بررسی و نقد تمثیل‌های حماسی و اسطوره‌ای در شعر محمد بیابانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

سیده فاطمه مهدوی مرتضوی ¹ (زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، ایران)
سیّد احمد حسینی کازرونی ² (استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران)
عبداله رضایی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/08/12 تاریخ پذیرش : 1398/08/12 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: اسطوره, حماسه, شعر معاصر, تمثیل, Myth, epic, Allegory, Contemporary Poem, محمد بیابانی, Mohammad Beyabani,

چکیده مقاله :

محمد بیابانی یکی از شاعران نوپرداز معاصر به مقولة تمثیل نگاهی ویژه دارد و در اشعار خود کوشیده است تا با استفاده از عناصر بیانی به ویژه تمثیل برحسن تأثیر و زیبایی کلام خود بیفزاید. از این رو، در این پژوهش که به شیوة توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته، تمثیل‌های حماسی و اسطوره‌ای به کاررفته در سروده‌های بیابانی و اهداف و شیوه‌های کاربرد آن‌ها در این سروده‌ها بررسی و توصیف شده است. هدف از این پژوهش آن است که دانسته شود شاعر این تمثیل‌های حماسی و اسطورهای را چگونه و با چه هدف‌هایی در سروده‌های خویش به کار گرفته و این اشاره‌ها و تناسب‌های ذهنی چه تأثیری در پرورش معانی و مفاهیم مورد نظر شاعر داشته است. بدین منظور، این مفاهیم اسطوره‌ای و اشاره‌های داستانی را در سه بخش تمثیل‌های حماسی و اسطورهای ایرانی، اشارات و تلمیحات اسلامی، دسته بندی و بررسی نموده‌ایم که در این میان، تمثیل‌های حماسی و اسطوره‌های ایرانی سهم بسیار چشمگیری در سروده‌های شاعر داشته است. این تمثیل‌های حماسی و اساطیری با اهداف گوناگون در شعر بیابانی به کار رفته است؛ شاعر برای پرورش معانی و مفاهیم مورد نظر خود و اغلب برای بیان مفاهیم و مسائل سیاسی و اجتماعی روزگار خویش از آن‌ها بهره گرفته است. بهره گیری از این تمثیل‌های حماسی و اسطوره‌ای، زبان و بیان شعری او را نیز تشخّص و ویژگی بخشیده و بر قدرت تأثیر و القای آن افزوده است.

چکیده انگلیسی:

Mohammad Beyabani, a modern contemporary poet, has a special look at allegory, and in his poems he has tried to add to the effect and beauty of his words using his expressive elements, especially the parable. Hence, in this descriptive-analytic study, the epic and mythological parables used in Beyabani poetry and the purposes and methods of their use in these poems are explored and described. The purpose of this research is to find out how the poet used these epic and mythological parables, with what goals in his poems, and how these gestures and mental proportions have influenced the development of the poet's meanings and concepts. To this end, we have classified these mythical concepts and narrative gestures in three sections of the Iranian epic and mythological parables, Islamic references and Islamic symbols, among which the Iranian epics and myths have been very impressive in poetry poems. These epic and mythological parables have been used for various purposes in Beyabani,poetry; the poet has used them to foster their meanings and concepts and often to express their social and political issues. The use of these epic and mythological parables also distinguished his poetic language and expression, and increased the power of influence and induction.

منابع و مأخذ:

1. اکرمی، میر جلیل. (1382). بررسی تحلیلی رابطة دو اسطورة همسان (فر و هما)، نشریة زبان و ادب فارسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تبریز، س 53، ش 22.


2. بارت، رولان. (1380). «اسطوره در زمان حاضر». ترجمة یوسف اباذری، ارغنون، شماره 18، ص 85.


3. بیابانی، محمد. (1369). حماسة درخت گلبانو، تهران: نشر مرکز.


4. ــــــــــــ.. (1373). زخم بلور بر زبانة آتش، تهران: نشر مرکز.


5. ــــــــــــ.. (1380). دستی پر از بریدة مهتاب، تهران: انتشارات نیم‌نگاه.


6. ــــــــــــ.. (1390). الف، به سالگرد تماشای آب در پاییز، تهران: انتشارات داستان‌سرا.


7. ــــــــــــ.. (1390). ب، سار صبور بر صنوبر آتش، تهران: انتشارات داستان‌سرا.


8. پارسا، سید احمد. (1394). «بنمایه های اسطوره‌ای حکایت خیر و شر در هفت‌پیکر نظامی» فصـلنامـة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س.11 ش 38


9. پورنامداریان، تقی. (1375). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.


10. جرجانی، عبدالقادر. (1374). اسرارالبلاغه، ترجمه و تصحیح جلیل تجلیل، چ چهارم، دانشگاه تهران: تهران.


11. حسینی کازرونی. (1396). سخن سردبیر. حسـینی کـازرونی، سـید احمـد، فصـلنامه تحقیقـات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسـلامی واحـد بوشـهر. دوره،9 ش.،32، ص 9-8


12. ـــــــــــــ‌ـ...(1394). تمثیل و ادبیات تمثیلی، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، دوره،7 شماره،23 بهار،1394 صص.13-24


13. حلبی، علی‌اصغر. (1375). تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، چ چهارم، تهران: اساطیر.


14. داد، سیما. (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چ 3، تهران: مروارید.


15. ــــــــ.. (1385). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چ 3، تهران: مروارید.


16. دادبه، علی‌اصغر. (1383). دانشنامة جهان اسلام، ج 8، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی: تهران.


17. رزمجو، حسین. (1374). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی.


18. زمردی، حمیرا. (1385). نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و منطق‌الطیر. چ 2، تهران: زوار.


19. شریفی، محمد. محمدرضا جعفری. (1387). فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین.


20. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1381). موسیقی شعر، چ 7، تهران: آگاه.


21. ــــــــــــــــــــــــ.. (1370). صورخیال در شعر، چ 13، تهران: آگاه.


22. شمیسا، سیروس. (1389). فرهنگ تلمیحات، چاپ هشتم، تهران: نشر فردوس.


23. ــــــــــــــ.. (1383). انواع ادبی. چ 10، تهران: فردوس.


24. صفا، ذبیح االله. (1364). حماسه‌سرایی در ایران، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.


25. ضیمران، محمد. (1379). گذر از جهان اسطوره به فلسفه. تهران: هرمس.


26. فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر، تهران: سخن، چ دوم


27. کاظمی، بهمن. (1380). هویت ملی در ترانه‌های اقوام ایرانی، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.


28. هفته‌نامه نسیم جنوب. (2012). بومی‌سرایی و بومی‌گرایی در شعر، استان بوشهر، بازبینی شده در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۲.


29. همایی، جلال‌الدین. (1367). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: علمی و فرهنگی.