دنیا و تصاویر تعلیمی آن از نگاه عطار

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

عطا محمد رادمنش ¹ , الهام معینیان ²

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد نجف‌آباد - ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد نجف آباد - ایران

تاریخ دریافت : 1391/10/08 تاریخ پذیرش : 1392/01/25 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: الهی‌نامه, Attar, عطّار, تصویر تعلیمی دنیا, اسرارنامه, تذکرة الاولیا, the pedagogical image of the world, Elahi Nameh, Asrar Nameh, Tazkerat-al-Olia,

چکیده مقاله :

عطّار با اینکه خود بهرة قابل توجّهی از دنیا داشته ولی از این نظر که در فاصلة زمانی دو هجوم وحشتناک به ایران یعنی فتنه‌های ترکان غز و ایلغار مغول در ایران زیسته و زمانه‌ای را درک کرده که ظلم و فساد، فقر و بدبختی سراسر سرزمین ایران را فرا گرفته بود، از دیدگاهی شاعرانه به دنیا نگاه نکرده است. در واقع مناظر و تصاویر تعلیمی دنیا در برابر چشمان وی مجسّم شده و او آنها را در قالب شعر ترسیم کرده، تصاویری است که نه تنها مطلوب و لذت‌بخش نیستند بلکه گاه مهیب و هولناکند. البته اگر گاهی تصویر زیبایی نیز دیده می‌شود، یا در عمق خود، در برگیرندة ترس و اندوه دنیاست و یا صرفاً به این دلیل که به گونه‌ای به آخرت مربوط می‌شوند، خوب ترسیم شده است. در این مقاله قصد داریم دنیا را از دریچة نگاه این شاعر عارف ببینیم و تابلوهای نقّاشی را که در لابه‌لای کلام او در برخی از آثارش وجود دارند، در معرض دید خوانندة دیده‌ور قرار دهیم. از میان آثار عطار بیشتر رویکرد به الهی‌نامه، اسرارنامه و تذکرة الاولیاء بوده است.

چکیده انگلیسی:

Although Attar has never enjoyed and benefitted from this world m but as he had experienced the tyranny attacks of Mongol Ilghar and Ghoz Turk rebels to Iran during which the poverty, oppression, corruption and misery were spreading in Iran, he has not looked at this world in a poetic style , and in fact the pedagogical views and images of the world have been drawn by him in the framework of the poems and because of this, neither these images are pleasant nor suitable, and some of them are horrible and terrible. Sometimes some beautiful images and views are seen but they are deeply filled with fear and grief, and because they are linked to the afterlife, they are not drawn properly. In this thesis the world is going to be seen in the view point of this poet and those pictures present among his speeches are introduced and provided for the careful readers. Among his works the most concerns are regarding Elahi Nameh, Asrar Nameh, and Tazkerat-al-Olia.

منابع و مأخذ:

1. برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی (1362)، برهان قاطع، تهران: امیرکبیر.


2. خاقانی، افضل الدین بدیل، (1357)، دیوان خاقانی شروانی، به کوشش ضیاء‌الدین سجادی، تهران: زوّار.


3. دهخدا، علی اکبر (1343)، لغت نامه، تهران: سازمان لغت نامه دهخدا.


4. شجیعی، پوران (1373)، جهان بینی عطّار، تهران: زوّار.


5. عطّار، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم، 1386، اسرارنامه، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.


6. ــــــــــــــ ، (1387)، الهی‌نامه، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.


7. ــــــــــــــ ، (1370)، منطق‌الطیر، به اهتمام و تصحیح سید صادق گوهری، تهران: علمی و فرهنگی.


8. ــــــــــــــ ، 1388، تذکره الاولیا، تصحیح نیکلسون، تهران: هرمس.


9. ــــــــــــــ ، 1386، مصیبت‌نامه، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.


10. عجلونی، اسماعیل بن محمّد، (1351)، کشف الخفا، قاهره.


11. فروزانفر، بدیع الزّمان، (1374)، شرح احوال و نقدو تحلیل آثار شیخ فریدالدّین عطّار نیشابوری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چ دوم.


12. مولوی، جلال الدین، 1375، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون،ج 1، تهران: توس.