدرت پذیرش ناملایمات و ابعاد غیرقابل تغییر زندگی میشود و این پذیرش، فشارهای روانی بسیاری را حذف کرده و جرئتمندی بیشتری به فرد می‌دهد که این تغییر، زمینه‌ساز ارتباط پرمعنا و عمیق‌تر میشود؛ همچنین پس از پشت سر گذاردن بیماری و یا هر بحرانی، فرد شناخت بهتری از خود پیدا میکند که این شناخت زمینه‌ساز شفقت و مهربانی بیشتر با خویشتن میباشد؛ و اگر شرایطی سبب رنجش آنان شود توانایی و جرئت ابراز و دفاع از حقوق خود رادارند. به‌طوری‌که می‌توانند علاقه‌مندی‌ها و نگاه خود در مورد بسیاری مسائل را ابراز کنند و یا از برخی از رسوم و عقاید متعصبانه بگذرند؛ این موضوع می‌تواند به فرد فرصت زیستن و خارج شدن از گوشه امن را بدهد تا فرد بتواند خویشتن خویش را به نمایش بگذارد. تغییر در دیدگاه نسبت به دشواری‌ها و بحران‌های سرطان و حتی سپاس گزاری از سرطان بابت هدیه‌ها و رشدهای تجربه‌شده پس‌ازآن، از موضوعاتی بود که در بسیاری از مصاحبه‌ها به آن اشاره شد؛ حتی برخی از مشارکت‌کنندگان معتقد بودند که از سرطان سپاس‌گزارند و در سختی‌های ناشی از آن گنج‌های ارزشمندی را به دست آورده‌اند.
Tedeschi & Calhoun (1995) به این نتیجه رسیدند که پس از تجربه سرطان، بازماندگان تغییرات مثبتی درزمینه اعتمادبه‌نفس، قدرت شخصی، خودشناسی، افزایش درک و همدلی و افزایش آزادی فردی در تعاملات را تجربه میکنند. درواقع چنین تجربه‌ای را با این جمله توصیف میکنند "من آسیب‌پذیرتر از آن هستم که فکر می‌کردم، اما بسیار قویتر ازآنچه تصور می‌کردم" که با یافته‌های پژوهش همخوان بود.همچنین Zamora و همکاران (2017) به این نتیجه رسیدند که در قدرت شخصی، اعتماد، بلوغ عاطفی، روابط اجتماعی، اشتیاق، روابط صمیمانه و نزدیک، قدردانی از زندگی، اولویت‌بندی و رشد معنوی، تغییرات مثبتی دیده شده است که همسو با یافته‌های پژوهش است.همینطور با مدل Schaefer & Moos (1992) مبنی بر ایجاد تغییرات فردی نظیر تغییر در نوع مقابله فرد با مسائل و مشکلات، پذیرش شرایط و درواقع نوعی بلوغ پس از تجربه واقعه‌ی آسیب‌زا هم‌راستا است.و با مدل ناپیوسته O’Leary & Ickovics (1995) ازنظر تغییر و رشد فردی، شکوفایی استعدادها و افزایش عملکرد مطلوب در اثر تحمل ناملایمات مطابقت دارد.
با توجه به آنچه به تفضیل به شرح آن پرداخته‌شده، درواقع سرطان باوجود تهدیدی که برای زندگی ایجاد میکند و باعث فشارهای متعددی برای فرد میشود، به درک ارزشمندی زندگی و تلاش برای بقا کمک میکند و با شکسته شدن فرضیه‌ها و باورهای ناکارآمد، فرد مجدداً معنای جدید برای زندگی خویش میسازد که بسیار قویتر از گذشته میباشد؛ همچنین فرد در باورها و اولویت‌ها، اهداف و ارزش‌های وجودی، بازبینی مجددی میکند که این جنبه در شکل‌گیری هویت جدید و ایجاد تغییرات مثبت در زندگی بسیار مؤثر است.
از محدودیت‌های پژوهش عدم امکان مصاحبه به‌صورت حضوری به دلیل شیوع و بروز کرونا بود همچنین بیشتر شرکت‌کنندگان در پژوهش مبتلابه سرطان سینه بودند و پراکندگی انواع سرطان وجود نداشت.
درنهایت پیشنهاد میشود در پژوهش‌های آتی به بررسی عوامل مؤثر و عوامل حمایتی در جریان رشد پس از ضربه سرطان پرداخته شود و همچنین به بررسی تجارب زیسته مردان مبتلابه سرطان پرداخته شود تا بتوان جنبه‌های برجسته رشد یافته و تفاوت‌های جنسیتی در این زمینه را کشف گردد.
سپاسگزاری
با سپاس و قدردانی از خانم دکتر فاطمه پیغمبری که دلسوزانه ما را یاری نمودند. همچنین بدین‌وسیله از کلیه شرکت‌کنندگان در پژوهش کمال سپاسگزاری و قدردانی به عمل می‌آید.
Ahmadi Z, Mehrabi H, Neshatdoost H. (2020). Predictors of post traumatic growth in damaged women: Spirituality, social support, self-efficacy and resilience. Achievements of Clinical Psychology, 3(3), 305-320. (In Persian)
Calhoun L.G. & Tedeschi R.G. (1999) Facilitating Posttraumatic Growth: A Clinician’s Guide. Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ, USA.
Chenari M. (2008). Comparison of Husserl, Heidegger and Gadamer with methodological benchmark. Philosophical-theological researches, 9 (2), 113-138. (In Persian)
Chorzela, M. (2013). Doświadczenie choroby nowotworowej jako źródło pozytywnych zmian osobowości [Malignant disease experience as a source of positive changes in personality]. Psychoonkologia, 1, 23–31.
Connerty, T. J., & Knott, V. (2013). Promoting positive change in the face of adversity: experiences of cancer and post-traumatic growth. European Journal of Cancer Care, 22(3), 334–344.
Cordova M.J. & Andrykowski M.A. (2003) Responses cancer diagnosis and treatment: posttraumatic stress and posttraumatic growth. Seminars in Clinical Neuropsychiatry 8, 286–296.
Cordova, M., Cunningham, L., Carlson, C., & Andrykowski, M. (2001). Posttraumatic growth following breast cancer: A controlled comparison study. Health Psychology: Official Journal of the Division of Health Psychology, American Psychological Association, 20(3), 176-185.
Dees, D. M., & Heinfeldt, J. (2007). An aesthetic analysis of an educational, videoconferencing experience. Journal of College Teaching & Learning (TLC), 4(2).
Dursun, P., & Söylemez, İ. (2020). Posttraumatic growth: a comprehensive evaluation of the recently revised model. Turkish Journal of Psychiatry, 31(1), 57–68.
Edie, J. M. (1987). Edmund Husserl's phenomenology: A critical commentary. Indiana University Press.
Emami Sigaroudi A, Dehghan Nairi N, Rahnavard Z, & Nouri S. (2012). Qualitative research methodology: Phenomenology. Journal of Holistic Nursing and Midwifery, 22 (2), 56-63. (In Persian)
Frankl V (1967) The Doctor and the Soul: From Psychotherapy to Logotherapy. New York, NY: Washington Square Press.
Haberkorn, J., Burbaum, C., Fritzsche, K., Geser, W., Fuchs, D., Ocaña-Peinado, F. M., & Schubert, C. (2013). Day-to-day cause–effect relations between cellular immune activity, fatigue and mood in a patient with prior breast cancer and current cancer-related fatigue and depression. Psychoneuroendocrinology, 38(10), 2366-2372.
Hefferon, K., Grealy, M., & Mutrie, N. (2009). Post-traumatic growth and life threatening physical illness: A systematic review of the qualitative literature. British Journal of Health Psychology, 14(2), 343-378.
Heidarzadeh M, Rasouli M, Mohammadi Shahbolaghi F, Alavi Majd H, Mirzaei H, ... & Mamak. (2015). Evaluation of dimensions of post-traumatic growth caused by cancer in patients rescued from it. Journal of Holistic Nursing and Midwifery, 25 (2), 33-41. (In Persian)
Holloway, I., & Wheeler, S. (2010). Interviewing. Qualitative research in nursing and healthcare. 3rd ed. West Sussex: Wiley-Blackwell Publishing, 87-106.
Koopman, C., Butler, L. D., Classen, C., Giese‐Davis, J., Morrow, G. R., Westendorf, J., ... & Spiegel, D. (2002). Traumatic stress symptoms among women with recently diagnosed primary breast cancer. Journal of Traumatic Stress: Official Publication of the International Society for Traumatic Stress Studies, 15(4), 277-287.
Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Mostarac, I., & Brajković, L. (2022). Life after Facing Cancer: Posttraumatic Growth, Meaning in Life and Life Satisfaction. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 29(1), 92-102.
Mousavi S & Watankhah M. (2015). Predicting post-traumatic growth based on religiosity, meaning of life and social support in women with breast cancer. Achievements in Clinical Psychology, 1 (3), 33-48. (In Persian)
O’Leary, V. E., & Ickovics, J. R. (1995). Resilience and thriving in response to challenge: An opportunity for a paradigm shift in women’s health. Women’s Health: Research on Gender, Behavior, and Policy, 1, 121-142.
Page, A. E., & Adler, N. E. (Eds.). (2008). Cancer care for the whole patient: Meeting psychosocial health needs. National Academies Press.
Park CL (2010) Making sense of the meaning literature: An integrative review of meaning making and its effects on adjustment to stressful life events. Psychological Bulletin 136(2): 257–301.
Rezaie A, Khaledi F, Kabbazi M, Momeni, Ghaleghasemi T, Keshavarz M, Khodaee M. (2015). Investigation the Dysfunctional attitudes and its relationship with stress, anxiety and depression in breast cancer patients. Journal of Health System Research, 11(1), 68-76. (In Persian)
Sarizadeh M, Heidarzadeh M, Ghahramanzadeh M. (2019). Evaluation of post-traumatic growth based on demoralization and religious coping syndrome in cancer patients referred to Reza (AS) Radiotherapy and Oncology Center in Mashhad in 1397: A descriptive study. Scientific Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences, 18 (6), 557-572. (In Persian)
Schaefer, J. A., & Moos, R. H. (1992). Life crisis and personal growth. In B. N. Carpenter (Ed.), Personal Coping: Theory, Research, and Application (pp.149-170). New York: Praeger.
Schaefer, J. A., & Moos, R. H. (1992). Life crisis and personal growth. In B. N. Carpenter (Ed.), Personal Coping: Theory, Research, and Application (pp.149-170). New York: Praeger.
Sterba, K. R., Burris, J. L., Heiney, S. P., Ruppel, M. B., Ford, M. E., & Zapka, J. (2014). “We both just trusted and leaned on the Lord”: a qualitative study of religiousness and spirituality among African American breast cancer survivors and their caregivers. Quality of Life Research, 23(7), 1909-1920.
Swartzman, S., Booth, J. N., Munro, A., & Sani, F. (2017). Posttraumatic stress disorder after cancer diagnosis in adults: A meta‐analysis. Depression and anxiety, 34(4), 327-339.
Sweet, L. (2002). Telephone interviewing: is it compatible with interpretive phenomenological research?. Contemporary Nurse, 12(1), 58-63.
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1995). Trauma & transformation: Growing in the aftermath of suffering. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic stress, 9(3), 455-471.
Tedeschi, R. G., Cann, A., Taku, K., Senol‐Durak, E., & Calhoun, L. G. (2017). The posttraumatic growth inventory: A revision integrating existential and spiritual.
Wang, A. W., Bouchard, L. C., Gudenkauf, L. M., Jutagir, D. R., Fisher, H. M., Jacobs, J. M., ... & Antoni, M. H. (2018). Differential psychological effects of cognitive-behavioral stress management among breast cancer patients with high and low initial cancer-specific distress. Journal of psychosomatic research, 113, 52-57.
Xia, C., Dong, X., Li, H., Cao, M., Sun, D., He, S., ... & Chen, W. (2022). Cancer statistics in China and United States, 2022: profiles, trends, and determinants. Chinese medical journal, 135(05), 584-590.
Yi, J., Zebrack, B., Kim, M. A., & Cousino, M. (2015). Posttraumatic growth outcomes and their correlates among young adult survivors of childhood cancer. Journal of pediatric psychology, 40(9), 981-991.
Zamora, E. R., Yi, J., Akter, J., Kim, J., Warner, E. L., & Kirchhoff, A. C. (2017). ‘Having cancer was awful but also something good came out’: Post-traumatic growth among adult survivors of pediatric and adolescent cancer. European Journal of Oncology Nursing, 28, 21-27.
