مختصری از ارسال المثل در «مثنوی تازه یافت‌ شدۀ‌ ظهیر کرمانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

امیدوار مالملی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران

تاریخ دریافت : 1397/10/09 تاریخ پذیرش : 1397/10/09 تاریخ انتشار : 1397/10/01

کلید واژه: تمثیل, Allegory, ظهیر کرمانی, مثنوی تازه یافت شده, Zehir Kermani, New Masnavi has been found,

چکیده مقاله :

آثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. آثار فرهنگی و ادبی با بن مایه‌های معرفتی خود قوت و غذای معنوی اهل فکر و هنر است. و علت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش می‌دهند. عهد صفوی نیز از این علوم و فنون بی‌بهره نبوده است. ظهیر کرمانی (1162 ق) که نامش در هیچ تذکره‌ای نیامده است، از مفاخر شیعی مذهب ایران زمین است. مثنوی پر تمثیل او که حدود ده هزار بیت در بحر رمل دارد، از آثار ناشناخته‌ی قرن دوازدهم است و تنها نسخه‌ی آن به خط نستعلیق و مشتمل بر 265 برگ با شماره 9530 در کتابخانه‌ی مجلس نگهداری می‌شود. این اثر شامل داستان‌های تمثیلی منظومی در بیان اندیشه‌های عرفانی، اخلاقی، دینی، عاشقانه و غیره است. او در انواع صنایع لفظی و معنوی، بویژه تمثیل طبع آزمایی کرده است. از این رو برای نشان دادن سبک شعری ظهیر لازم است گرایش وی را به "ارسال المثل و تمثیل" مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برخی از تمثیلات ظهیر ساخته و پرداخته‌ی طبع و قریحه‌ی شاعر و بعضی از آنها متأثر از فکر پیشینیان اوست که در سه دسته طبقه بندی می‌کنیم: اول، خیال‌های تشخص یافته یا اشخاص خیالی. دوم، ارسال مثل (مَثَل سائر) و سوم، شبیه مَثَل یا جانشین مَثَل و از مقایسه این سه دسته معلوم می‌شود که بیشینه‌ی کاربرد آن ارسال مثل (مَثَل سائر) و کمینه‌ی آن، شبیه مَثَل یا جانشین مَثَل است. به علت گستردگی مطالب، در این مقاله صرفاً به شرح و تحلیل ارسال المثل (مثل سائر) می‌پردازیم.

چکیده انگلیسی:

The work of the past is regarded as a heritage for the future. Cultural and literary works with mystic themes can be considered as the feeding material for people of thought and art and that's because these works are as bridges between the past and the present and increase our knowledge. The safavid era is not an exception to this fact. Zahir Kermani (1162)AH whose name is not mentioned in any books is one of the Shiite honors in Iran. His Mathnavi which is full of allegories and includes ten thousand couplets in Ramal meter is one of the least known works of 12 century. There is just one copy of it written in Nastaliq which is kept in the library of the parliament and includes 265 sheets. This work contains verse allegorical stories representing mystic, ethic and love thoughts. He has some works in spiritual and verbal devices such as allegory. In order to specify his style, we can investigate his inclination toward the book "Ersal Al-masal va al Tamsil". The findings show that some of the poet's allegories have been coined by himself and some of them are derived from the works of previous poets and are divided into three categories: first, the images made using imaginative figures. Second, Ersal Masal (common proverbs) and the third, proverbs or pseudo-proverbs. Comparing these categories shows that the most frequent kind is Ersal Masal(common proverbs) and the least frequent is pseudo proverbs. Due to the wide range of materials, we have just analyzed data related to Ersal Masal (common proverbs).

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

1. ابومحبوب، احمد، بهار، 1372، «در تمثیل و ارسال مثل»، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32.


2. دهخدا، علی اکبر، 1370، امثال و حکم، تهران: سپهر، چ هفتم.


3. ـــــــــــــــ، 1377، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.


4. ذوالفقاری، حسن، بهار 1386، «بررسی ساختار ارسال مثل»، فصلنامه‌ی پژوهش‌های ادبی، شماره 15، صص 62-31.


5. شمیسا، سیروس، 1367، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.


6. صفا، ذبیح الله، 1363، تاریخ ادبیات در ایران، ج 5: تهران: فردوسی، چ دوم.


7. کرمانی، ظهیر، مثنوی [تازه یافت شده]، 265 برگ، به شماره 9530، تهران: کتابخانه مجلس.


8. مولوی، 1374، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد. الین. نیکلسن، تهران: زوّار.


9. همایی، جلال الدین، 1389، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.