تدوین پروتکل آموزشی رفتار با کودکان طلاق به مادرانشان و اثر آن بر رفتار مادران

محورهای موضوعی : تربیتی

افسانه غلامی ¹ , خسرو رشید ² , مسیب یار محمدی واصل ³

1 - کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
2 - دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
3 - دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/03/17 تاریخ پذیرش : 1398/03/07 تاریخ انتشار : 1398/07/01

کلید واژه: کودکان طلاق, مادران طلاق, بسته آموزشی,

چکیده مقاله :

این پژوهش با هدف تهیه پروتکل آموزشی رفتار با کودکان طلاق، ویژة مادران، انجام شد. در این پژوهش آزمایشی که از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود، روش نمونه‌گیری از جامعه در دسترس انتخاب و پس از انتساب تصادفی آزمودنی‌ها به دو گروه کنترل و آزمایش، تعداد مادران طلاق 40 نفر (20 نفر گروه آزمایش، 20 نفر گروه کنترل) که دارای کودک 6-12 سال بودند را شامل می‌شد. برای گروه آزمایش 12 جلسه برنامة مداخله‌ای ویژة کودکان طلاق طی 4 هفته متوالی و سه روز در هفته برگزار شد و گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکردند. در این پژوهش از این پرسشنامه‌ها سود برده شد: پرسشنامة خشم اسپیلبرگ (1999)، پرسشنامة اضطراب حالت-صفت اسپیلبرگ (1989)، پرسشنامة احساس گناه کوگلر و جونز (2000)، پرسشنامة سازگاری بل (1934) و پرسشنامة جو عاطفی خانواده هیل برن (1964). برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از تحلیل کوواریانس تک‌متغیره استفاده شد. بررسی نتایج نشان داد که تفاوت بین میانگین‌های گروه آزمایش و کنترل معنادار بود (001/0>p). بر اساس یافته‌های پژوهش، پروتکل آموزشی طراحی شده می‌تواند با تغییر مثبت رفتار مادران کودکان طلاق، باعث بهبود وضعیت روانی این کودکان شود.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was formulating a training protocol for treating with children of divorce for the mothers and examining its effect on the mothers’ behavior. In this experimental pre-test and post-test with control group research design, by use of purposive sampling method, 40 divorced women with 6-12 years old children were chosen and randomly were assigned to experimental and control groups (20 of each). After answering the questionnaires as pre-test, 12 training sessions was held for the experimental group during four continuous weeks, three days a week, while the control group received no intervention. The instruments consisted of five questionnaires: State-Trait Anger Expression Inventory (STAXI), Spielberger State-Trait Anxiety Inventory, Kogler & Jones Guilt Inventory, Bell adjustment Questionnaire, and Burn Family Emotional Condition Questionnaire. For analyzing the data, descriptive statistics such as frequency, mean, and standard deviation were used, and for testing research hypothesis covariance analysis was used. The results showed that the difference between the experimental and control group’s mean were meaningful (P<001/0). According to findings it could be concluded that the designed protocol can improve the psychological state of the children of divorce by establishing a positive change in their mother’s behavior.  

منابع و مأخذ:

دلاور، ع. (1393). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی، تهران، نشر ویرایش.

زیوری، م.(1389). تأثیر ساخت خانواده (بالنده و آشفته) بر سلامت روان دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

ساجدی، ژ و حبیبی، ز. (1386). بررسی و مقایسه مشکلات رفتاری کودکان سن دبستان خانواده‌های با یا بدون وقوع طلاق در دبستان‌های شهر همدان. فصل‌نامة اصول بهداشت روانی، شماره 5: 12-15.

ساروخانی، ب.(1389). طلاق، پژوهشی در شناخت واقعیت عوامل آن. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

شیرودی، ش؛ خلعتبری، ج؛ تودار، ر؛ مبلغی، ن؛ و صالحی، م. (1389). مقایسه اثربخشی روش‌های آموزش مهارت ابراز وجود و حل مسأله بر سازگاری و پرخاشگری دانش‌آموزان دختر سال اول متوسطه. یافته‌های نو در روان‌شناسی، تابستان، 5(15): 26-7.

عباسی‌نیا، م. (1382). بررسی میزان تأثیر آموزش خانواده بر افزایش آگاهی والدین نسبت به تربیت فرزندانشان در دورة ابتدایی در استان قم، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.

علیرضایی مطلق، م و اسدی، ز. (1388). تأثیر رفتار درمانی شناختی در کاهش اضطراب دختران نوجوان با اختلال اضطراب فراگیر. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 9(1)، 25-34.

قادری، ز (1387). بررسی اثربخشی اجرای الگوی خانواده درمانی ستیر بر تغییر سبک‌های مقابله با تعارض و افزایش سازگاری زناشویی در سال‌های اول ازدواج در زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاورة شیراز، پایان‌نامة دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات واحد تهران.

کلینکه، کریس. ال. (1998)، مهارت‌های زندگی (ترجمة شهرام محمدخانی)، تهران، انتشارات اسپند مهر.

مرادویسی، ل (1380). مقایسه ساختار روانی دو گروه از دانش‌آموزان پسر دارای ناپدری و نامادری با دانش‌آموزان پسر خانواده‌های معمولی، دانشگاه علامه طباطبایی.

نصر اصفهانی، ا و بهجتی اردکانی، ف و فاتحی‌زاده، م. (1383). بررسی تأثیر فرهنگ بر آمار پایین طلاق در شهرهای میبد، یزد و اردکان. چکیده مقالات اولین کنگرة آسیب‌شناسی خانواده در ایرا ن دانشگاه شهید بهشتی (ره).

Amato, P. R., & Sobolewski, J. M. (2011). The effects of divorce and marital discord on adult children's psychological well-being. American Sociological Review, 900-921.

Bell, A. C., & D'Zurilla, T. J. (2009). Problem-solving therapy for depression: a meta-analysis. Clinical psychology review, 29(4), 348-353.

Bernardelli. S. (2011). When Parents Divorce: A Protocol Suggestion in Cases of Adversial Divorces. Journal of Psychology Research, ISSN, Vol. 1, No. 5, 310-311.

Berry, L. S., Stoyles, G., & Donovan, M. (2010). Post-separation parenting education in a Family Relationship Centre: A pilot study exploring the impact on perceived parent-child relationship and acrimony. Journal of Family Studies, 16(3), 224-236.

Brentano, C. & Clarrke- Stewart, A. (2011). Divorce: Causes and Consequences (Current Perspectives in

 

Psychology) (1^st Ed). New Haven: Yale University Press.

Brewer, M. M. (2010). The effects of child gender and child age at the time of parental divorce on the development of adult depression (Doctoral dissertation, Walden University).

Brubacher, L. (2006). Integrating emotion‐focused therapy with the Satir model. Journal of marital and family therapy, 32(2), 141-153.

Butler, G., Fennell, M., Robson, P., & Gelder, M. (1991). Comparison of behavior therapy and cognitive behavior therapy in the treatment of generalized anxiety disorder. Journal of consulting and clinical psychology, 59(1), 167-175.

Choi, E. S., & Lee, W. K. (2015). Comparative effects of emotion management training and social skills training in Korean children with ADHD. Journal of attention disorders, 19(2), 138-146.

Durham, R. C., Chambers, J. A., Macdonald, R. R., Power, K. G., & Major, K. (2002). Does cognitive-behavioral therapy influence the long-term outcome of generalized anxiety disorder? A 8–14 year follow-up of two clinical trials. Psychological Medicine, 33(03), 499-509.

Ellis, A.(1998). Anger, how to live with and without it. New York: JAICO publishing bous.USA. Feindler, E. l, & Weisner, S. (2006). Yout anger management treatment for school violence prevention.

Frieman, B. B. (2013). Children of divorced parents: Action steps for the counselor to involve fathers. Elementary School Guidance & Counseling, 28(3), 197-205.

Gilman, J., Schneider, D., & Shulak, R. (2005). Children's ability to cope post-divorce: The effects of kids' turn intervention program on 7 to 9 year olds. Journal of Divorce & Remarriage, 42(3-4), 109-126.

Gunty, Buri. (2011), Parental Practices and the Development of Maladaptive Schemas Online Submission, Paper presented at the Annual Meeting of the Midwestern Psychological Association. (Chicago, IL, May 2011). 33 pp.

Harris, B. H., Reynoso, J. S., Meehan, K. B., Ueng-McHale, J. Y., & Tuber, S. (2009). A child with ADHD: Convergences of Rorschach data and case material. Journal of Infant, Child, and Adolescent Psychotherapy, 5(4), 499-517.

Havighurst, S. S., Wilson, K. R., Harley, A. E., Prior, M. R., & Kehoe, C. (2010). Tuning in to Kids: improving emotion socialization practices in parents of preschool children–findings from a community trial. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 51(12), 1342-1350.

Jonassen, D. (2007). Engaging and supporting problem solving, Toward a science of distributed learning: pp. 185-207.

Kelly, Joan. B. (2012). Childrens’ Adjustment in Conjuncted Marriage and Divorce, A Decade Review of Research, Journal of The American Academy of Child and Adolescent Psychiatry Vol39. 963-973.

Kim, Hyunsik. (2014) Pediatrics; children of divorce fall behind peers is math, social skills. american sociological Review. 50. 35-45.

Lindsay, W. R., Gamsu, C. V., McLaughlin, E., Hood, E. M., & Espie, C. A. (1987). A controlled trial of treatments for generalized anxiety. British Journal of Clinical psychology, 26(1), 3-15.

McCabe, K. M. (2009). Sex differences in the long term effects of divorce on children: Depression and heterosexual relationship difficulties in the young adult years. Journal of Divorce & Remarriage, 27(1-2), 123-135.

Nezu, A. M., Nezu, C. M., & D'Zurilla, T. (2013). Problem-solving therapy: A treatment manual. Springer Publishing Company.

Nikkary, D., & Harter, S. (1994). The antecedents of behaviorally-presented self-esteem in young children Unpublished manuscript: university of Denver: Denver. Co.

Pamela, A. K., & Gail, G. S. (1998). Easing the Pain of Divorce through Children Literature. Early Childhood Education Journal, 26, 2.

Pedro-Carroll, J. L., & Alpert-Gillis, L. J. (1997). Preventive interventions for children of divorce: A developmental model for 5 and 6 years old children. Journal of Primary Prevention, 18(1), 5-23.

Pedro‐Carroll, J. L. (2005). Fostering Resilience in the Aftermath of Divorce: The Role of Evidence‐Based Programs for Children. Family Court Review, 43(1), 52-64.

Pedro-Carroll, J. L., Alpert-Gillis, L. J., & Cowen, E. L. (1992). An evaluation of the efficacy of a preventive intervention for 4th–6th grade urban children of divorce. Journal of Primary Prevention, 13(2), 115-130.

Pedro-Carroll, J. L., Sutton, S. E., & Wyman, P. A. (1999). A two-year follow-up evaluation of a preventive intervention for young children of divorce. School Psychology Review, 28(3), 467.

Pierce, D., & Gunn, J. (2011). Depression in general practice: consultation duration and problem solving therapy. Australian family physician, 40(5), 334.

Satir, V. (1991). The Satir Model: Family Therapy and beyond. Palo Alto, ca: science and behavior books.

Spigerman, G, Amispiqelman & Englesson. (2010). Hostility, Aggression & divorce children as manifested in their responses to projective test. Journal & Personality assessment,56(3):438-452.

Wolchik, S. A., Sandler, I. N., Millsap, R. E., Plummer, B. A., Greene, S. M., Anderson, E. R., et al. (2011). Six year follow up of a preventive intervention for children of divorce: A randomized control trial. The Journal of the American Medical Association, 288, 1874 1881.

 

 آآ