بررسی گونه‌های تمثیل درمثنوی خلاصه الحقایق اثرنجیب الدین رضا تبریزی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

عزت نوروزی سده ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
عطامحمد رادمنش ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
مهرداد چترایی عزیزآبادی ³ (گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد)

تاریخ دریافت : 1399/09/18 تاریخ پذیرش : 1399/09/18 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: تمثیل, سبک هندی, عصر صفویه, خلاصه الحقایق, نجیب الدین رضا, Allegory. Kholasat, ol, Haghaiegh. Najib, Din Reza. Safavid period. Indian style,

چکیده مقاله :

شاعران عارف ازشعر به عنوان ابزاری برای بیان اصول اعتقادی واخلاقی به مریدان ورهروان طریق حق استفاده کرده‌اند. لذا برای تفهیم اصطلاحات غامض فلسفه، منطق و عرفان ناگزیراز صنایع ادبیی مانندتشبیه، تلمیح، استعاره وتمثیل بهره جسته‌اند. مثنوی خلاصه الحقایق اثر نجیب الدین رضاتبریزی یکی ازآثارعرفانی و تعلیمی عصر صفویه است. نجیب الدین رضا از شاعران سدة یازدهم هجری، از معتقدان به سلسلة ذهبیه وازتالیان مولاناجلال الدین بلخی رومی بود. از آنجاکه تمثیل ازعناصر مهم ادبی درسبک هندی است، نگارندگان این مقاله برآنندتا بابکارگیری روش تحلیل اطلاعات ومنابع کتابخانه‌ای گونه‌های تمثیل مانند مثل، ارسال المثل، حکایت تمثیلی و تمثیل های قرآنی وهمچنین مواردی از نمادها و حکایت های رمزی را در این اثر عرفانی- تعلیمی بررسی نمایند. بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که این منظومه یک اثرتمثیلی با مضامین عارفانه است وپربسامدترین نوع تمثیل دراین اثرحکایت تمثیلی (الیگوری) وارسال المثل است که باهدف تربیت انسان ورهنمون کردن او به سوی کمال بکارگرفته شده‌اند.

چکیده انگلیسی:

TMystic poets recognize poetry as a means of expressing doctrinal and moral principles tolovers of the path of truth. Therefore, in order to understand the ambiguous terms ofphilosophy, logic and mysticism, they inevitably used literary industries such as simile,allusion, metaphor and allegory.Kholasat-ol-Haghaiegh Masnavi, of Najib-ol-Din Reza Tabrizi, It is one of the mystical andeducational works of the Safavid period that the poet has used high frequency allegory tofacilitate the understanding and teaching of religious, moral and mystical principles. Najib-ol-Din Reza is one of the poets of the 11th century, he believes in theDhahabiyadynasty and is a follower of Maulana Jalaluddin Balkhi.Since allegory is a literary element in the Indian style, the authors of this article try to use themethod of analyzing information and library resources to provide a variety of allegories suchas examples, Ersal-ol-masal, allegorical anecdotes and Qur'anic allegories, as well as, and Examine the cryptic anecdotes in this mystical-educational work.Studies show that this system is an allegorical work with mystical themes, which is the mostfrequent type of allegory in this work of allegorical anecdotes and proverbs, which have been used with the aim of educating man and guiding him to perfection.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.

2. آقابزرگ تهرانی (1408 ق)، الذریعه، قم: انتشارات اسماعیلیه.

3. تجلیل، جلیل (1362)، معانی و بیان، تهران: نشردانشگاهی، چ پنجم.

4. چوگانیان، داوود، (1387)،"سبع المثانی تمام ناتمام مثنوی"، فصل نامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، ص (7:30).

5. خاوری، اسدالله، (1387)، ذهبیه، ج 2، تهران: نشردانشگاه تهران، چ دوم.

6. دهخدا، علی اکبر، (1339)، لغت نامه، ج 16، زیر نظر محمدمعین، تهران: نشردانشگاه تهران.

7. دیهیم، محمد، (1367)، تذکره شعرای آذربایجان، ج 2، تبریز: نشرآذرآبادگان، چ اول.

8. ذوالقدری، میمنت، (1373)، واژه نامه هنرشاعری، تهران: نشرکتاب مهناز، چ اول.

9. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1361)، صورخیال درشعرفارسی، تهران: انتشارات نیل، چ اول.

10. شمیسا، سیروس، (1386)، بیان ومعانی، تهران: نشرمیترا، چ دوم.

11. غلام کلیسانی، الهام ورادمنش، عطامحمد، (1394)،"شناخت نامة نجیب اصفهانی ونسخة خطی دیوان او" بهارستان سخن، ش:30، سخن، ش:30، ص (139:154).

12. منزوی، احمد، (1353)، فهرست نسخ خطی فارسی، تهران: نشردانشگاه تهران.

13. نجیب اصفهانی، محمدرضا، (1328)، خلاصه الحقایق، توسط میرزا احمد اردبیلی، شیراز: چاپ سنگی.

14. هدایت، رضاقلی، (1316)، ریاض العارفین، تهران: کتابخانة مهدیه طهران.