تمثیل و کاربرد گونه‎های آن در مخزن‎الاسرار نظامی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

هاله اژدرنژاد ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان - ایران)
احمدرضا یلمه ها ² (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان - ایران)

تاریخ دریافت : 1394/10/17 تاریخ پذیرش : 1395/04/09 تاریخ انتشار : 1395/02/01

کلید واژه: تمثیل, نظامی گنجوی, فابل, fable, Allegory, parable, مخزن‎الاسرار, پارابل, اگزمپلوم, Makhzan-ul- Asrar, Nizami Ganjavi, Exemplum,

چکیده مقاله :

تمثیل یکی از انواع مهم ادبی است که از دیرباز، مورد توجه سخنوران بوده و از آن جهت ارزشمند است که نتیجۀ افکار و اندیشه آن‎ها در طی قرن‌های متمادی و بخشی از فرهنگ و هویت یک ملت است. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، انواع تمثیل داستانی و ابزار و عناصر کاربرد آن در مخزن‌الاسرار نظامی بررسی شده است. در این پژوهش پس از استخراج انواع تمثیل، نمودار بسامدی نیز ترسیم شده است. نتیجۀ این بررسی نشان داده، در مخزن الاسرار، پارابل پرکاربردترین نوع تمثیل داستانی می‌باشد و نظامی از اسطورۀ ملی، تلمیحات تاریخی و مذهبی و حیوانات برای بیان تمثیلات خود سود جسته است.

چکیده انگلیسی:

Allegory is one of the essential literary genre which has been of interest among the speakers; its essentiality is due to the fact that it is the result of thoughts and ideas which has been one in descriptive-analytic method. A variety of allegorical stories, tools and elements in Makhzan-ul- Asrar (The treasury of secrets) has been investigated. In this study, after extraction of allegories, the graph of frequencies has been drawn. As a result of this study, Makhzan-ul- Asrar, parable has widely been used as the tale allegory and Nizami has benefited the national epic, religious and historical allusions and animals to express his allegories.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

1. ابن اثیر، (1960 م =1380 ه)، المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر. قاهره. مطبعه نهضه مصر.


2. احمد نژاد، کامل، (1369)، تحلیل آثار نظامی گنجوی. تهران: علمی.


3. اردلان جوان، سیّدعلی، (1373)، تجلّی شاعرانه اساطیر و روایت­های تاریخی و مذهبی در اشـعار خاقانی. مشهد: آستان قدس رضوی.


4. بری، مایکل، (1385)، تفسیر مایکل بری بر هفت پیکر نظامی. ترجمۀ جلال علوی نیا. تهران: نشرنی.


5. پورنامداریان، تقى، (1375)، رمز و داستان­هاى رمزى در ادب فارسى. تهران: علمى و فرهنگى.


6. تقوى، محمد، (1376)، حکایت­هاى حیوانات در ادب فارسى. تهران: روزنه.


7. دهخدا، علی‎اکبر، (1377)، لغت‌نامه/ دوره کامل (15 جلدی). تهران: دانشگاه تهران. چ دوم از دوره جدید.


8. رازی، شمس الدین، (1369)، المعجم فی معاییر اشعار العجم. تهران: امیرکبیر.


9. ریپکا، یان، (1382)، تاریخ ادبیات ایران. ترجمۀ ابوالقاسم سری. جلد اول. تهران: سخن.


10. زنجانی، برات، (1370)، احوال و آثار و شرح مخزن الاسرار نظامی گنجوی. تهران: دانشگاه تهران.


11. شفیعى کدکنى، محمدرضا، (1350)، صور خیال در شعر فارسى. تهران: نیل.


12. شهباز، حسین، (1380)، سیری در بزرگ‌ترین کتاب‌های جهان. تهران: امیرکبیر. چ سوم.


13. صفا، ذبیح‎الله، (1371)، تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس. چ یازدهم.


14. کاشفی سبزواری، میرزا حسن، (1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. تصحیح میرجلال الدین کزازی. تهران. مرکز.


15. نظامی، الیاس بن یوسف، (1379)، مخزن الاسرار. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی و به کوشش سعید حمیدیان. تهران. نشر قطره. چ ششم.


16. همایی، جلال‎الدین، (1370)، فنون بلاغت و صناعت ادبی. تهران: هما.


17. طغیانی، اسحاق و نجفی، زهره، (1393)، کارکردهای زبانی در مخزن‎الاسرار نظامی. نشریة ادب و زبان دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگـــــاه شهیـــد باهنر کرمان. سال 17. شمارة 36. پاییز و زمستان؛ 307-332.


18. فتوحی، محمود، (1384)، تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد. مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلّم تهران، سال 12 و 13، شمارة 47 ـ 49؛ 141-178.


19. قائمی، فرزاد، (1386)، نقش فلسفة تمثیلی در داستان‎پردازی­های مولانا در مثنوی. فصلنامه پژوهش‎های ادبی. شماره 16. تابستان؛ 183-198.


20. گیبل، جان و ویلر، چارلز، (1374)، کتاب مقدس به منزله اثری ادبی. ترجمۀ حسین پاینده. مجله ارغنون. بهار و تابستان. شماره 5 و 6؛ 335-392.


21. ملایی، غلامحسین، (1383)، تمثیل در ادبیات ایران و جهان. مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی. شماره 70: 56-59.


22. نظری، ماه، (1393)، نقش تمثیل در داستان‌های مثنوی معنوی. مجلۀ فنون ادبی دانشگاه اصفهان. سال ششم. شماره 2 (پیاپی 11). پاییز و زمستان؛ 133-146.