شاعری از اهالی امروز: تحلیل تبلور اندیشه‌های تعلیمی و تعهد ادبی در شعر سهراب سپهری*

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

فاطمه پورجعفری ¹ , حسن شهابی ²

1 - مربی ادبیات انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کرمان
2 - (استادیار زبان و ادبیات انگلیسی) دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کرمان

تاریخ دریافت : 1390/10/08 تاریخ پذیرش : 1391/01/24 تاریخ انتشار : 1391/06/01

کلید واژه: سهراب سپهری, Sohrab Sepehri, ادبیات تعلیمی, ادبیات تعهد, Pedagogic literature, literature of commitment,

چکیده مقاله :

هدف ادبیات تعلیمی اصلاح اخلاقیات، پرورش اندیشه‌ها و رشد افکار جامعه، برای رسیدن به خوش‌بختی است. یکی از مفاهیمی که اغلب در ارتباط با مطالعات تعلیمی و همسو با آن مطرح می شود، مسألة تعهد شاعر (Commitment) و رسالت شعر است که خود به عنوان پاره‌ای از پیکرجامعه شناسی ادبیات به شمار می‌رود. در این میان، گاهی برخی شعرا از سوی هنرمندان هم عصر خود، متهم به دوری‌گزینی از اجتماع وعدم تعهد شده‌اند و این امر، آنها را هدف انتقادهای تند و تیزی از سوی منتقدین قرار داده است. مقاله حاضر، به دنبال یافتن ابعاد اجتماعی و مصادیق تعلیمی در اشعار سپهری با ارایه شواهدی از آثار وی می‌باشد. نتایج حاصل از این تحقیق، گویای این واقعیت است که سپهری شاعری فاقد تعهد نبوده و بر احوال مردم روزگار و مشکلات جوامع آنان آگاهی داشته و در جستجوی یافتن راه‌هایی برای رفع دردها و کمبودهای ایشان نیز بوده است.

چکیده انگلیسی:

The study of the pedagogic aspects of the literary works deals with the text’s attempt to convey moral teachings with the aim of social reformation. One of the most frequently concepts in this field is “literature of commitment”, which emphasizes the necessity of social engagement on the part of the writer. According to this view, the poet’s duty is to reflect the shortcomings of the society and the world in general. However, it frequently happens that the followers of this view towards literature accuse some poets of being indifferent towards the social problems. Sohrab Sepehri, the modern Iranian poet, has been accused by many critics of being an isolated mystic and not a committed poet. This article aims to find some evidences in Sepehri’s poems, which would approve the idea that he was not ignorant of the social issues of his environment and had even some suggestions to solve these problems.  

منابع و مأخذ:

1-  اسکارپیت، روبر، (1376) جامعه‌شناسی ادبیات، ترجمة مرتضی کتبی، تهران: سمت.

2-  براهنی، رضا، (1347) طلا در مس. تهران: زمان.

3-  تولستوی، لئو، هنر چیست. (1376) ترجمة کاوه دهگان، تهران: امیرکبیر.

4-  حلبی، علی‌اصغر، (1378) عبید زاکانی. تهران: طرح نو.

5-  درگاهی، محمود، (1389): «دغدغه‌های نیما»، پژوهشنامة ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ش14.

6-  رب‌گری یه، آلن، (1377): «تعهد»، مجلة بخارا، ترجمة عزت‌الله فولادوند، ش1.

7-  رنجبر، ابراهیم، (1389): «بررسی راه‌های رهایی انسان معاصر از بستگی‌های دنیوی در شعر سهراب سپهری»، نشریة ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش27.

8-  زرین‌کوب، عبدالحسین، (1372) آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.

9-  سارتر، ژان پل، (1340)  ادبیات چیست؟، ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: زمان.

10-  ـــــــــــــ ، (1344) اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمة مصطفی رحیمی، تهران: نیلوفر.

11- سپهری، پریدخت (به اهتمام) (1388) هنوز در سفرم: شعرها و یادداشت‌های منتشر نشده از سهراب سپهری،تهران: فروزان روز.

12- سپهری، سهراب (1378) هشت کتاب. تهران: طهوری.

13- سلیمی، مهرداد (1380): «سهراب سپهری: عرضة داوری‌های متناقض»، معرفی و شناخت سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

14- سیاه‌پوش، حمید (1375) باغ تنهایی، تهران: سهیل.

15- سید طاهرالدینی، علی (1385) ادبیات تعلیمی، تهران : آرمان رشد.

16- شاملو، احمد (1375) از زخم قلب، گزینش ع. پاشائی، تهران: چشمه.

17- طهماسبی، طغرل (1380) موسیقی در ادبیات، تهران: رهام.

18- غنی‌زاده تبریزی، بتول (1380): «تصویر در شعر سهراب»، معرفی و شناخت سهراب سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

19- گرین، کیت و جیل لبیهان (1383) درس‌نامة نظریه و نقد ادبی، ویراستار حسین پاینده، تهران: روزنگار.

20- لوکاچ، جرج (1381) جامعه‌شناسی رمان، ترجمة محمدجعفر پوینده، تهران: چشمه.

21- مسکوب، شاهرخ (1380): «قصة سهراب و نوشدارو»، معرفی و شناخت سهراب سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

22- مشرف، مریم (1389): جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن(با همکاری انتشارات دانشگاه شهید بهشتی).

23- ناتل خانلری، پرویز (1345) شعر و هنر (مجموعه مقالات)، تهران: سخن.

24- نفیسی، آذر (1380): «چشم‌ها را باید شست»، معرفی و شناخت سهراب سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

25- هارلند، ریچارد(1385 ) درآمدی تاریخی بر نظریة ادبی از افلاطون تا بارت، ترجمة علی معصومی و شاپور جورکش، تهران: چشمه.